به گزارش اتاق خبر،پتروشیمی، بخشی از صنایع شیمیایی است که فرآورده ها را از مواد خام به دست آمده از نفت یا گاز طبیعی تولید می کند. اینک این محصولات علاوه بر مصرف در سوخت، روغن موتور و غیره در تهیه بسیاری از قطعه های مورد نیاز برای ساخت وسایل نقلیه، نقش ارزنده ای دارند. همچنین این فرآورده ها در تولید سوخت موشک های هدایت شونده، سفینه های فضایی و ماهواره ها می تواند کاربردی اساسی داشته باشد.
صنعت پتروشیمی در ایران با گشایش بنگاه شیمیایی و به دنبال آن آغاز فعالیت کارخانه کود شیمیایی در 1338خورشیدی، شکل گرفت. چند سال بعد و در 1343خورشیدی به منظور تمرکز و توسعه این صنعت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی تاسیس شد و کار خود را شروع کرد که هدف آن، تولید فرآورده های پتروشیمی و شیمیایی از نفت، مشتق های نفتی، گازهای طبیعی و دیگر مواد خام آلی و معدنی بود.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ابتدا مجتمع هایی را با نام های فارابی، خارک، پاسارگاد، کربن اهواز، رازی و طرح های توسعه پتروشیمی شیراز راه اندازی کرد.
به طور کلی باید گفت که محصول های پتروشیمی در ساخت موادی مانند لاستیک ها، پلاستیک ها، شوینده ها، کودها، چسب ها، رنگ ها و الیاف مصنوعی که هر کدام ماده اولیه بسیاری از مواد دیگر هستند، مورد استفاده قرار می گیرند. با نگاهی به عملکرد این بخش می توان گفت که این صنعت از جمله عرصه های مهم در سال های گذشته بوده که توجه به آن، رونق و رشد را به دنبال داشته است.
جایگاه ویژه پتروشیمی باعث شد تا این صنعت در اقتصاد ملی نقش محوری و کاربردی داشته باشد چرا که از امتیازهای مهم آن، توانایی تامین مواد اولیه در داخل کشور محسوب می شود. کشور ایران به دلیل دسترسی به مواد اولیه از مزیت نسبی برخوردار است و با گسترش این صنعت ضمن این که بسیاری از نیازهای داخلی برطرف می شود، ارزش افزوده ماده خام هم به داخل کــشور بازمی گردد که رونق هر چه بـیشتر اقتـصاد را به همراه دارد. تنوع محصول های پتروشیمی می تواند حلقه های گمشده صنایع بی شماری را کامل کند و بدون شک توسعه صنایع وابسته این صنعت در تامین کالاهای مصرفی و کاهش وابستگی نقش مهمی خواهد داشت.
پتروشیمی ایران در سال های گذشته در عرصه تولید محصول های معمول و پایه پتروشیمی به موفقیت های بزرگی دست یافته است. در همین راستا بخش خصوصی و صاحبان سرمایه و ایده توانسته اند بسیاری از فعالیت ها را در زمینه صنایع پایین دستی بر عهده بگیرند و با توجه به جذابیت ها و ویژگی های مثبتی که در این بخش وجود دارد، تحرک مناسبی به رشد و گسترش آن بدهند.
ایران برای رهایی از مشکل خام فروشی، می بایست که بیش از پیش به این صنعت توجه کند که در آن صورت، نفت با ارزش افزوده ای بالاتر، به بازارهای صادراتی صادر می شود. مروری بر وضعیت صادرات نفتی نشان می دهد که نیمی از ارزهای به دست آمده از صادرات، به صورت مستقیم از نفت است. گازهای همراه نفت و کالاهای پتروشیمی مهمترین کالاهای صادراتی دیگر ایران به شمار می روند. کالاهایی که می توانند در دوره رونق، درآمدهای مناسبی را نصیب کشور کنند و همین اهمیت و تاثیرگذاری سبب شد تا هنگام تحریم، پتروشیمی نیز به فهرست تحریم ها اضافه و بدین ترتیب در زمانی کوتاه، صادرات محصول های پتروشیمی به یک سوم کاهش یابد.
به طور کلی می توان گفت که توسعه پایدار در پتروشیمی، اشتغال زایی و ایجاد ارزش افزوده در این صنعت را موجب خواهد شد که این امر با کامل ساختن زنجیره ارزش محصول های بالادستی و توسعه صنایع پایین دستی به دست می آید. همچنین تجربه های موفق دنیا بیانگر این نکته هستند که با توجه به فضای رقابت جهانی در حوزه های مختلف، کاهش هزینه های تولید و بهره گیری هوشمندانه از فناوری های جدید و شیوه های کارآمد مدیریتی و جذب منابع مالی، موجب پیشرفت در این عرصه خواهد شد. از این رو توسعه مدل هایی مانند پارک ها و شرکت های پتروشیمی در کشور می تواند باعث شکوفایی این بخش و توسعه منطقه ای استان های کشور در راستای توسعه این صنعت شود.
«نادعلی بای» مدیر مرکز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا و کارشناس و تحلیلگر بازار انرژی، به مناسبت روز صنعت پتروشیمی در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با اشاره به وضعیت صنعت پتروشیمی در ایران، گفت: ایران دومین ذخایر متعارف گاز طبیعی را در جهان دارد و این امر فرصت مناسبی برای پتروشیمی به شمار می رود که در بازارهای جهانی و داخلی جایگاهی مناسب را پیدا کند. بازار ایران مزیت هایی چون خوراک ارزان، دسترسی سریع به بازارهای جهانی و منطقه ای را دارا است که باعث می شود تا در کانون توجه گسترده سرمایه گذاران به ویژه شرکت های اروپایی قرار بگیرد و همین امر سبب جذب شرکت های سرمایه گذار خارجی شده است و با اجرای توافق هسته ای در آینده، زمینه و بستر لازم برای توسعه هر چه بیشتر این صنعت فراهم خواهد شد.
