اتاق خبر: یادداشت اختصاصی زیر از دکتر قدرت احمدیان استاد روابط بین الملل دانشگاه رازی و از متخصصان مسائل خاورمیانه برای پایگاه خبری اتاق نیوز است که مشروح آن در ادامه خواهد آمد:
در خصوص آخرین تحولات سوریه با توجه به حضور نیروهای غربی و روسیه باید به چند نکته توجه کنیم، نکته ی اول دول غربي حتي آمريكا نقطه نظرات ايران و روسيه را در مورد وضعيت سوريه تا حدود بسيار زيادي پذيرفتند و ما شاهد نزديكي دیدگاه ها و مواضع كشورهاي مختلف درگير در مورد مسئله ي سوريه هستيم. در گذشته اختلافاتی ميان جريان عربي و غربي از يك طرف و ايران و روسيه هم از طرفي ديگر وجود داشت، اما امروزه يك نظر نسبي در خصوص سوريه بین این دو جريان شكل گرفته است و عنصر كليدي آن هم استفاده از ظرفيت و پتانسيل دولت مركزي سوریه عليه تروريست است و این توافق به طور نسبي شكل گرفته است. اگر چه در خصوص آینده ي بشار اسد و شيوه ي ساخت دولت در آينده ي سوريه اختلاف نظر هست اما در اينكه یک اجماع نظر بین المللی وجود دارد خود يك تحول بسيار مهم در سوريه است.
اگرچه در خصوص آينده ي بشار و شيوه ي ساخت دولت در آينده ي سوريه اختلاف نظر هست اما در اينكه یک اجماع نظر بین المللی علیه داعش وجود دارد خود يك تحول بسيار مهم در سوريه است.نكته ي دوم وضعيت داخل سوريه است که به دليل همين وضعيت بين المللي، شاهد شکل گيري وضعيت نسبتاً آرامتري در داخل سوریه هستیم و حکومت مرکزی با اعتماد به نفس بيشتري مسائل داخلي را حل و فصل می كند. تحت تاثير همين اعتماد به نفس توانسته پيشرفت هايي را در عرصه ي داخلي داشته باشد.
نكته سوم شكل گيري گفت و گوها ميان آقاي ظريف و وزير خارجه عربستان است و اين هم بعد از مدت ها تحول مهمي بود و مي تواند يخ روابط را میان ایران و عربستان آب كند و گفت و گوهاي بيشتري را در خصوص مسئله ي سوريه انجام دهند، و در مجموع مي توان گفت چشم انداز مديريت بحران سوريه و سركوب داعش را مثبت كرده و مي توان به آينده سوریه و کاهش تنش ها در داخل سوریه اميدوار بود. اگرچه من معتقد نيستم انديشه و تفكر داعش كنترل خواهد شد بلكه به اشكال ديگري اين تفكر گسترش پيدا مي كند ولی حداقل مي توان گفت چشم انداز آينده ي سوريه را مثبت مي توان ديد.
تاثیر حضور نیروهای فرامنطقه ای در حل بحران سوریه
همچنین بايد به واقعيت هاي داخلی سوريه و منطقه اي و بين المللي توجه كنيم. يعني در هر سه سطح منطقه اي، بين المللي و داخلي توجه كنيم. هر چقدر مسئله ي سوريه بين المللي تر شود و نيروهاي بين المللي امكان گفت و گو در مورد مسائل سوريه را پيدا كنند، در نتیجه مشكلات سوريه راحتر حل مي شود. اگر نيروهاي بين المللي مداخله در مورد مسائل سوريه نكنند اين منجر به تنش داخلي و بي ثباتي در خاورميانه می شود. داعش تهديدي عليه امنيت بين المللي است و صرفا تهديدي عليه سوريه نيست و بايستي گفت و گويي بين المللي شكل بگيرد و مي تواند زمينه اي را فراهم كند كه به راه حلي در خصوص مسئله ي سوريه برسند بنابراین این گفت و گوها مثبت است.
نقش کنفرانس وین در تعیین سرنوشت سوریه
مساله مهم دیگر این است که اقدامات داعش يك مسئله ي مهم و امنيتي در خاورميانه است که در چند هفته ی اخیر ابعاد بين المللي هم پيدا کرده است و به یک مسئله ي امنيتي بين المللي تبدیل شده است كه شاهد اقدامات داعش در بريتانيا و امريكا فرانسه بودیم بنابراین مسئله ي داعش يك موضوع امنيتي بين المللي است و يك تهديد عليه امنيت بنابراین اقتضا مي كند قدرت هاي بزرگ در خصوص مسئله ي سوريه گفت و گو كنند تا به تصميمات معقول منطقه اي برسند. اگر يك گفت و گوي واقعي بين قدرت هاي بزرگ و قدرت هاي منطقه اي شکل بگیرد كه با مسائل درست برخورد كنند بايد به نتایج آن خوشبين باشیم. نگراني از آنجايي است كه كشورهاي غربي يكسويه با مسئله برخورد كنند كه اين مي تواند فجايع و بحران را در منطقه ي خاورميانه عميق تر كند لذا از هر گونه گفت و گو ميان قدرت هاي بزرگ و منطقه اي بايد استقبال كرد چون مي تواند زمينه را براي حل و فصل مسائل فراهم كند و اگر اين گفت و گوها صورت نگيرد يا يكي از كشورهاي غربي و عربي بخواهند به طور يكجانبه در مسائل سوريه دخالت كنند بحران تشديد مي شود و بايد منتظر فجايع بزرگتري باشيم. اما گفت و گوي واقعي ميان قدرت هاي بزرگ در سطح منطقه اي و بين المللي مي تواند كليدي براي حل بسياري از این دشواري ها باشد.
