اتاق خبر - گزارش اختصاصی: تولید انواع خودرو در کشور در شهریورماه امسال 47.6 درصد کاهش یافت. براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت تولید انواع خودرو در کشور در شهریور ماه امسال با افت 47.6 درصدی از 115 هزار و 462 دستگاه در شهریور 1393 به 60 هزار و 533 دستگاه کاهش یافت. خودروسازان به صورت غیررسمی علت این کاهش تولید را به کاهش محسوس تقاضا و افزایش موجودی انبار نسبت می دهند. اتاق خبر برای بررسی علت این کاهش تقاضا به سراغ کارشناسان رفت و علت های مختلف کاهش تقاضای خودرو را جویا شد. مطمئنا مهمترین علت کاهش خرید خودرو و به تبع آن کاهش تولید را می توان در کمپین تحریم خودرو جستجو کرد. شاید در روزهای اول این کمپین تنها در شبکه های مجازی به ویژه شبکه های اجتماعی تلفن های همراه حضور داشت ولی واکنش شتاب زده وزیر صنعت، معدن و تجارت در عمل این کمپین را به یک جنبش رسانه ای بدل کرد؛ جنبشی که با واکنش های متقابل رسانه های نزدیک به وزارت صمت روبرو شد و تقابل آنها با رسانه هایی که خواهان عذرخواهی وزیر بودند یکی از بزرگترین چالش های نعمت زاده در دوران تصدی وزارت صنعت، معدن و تجارت خود را رقم زد. مهم ترین نتیجه این تقابل بی شک در همه گیر شدن کمپین تحریم خودرو ملموس است که منجر به کاهش قابل توجه خرید خودرو و به تبع آن افزایش موجودی انبار و کاهش تولید شد. اما 8 عامل دیگر منجر به گسترش این کمپین و اثرگذاری آن بر آمارهای تولید و فروش خودرو شد که با هم به مرور آنها می پردازیم.
1- خودروهای جایگزین خارجی: اعتراض به وضعیت کیفیت خودروهای تولید داخل بحث چندان جدیدی محسوب نمی شود. زمانی شبیه به این اعتراضات به خاطر مشکلات پیکان وجود داشت ولی هیچ گاه چنین کاهش تقاضایی رخ نداده بود. علت این موضوع را می توان در وجود کالاهای جایگزین خودروی داخلی مشاهده کرد. مردم امروز این انتخاب را دارند که با قدری گرانتر خریدن خودرو به سراغ خودروهای وارداتی بروند. کاهش قیمت این کالاهای جایگزین در عمل تمایل به خرید خودروهای داخلی که قیمتی ثابت دارند را کاهش داد. در حال حاضر بسیاری از خودروهای وارداتی کاهش قیمت را تجربه کرده اند ولی به علت قیمت گذاری در بازار خودروی داخلی این کاهش اجباری منجر به کاهش تقاضا شده است.
2- انتظارات کاهش قیمت: بسیار از مردم در شهریور ماه با رصد کردن اتفاقات انتظار داشتند که قیمت خودروی داخلی کاهش پیدا کند. در حقیقت حتی اگر افراد تمایل به پیوستن به کمپین تحریم خودرو را نداشتند اما انتظارات عقلایی آنها را به این سمت سوق می داد که تا تعیین قیمت جدید خودرو باید خرید را به تعویق بیاندازند. به ویژه آن که انتظارات کاهش قیمت در دوران پساتحریم نیز در بین مردم وجود دارد پس طبیعتا ترجیح بر این است که تا مشخص شدن قیمت نهایی خودرو خرید انجام ندهند.
