***
حالا به عربستان نگاه کنید که چطور در این چند سال تولید نفت خود را به حدود 10 میلیون و 130 هزار بشکه در روز رسانده است. به عراق نگاه کنید که با چه سرعتی بر تولید نفتش افزوده و به 4 میلیون و 307 هزار بشکه در روز رسانده است. اهداف افزایش تولید نفت کشورهای کوچک حاشیه خلیج فارس را بررسی کنید. همزمان به کاهش قیمتهای نفت تا سطح 30 دلار توجه کنید که چطور سرمایه گذاری شرکتهای بزرگ برای توسعه میادین نفتی را محدود کرده است. به چند سال تحریم ایران و عقب ماندگی اش در توسعه و تولید نفت هم دقت کنید.
***
در رقابت سنگین با همسایگان، در بازار ازرمق افتاده سرمایه گذاران، بخاطر آینده ایران آیا همه ما نباید بستر سرمایه گذاری برای توسعه خیلی سریع میادین نفتی را فراهم کنیم؟ آیا ایجاد تنش و ناآرام نشان دادن فضای سرمایه گذاری در صنعت نفت دلسوزی برای کشور است؟! آیا دولت روحانی می تواند در یک سال ونیم باقیمانده از عمرش، قراردادهای جدید نفتی را منعقد کند؟ گفت وگو با سیدمهدی حسینی، رئیس کمیته بازنگری در قراردادهای نفتی ایران را بخوانید:
·آقای حسینی، همزمان با تشدید انتقادات درباره قراردادهای جدید نفتی در دو هفته گذشته، اخبار ضد و نقیضی از استعفای شما بعنوان رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی منتشر شده است. آیا شما از این سمت استعفاء داده اید؟
- خیر. من از ریاست و عضویت کمیته بازنگری قراردادهای نفتی استعفاء نداده ام. این خبر ناشی از یک برداشت نادرست رسانه ای بود. از من درباره مذاکرات نفتی سفر آقای رئیس جمهور به پاریس و ایتالیا و احتمال عقد قراردادهای نفتی در این سفرها سوالی پرسیده شده بود. پاسخ دادم که بنده بی اطلاعم چراکه در وزارت نفت و شرکت ملی نفت حضور ندارم. بعد به اشتباه اینطور برداشت شد که بنده استعفاء داده ام. در حالیکه وظیفه من بازنگری قراردادها و تدوین قراردادهای جدید نفتی بود نه مذاکره برای عقد قرارداد.
·با توجه به تدوین قراردادهای جدید نفتی و رونمایی از آنها در کنفرانس تهران، آیا مسئولیت تان بعنوان رئیس کمیته قراردادهای نفتی به اتمام رسیده است یا همچنان این مسئولیت ادامه دارد؟
-ما در کمیته بازنگری قراردادهای نفتی، فعالیت کارشناسی انجام دادیم و نه کار سیاسی. بنابراین متن قراردادهای جدید را بر اساس منافع ملی با رعایت اصول کارشناسی آماده و به شرکت ملی نفت و وزارت نفت تقدیم کردیم. حالا هم به کارم را ادامه می دهم تا چنانچه در مواردی لازم شد نکاتی در قرارداد اعمال شود به اتفاق اعضاء کمیته آن را انجام دهیم.
·در برخی خبرها آمده بود که متن قراردادهای جدید آماده نیست. آقای کاردر هم بعنوان معاون سرمایه گذاری و تامین مالی شرکت ملی نفت ایران، هفته گذشته در گفت و گویشان با «هفته نامه صدا» تصریح کردند که در حال کار روی جزئیات قراردادهای جدید نفتی هستند تا پس از تصویب هیات مدیره شرکت ملی نفت، بعنوان سند مناقصات منتشر شود. مایلم نظر شما را در این باره بدانم.