راهکاری برای حل بحران سوریه
ما با واقعيتي در سوريه مواجه هستيم و آن اينكه بخشي از سوريه كه در قلمرو كردها است عملا مستقل از حكومت مركزي اداره مي شود كه در گذشته به اين صورت نبود اما امروزه به شكل خودمختار اداره مي شوند.
سوريه به لحاظ اجتماعي با توجه به تنوع قومی و مذهبی مانند عراق نسبتاً چند پاره است. اگر در عراق شيعه و اهل سنت را داريم و در كنار آن كردها، در سوريه هم وضعيت به همين صورت است. مسئله ي ديگر اينكه ما با واقعيتي در سوريه مواجه هستيم و آن اينكه بخشي از سوريه كه در قلمرو كردها است عملا مستقل از حكومت مركزي اداره مي شود كه در گذشته به اين صورت نبود اما امروزه به شكل خودمختار اداره مي شوند. واقعيت سوم صحنه ي داخلي سوريه به لحاظ ساخت اجتماعي پذيرش تنوع مذهبي است بحرحال علويان و اهل سنت و کردها در كنار همديگر هستند اگرچه ما در گذشته همانند عراق شاهد رقابت هاي هويتي و منازعه و جنگ با بلوك هاي هويتي در سوريه نبوديم مانند عراق که تاريخ جنگ هاي هويتي را با خودش به يدك مي كشد. بهرحال اوج آن در درگيري ميان کردها و دولت مركزي در عراق در دوران حكومت بعث است. در حالي که در سوريه چنین تجربیات تاريخي از جنگ و درگيري ميان هويت هاي مختلف نداريم ولي بعد از سال ٢٠١١ به بعد وضعيت در سوريه دگرگون شده است و مسئله ي كردها به يك مسئله ي جدي تبديل شده است و از طرفي جنگ داخلي که صورت گرفته، مي توان این جنگ را به طور نسبي جنگ ميان علويان شيعي و اهل سنت هم تلقي كنيم چرا كه بخشي از مخالفان بشار اسد مسئله ي جنگ داخلي در سوريه را در قالب های مذهبي تعریف کرده اند و در راستاي دفاع از هویت اهل سنت تعریف كردند، بنابراین شاهد منازعه ي مذهبي ميان علويان شيعي و اهل سنت هستيم اوضاع و احوال در سوريه طي چهار يا پنج سال اخير متفاوت شده است.
شايد يک توزيع قدرت در ميان بخش هاي سوريه راه گشا باشد چيزي که در لبنان داريم و اين يك راه حل منطقي مي تواند باشد ولي در هر حال باید مراجعه به آراي مردم در هر ساختاري براي آينده ي سوريه در نظر گرفته شود
به لحاظ تكنيكي شيوه هاي متفاوتي هست مانند دموكراسي انجمني و يا دولت مركزي مقتدر يكي از ايده ها است در كنار سبك هاي حكومت مركزي که در آینده ی سوریه مطرح است. آن حكومت مركزي مقتدر در سوريه كه وجود داشت ديگر با واقعيت و مسائل داخلي سوريه همخواني ندارد و شايد يک توزيع قدرت در ميان بخش هاي سوريه راه گشا باشد چيزي که در لبنان داريم و اين يك راه حل منطقي مي تواند باشد ولي در هر حال باید مراجعه به آراي مردم در هر ساختاري براي آينده ي سوريه در نظر گرفته شود اين تنها راه است كه از كانال همه پرسي و رفراندوم در داخل سوريه عبور بكند و توجه به نظريات و ديدگاه هاي مردم سوريه مهم است. هر نوع ساختار حكومتي كه بخواهند براي آينده ي سوريه در نظر بگيرند كه توجه به راي واقعي مردم سوريه نداشته باشد به نظر من محكوم به شكست است و نميتواند دوام بياورد اگر بخواهيم يك ساز و كار منطقي و مشروع و با ثباتي را در سوريه و در آينده داشته باشيم مراجعه به آراي مردم است و تا مردم هم بتوانند در يك فضاي كاملا آزاد و رقابتي هم ساختار سياسي مورد نظر خودشون را تاييد كنند و هم كساني كه بخواهند در سوريه حكومت كنند را انتخاب كنند لذا كليد حل مسئله ي سوريه،مراجعه به همه پرسي و نظر مردم است.