مدیر مرکز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا، با اشاره به تحریم های ظالمانه قدرت ها و سازمان های بین المللی که با بهانه قرار دادن، برنامه صلح آمیز هسته ای سال ها بر دولت و ملت ایران تحمیل شده است، بیان داشت: صنعت پتروشیمی ایران با لغو تحریم های تجاری، بیشتر به سمت صادرات حرکت خواهد کرد و دولت ایران انتظار دارد که صادرات در سال آینده به سطح قبل از تحریم ها برسد. از آنجا که ایران دومین ذخیره های متعارف گاز طبیعی در جهان را در اختیار دارد، فرصتی خوب برای صنعت پتروشیمی وجود دارد که پس از لغو تحریم ها، بازار جهانی و داخلی پتروشیمی ایران رونق دوباره پیدا کند.
وی در ادامه افزود: با دستور اجرایی باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا و ابلاغیه اتحادیه اروپایی، ساختارهای سه گانه تحریم پتروشیمی ایران در حوزه هایی همچون فاینانس، دانش فنی، تجهیزات و صادرات محصول های پتروشیمی تا ماه ژانویه لغو خواهند شد. این در حالی است که به دنبال توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 صادرات فرآورده های پتروشیمی و پلیمری ایران به اتحادیه اروپایی از سر گرفته شد که در جریان آن سالیانه دو تا 2.5 میلیارد دلار درآمد نصیب ایران می شود. تا پیش از افزایش تحریم های بین المللی، 10 تا 14 درصد محصول های پتروشیمی ایران به اروپا صادر می شد.
نادعلی بای با اشاره به موفقیت های صنعت پتروشیمی، گفت: ایران با قیمت گذاری های منطقی بر فرآورده های پتروشیمی در صادرات آنها به اتحادیه اروپا و در رقابت با رقیب های سنتی همچون عربستان سعودی بسیار موفق عمل کرده است. از این رو آژانس مواد شیمیایی اروپا (ECHA) از سال 2008 میلادی شروع به ثبت نام محصول های پتروشیمی کشورهای مختلف کرد که محصول های پتروشیمی و پلیمری ایران هم با کسب مجوزهای لازم در لیست خرید کشورهای عضو اتحادیه اروپایی قرار گرفتند. در دوره تحریم ها هرچند صادرات محصول های پتروشیمی ایران به اروپا کاملا قطع نشد، اما به دلیل محدودیت های بیمه ای، مشکل های نقل و انتقال ارز و تامین کشتی با کاهش قابل توجه ای روبرو بود.
مدیر مرکز مطالعات بین المللی و راهبردی انرژی نپتا در مورد چشم انداز پتروشیمی ایران در دوره پساتحریم، یادآور شد: تحریم ها، باعث رکود اقتصادی و محدودیت در صادرات فرآورده های پتروشیمی ایران شدند که پیامدهایی بر این صنعت و تولید کنندگان آن داشت. هرچند به سبب تحریم ها، سرمایه گذاری در بخش انرژی ایران با محدودیت هایی رو به رو بوده است اما به دلیل ویژگی های خاص بازار این کشور، سرمایه گذاران بسیاری به دنبال حضور در ایران هستند. با این حال در سال های آینده بیشتر واحدهای پتروشیمی ایران به بهره برداری خواهند رسید و پیش بینی می شود که در نتیجه عرضه این نوع محصول ها افزایش یابد. با توجه به این که تحریم های اتحادیه اروپایی تا ماه ژانویه آینده برقرار خواهند بود، هیچ گونه افزایش ناگهانی در صادرات پتروشیمی ایران تا آن زمان پیش بینی نمی شود.
وی با اشاره به جایگاه مطلوب ایران در عرصه پتروشیمی اظهار داشت: موسسه بیزینس مانیتور اینترنشنال پیش بینی کرده است که با اجرای توافق هسته ای، مسیر برای توسعه هر چه بیشتر این صنعت در ایران فراهم خواهد شد که رشد صادرات را به دنبال دارد. صنعت پتروشیمی ایران هنوز به صورت کامل از مزیت ذخیره های گازی خود استفاده نکرده است و به این منظور باید ساختار هزینه ای و ارزش افزوده بهبود یابد و تولید گاز بالادستی را افزایش داده تا همبستگی خوراک با مجتمع های پالایشی و پتروشیمی پایین دستی را تضمین کند.
نادعلی بای در پایان عوامل موفقیت صنعت پتروشیمی را رهبری تکنولوژی، بازار، هزینه و سرمایه نام برد و تصریح کرد: این عوامل باید به خوبی مورد استفاده قرار گیرد تا باعث کارآمدی هر چه بیشتر آن شود. در مجموع باید گفت که فرصت های سرمایه گذاری در بخش پتروشیمی ایران هنوز به صورت بالفعل درنیامده است، از آنجا که این صنعت زیرساخت های مناسبی برای شکوفایی دارد و سرمایه گذاری در آن برای شرکت های بین المللی معتبر جذاب است، از این رو می توان چشم انداز روشنی را برای بخش پتروشیمی ایران تصور کرد.
منبع:ایرنا