-همانطور که گفتم متن قراردادهای جدید نفتی در کمیته بازنگری نهایی شده و تقدیم شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت شده است. طبیعتا ممکن است وزارت نفت یا شرکت ملی نفت ایران نظرات تکمیلی داشته باشند که قطعا آنرا در سند قرارداد اعمال کرده و آماده مناقصه می کنند.
·حدود یک سال و نیم از عمر دولت یازدهم باقیمانده است. به گفته آقای کاردر، شرکت ملی نفت تلاش دارد تا اولین دور مناقصات برای توسعه میادین نفتی را از اردیبهشت سال آینده برگزار نماید. شما در دوره مسئولیت تان در وزارت نفت، مذاکرات قراردادی متعددی را پیش برده اید. فکر می کنید چقدر زمان لازم است تا به فرض آماده شدن همه اسناد و برگزاری مناقصات، اولین قراردادهای جدید نفتی امضاء شود؟
-همانطور که می دانید برای برگزاری مناقصه، مقدماتی نظیر آماده بودن طرح توسعه میدان نفتی، طرح بهره برداری، برآوردهای مالی و... لازم است تا «خط کشی» برای ارزیابی پیشنهادات وجود داشته باشد. اگر این مقدمات انجام شده باشد و مناقصه در زمانی که گفته شده است، به یطور مثال در اردیبشهت ماه سال آینده، اعلام شود شرکتهای نفتی مدت زمانی را لازم خواهند داشت تا اطلاعات را بررسی و پیشنهادهای فنی و اقتصادی خود را آماده کنند. بعد از آن دوره ای لازم خواهد بود که شرکت ملی نفت پیشنهادات را بررسی و برنده مناقصه را اعلام کند. مدتی هم صرف مذاکره با برنده مناقصه خواهد شد تا به قرارداد برسیم. بنابراین از زمان اعلام مناقصه های جدید نفتی حدود 3 تا 6 ماه زمان لازم است تا شرکت ملی نفت به قرارداد برسد. به جهت سبک مذاکراتی شرکتها، اگر طرف مقابل شرکتهای اروپایی باشند مذاکرات کوتاه تر خواهد بود و اگر شرکتهای آسیای جنوب شرقی طرف مذاکره باشند، مذاکرات طولانی تر می شود. البته اگر بنا به مصالحی در یک میدان خاص، ترک تشریفات مناقصه تصویب شود پروسه های برگزاری و تعیین برنده مناقصه حذف و در زمان صرفه جویی می شود.
·با این شرایط فکر می کنید در سال 2016 اولین قراردادهای جدید توسعه میادین نفتی به امضاء برسد؟
-این را باید از مسئولان شرکت ملی نفت بپرسید. من پیشنهاد می کنم وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، همزمان با تدارک مقدمات کار و تنظیم اسناد مناقصات، سازمانی منظم و منسجم طراحی کنند تا سرمایه گذاران و پیمانکاران خارجی که می خواهند در صنعت نفت ایران سرمایه گذاری کنند به یک سازمان واحد رجوع کنند و کارشان را پیش ببرند. این سازمان می تواند توسط اجزای مختلف وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، پشتیبانی کارشناسی شود.
·تشدید انتقادات به قراردادهای جدید نفتی که حالا دیگر به اعتراض هم کشیده شده است باعث نخواهد شد تا شرکتهای نفتی خارجی در انعقاد قراردادهای جدید نفتی محتاط شوند؟!
-مسلما سرمایه و پول به جایی می رود که اطمینان کاری وجود داشته و به بازگشت سرمایه و سودش مطمئن باشد. هر کاری که باعث شود اطمینان سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران کم شود در شرایط فعلی منافع کشور را تامین نکرده است.