3- کاهش قدرت خرید مردم: رکود عمیق اقتصاد تنها فعالان اقتصادی را تحت تأثیر قرار نداده است. بنگاه ها مدت زیادی است که به دلیل رکود زیان ده شده اند و به همین دلیل یا به تعدیل نیرو دست زده اند و یا مدت زیادی است که توانایی پرداخت منظم حقوق را از دست داده اند. در این شرایط طبیعی خواهد بود که با چند وقفه زمانی مردم که همان نیروی کار تعدیل شده یا حقوق نگرفته بنگاه ها هستند با کاهش قدرت خرید روبرو شوند. در چنین شرایطی خرید خودرو اولویت بسیار کمتری نسبت به تهیه مایحتاج روزانه دارد.
4- اشباع بازار: در حال حاضر بیش از 17 میلیون دستگاه خودرو در ایران موجود است. به عبارت دیگر به ازای هر 1000 ایرانی بیش از 212 دستگاه خودرو در ایران وجود دارد. این در حالی است که در سال 1355 به ازای هر 1000 ایرانی کمتر از 5 دستگاه خودرو وجود داشته است. برای مقایسه وضعیت ایران نسبت به کشورهای همسایه باید گفت در ترکیه به ازای هر 1000 نفر تنها 138 دستگاه خودرو موجود است. این در حالی است که فرهنگ مصرف خودروی ایران، استفاده بلندمدت از خودرو است و معمولا عمر استفاده از یک خودرو در ایران چند برابر عمر استفاده شده از خودرو در سایر کشورها است.
5- نوسانات کیفیت خودروهای تولید داخل: این واقعیت را باید پذیرفت که خودروهای تولید داخل در طول سال های مختلف حتی کیفیت یکسانی نیز نداشته اند. اگر به بازار خرید خودروی دست دوم مراجعه کنید در بعضی از سال ها بعضی خودروها ارزش بیشتری نسبت به خودروهای جدیدتر داشته اند. برای مثال برخی کارشناسان خودرو پراید سال 90 را بهتر از پراید سال 94 می دانند. در چنین شرایطی طبیعتا اعتماد به کیفیت خودروهای صفر کیلومتر کاهش پیدا می کند.
6- هزینه فرصت نگهداری خودرو: آخرین بحثی که کارشناسان اقتصادی به آن تأکید داشتند هزینه فرصت نگهداری خودرو است. فرض کنید شما یک خودرو به قیمت 40 میلیون تومان خریداری می کنید. اگر این پول را تنها با بهره 20 درصد در بانک قرار دهید سالانه 8 میلیون تومان بهره دریافت خواهید کرد که در ماه بیش از 660 هزار تومان می شود. در حقیقت اگر به جای خرید خودرو شما از حمل و نقل عمومی استفاده کنید و هزینه حمل و نقل شما کمتر از 660 هزار تومان باشد، خرید خودرو برای شما به صرفه نخواهد بود. علاوه بر این که هزینه های بنزین، بیمه و تعمیر و نگهداری خودرو در این تحلیل نیامده است. از سوی دیگر اگر در شهر تهران زندگی می کنید در عمل نیمی از روزهای سال اجازه استفاده از خودرو به دلیل طرح های زوج و فرد و طرح ترافیک ندارید.
7- گزارشات کیفیت خودرو: بعد از فشار زیاد رسانه ها بر مسئله کیفیت خودرو، گزارشات زیادی درباره کیفیت خودروهای داخلی منتشر شد و آمار و ارقام تلفات جاده ای و شهری ناشی از کیفیت خودرو مورد توجه عمومی قرار گرفت که طبیعتا بر میزان خرید خودرو اثرگذار است.
8- اختلاف نظر مسئولین: در نهایت یکی از مهمترین دلایل مشکل صنعت خودرو اختلاف نظر جدی میان متولیان این صنعت و سیاستگذاران است. در ماه های اخیر شاهد درگیری های لفظی میان متولیان انجمن خودروسازان و مسئولان شورای رقابت بودیم به طوری که حتی همدیگر را متهم به کارشکنی و تشویق به استعفا می کردند. مطمئنا در شرایطی که سیاست گذاران خودرو به این شکل با یکدیگر اختلاف نظر دارند نمی توان انتظار بهبود شرایط را داشت.