·به هر حال برخی منتقدان تاثیرگذار، ایراداتی به متن قرارداد جدید نفتی وارد می کنند. در این شرایط تکلیف کسانی که می خواهند با این قراردادها در ایران سرمایه گذاری کنند چه می شود؟
-نکته مهم اینست که اخیرا رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی، به نقل از هیات تطبیق قوانین اعلام کرده است که این هیات، قراردادهای جدید نفتی را بررسی کرده و آن را مغایر با قوانین ندانسته است. دولت محترم هم یکسال زمان گذاشت و با حساسیت قراردادهای جدید نفتی را بررسی و تصویب کرد. اما همه باید بدانند که این قراردادها صرفا سند مذاکرات بوده و چارچوبها و خط قرمزها را مشخص کرده است. چرا که مذاکره دو طرف دارد. طبیعتا شرکت برنده مناقصه هم نظراتی دارد که می خواهد در قرارداد اعمال شود. قرارداد نهایی پس از اتمام مذاکرات مشخص می شود. آنچه مهم است اینکه، منافع ملی ایران در هر شرایطی باید رعایت شود.
·برخی برای انتقاد از قراردادهای جدید نفتی، تدوین آن را به کسانی در خارج از کشور نسبت میدهند. مثلا میگویند فلان شخص در لندن این قراردادها را نوشته است. نظرتان در این باره چیست؟ چرا شما صریح در اینباره اعلام موضع نکردهاید؟
-درباره این بی اخلاقی های سیاسی چه باید بگویم؟! معلوم است این حرف نادرست است. ما در کمیته بازنگری قراردادهای نفتی از کارشناسان با تفکرات مختلف دعوت و جلسات زیادی را برگزار کردیم. در این کمیته تعداد زیادی از قراردادهای نفتی دنیا مطالعه، بررسی و تجربیات کشورهای مختلف مد نظر قرار گرفته است. در نهایت هم متن نهایی قرارداد با حضور وزیر محترم نفت و مدیرعامل محترم شرکت ملی نفت، در کمیته بازنگری آماده و برای تصویب به هیات محترم دولت ارسال شد. در کمیته بازنگری، دو گروه بر روی قراردادها کار کردند. در یکی از این دو گروه، یکی از مدیران سابق وزارت نفت که مشاور بانک مرکزی و استاد دانشگاههای ایران است حضور داشت. ایشان ساکن ایران و حقوقدان بین المللی هستند. وی مشاور حقوقی کمیته بازنگری قراردادهای جدید نفتی نیز هست. در دوره ای هم بعنوان مشاور بانک ملت برای ماموریت های کوتاه کاری به منظور خارج کردن این بانک از تحریم به لندن سفر کرده اند. این مساله هیچ ارتباطی به تدوین قراردادهای نفتی نداشت.
·از ایرادات مهمی که منتقدان به قراردادهای نفتی وارد می کنند رعایت نشدن حاکمیت ملی در این قراردادهاست. می گویند این قراردادها، خاطره قراردادهای نفتی دوران گذشته را در اذهان متبادر می کند. دورانی که نفت ایران در سلطه خارجی ها بود و نهایتا به ملی شدن صنعت نفت منجر شد. پس از آن هم ماجرای کنسرسیوم پیش آمد. پاسخ شما به این نقدهای مهم چیست؟
-ایران گذشته 107 ساله در نفت دارد. من متوجه نمی شوم که منظور منتقدان قراردادهای نفتی، بازگشت به کدام گذشته است. اگر منظورشان بازگشت به دوران قبل از ملی شدن صنعت نفت است، که در آن دوران «قراردادهای امتیازی» مرسوم بود. در آن قراردادها، شرکت خارجی برای 70-60 سال در یک حوزه سرزمینی بزرگ امتیاز اکتشاف و تولید نفت را از دولت ایران می گرفت و هیچ تعهدی جز دادن حق الارض و مالیات به ایران نداشت. در این قراردادها در بهترین حالت 16 درصد درآمد از میدان نفتی به ایران می رسید. نه ایران و نه سایر کشورهای نفت خیز منطقه این قراردادها را قبول نداشتند و نهایتا ماجرای ملی شدن صنعت نفت در کشورها به وجود آمد. اگر منظور مخالفان، بازگشت به دوره بعد از ملی شدن صنعت نفت است که باید روشن کنند منظورشان به دوره «قراردادهای امتیازی کنسرسیوم» قبل از سال 53 است یا قراردادهای کنسرسیوم که بعد از سال 53 بصورت یکطرفه از جانب ایران بصورت «قراردادهای خدماتی» درآمد و البته کنسرسیوم هم هیچوقت آن را نپذیرفت. یا اینکه منظورشان «قراردادهای مشارکتی» خلیج فارس در دهه 60 میلادی به بعد است که در آن شرکت ملی نفت ایران بصورت مستقیم سهم 50 درصدی داشت. مخالفان بالاخره روشن کنند که منظورشان از بازگشت به گذشته، بازگشت به کدام دوره است؟! قراردادهای جدید نفتی که ربطی به هیچ کدام از این دوره ها که عرض کردم ندارد. بعد از انقلاب اسلامی قراردادهای نفتی به «قراردادهای خدماتی» تبدیل شد که در آن مالکیت مخازن نفتی و حاکمیت بر مخازن و تولید نفت در اختیار دولت قرار گرفت. در قراردادهای جدید نفتی ایران هم تصریح شده است که مالکیت و حاکمیت مخازن نفتی در اختیار دولت است و تمام تاسیسات سطحی، زیر سطحی و هر نوع تاسیسات دیگر نظیر ساختمانها و تولید نفت و ... تحت حاکمیت شرکت ملی نفت ایران است. بنابراین کسانی که درباره رعایت نشدن حاکمیت ملی بر مخازن نفتی و تولید در قراردادها سخن می گویند حرفهای نادرستی می زنند تا بدون هیچگونه چارچوب حقوقی یک شبیه سازی از گذشته داشته و «بهره برداری به مطلوب»! کنند.
·حضور 20 تا 25 ساله پیمانکار خارجی در میدان نفتی ایران، به برخی نگرانیها دامن زده که مبادا حاکمیت ملی ایران نقض شود و شرکت ملی نفت نتواند اعمال نظر حاکمیتی در میدان نفتی داشته باشد!
-در «قراردادهای بیع متقابل» اغلب کارشناسان به این نتیجه رسیده بودند که عملیات توسعه و بهره برداری مخازن نفتی باید با هم انجام شود. تفکیک این دو حوزه هم در شرایط فعلی عملی نبوده و به نفع منافع ملی نیست. همزمان با توسعه، صیانت از مخازن و عملیات افزایش ضریب بازیافت برای ما بسیار مهم است. اگر توسعه و بهره برداری را از هم جدا کنیم میدان نفتی لطمه می خورد. چرا که در دوره بهره برداری به تکنولوژی روز نیاز داریم و گاهی لازم است که سرمایه گذاری صورت گیرد. در دوره توسعه و بهره برداری، انتقال تکنولوژی به شرکتهای ایرانی هم صورت می گیرد. ضمن اینکه دوره 20 ساله برای توسعه و بهره برداری در یک میدان زمان خیلی طولانی نیست. هم اکنون میادینی داریم که دهها سال است نفت تولید می کنند. برای رفع نگرانیها هم تاکید می کنم که بر اساس مدل جدید قراردادهای نفتی ایران، همه طرحها و برنامه ها، حتی مواردی که در کمیته مشترک پیمانکار و کارفرما تصویب می شود، با نظارت و تصویب شرکت ملی نفت ایران اجرایی می شود.
·یکی دیگر از ایرادات مهمی که به قراردادها گرفته می شود در مورد عدم امکان حضور شرکتهای تابعه شرکت ملی نفت در میادینی است که در حال حاضر مورد بهره برداری قرار می گیرد. چرا باید شرکتی نظیر مناطق نفت خیز جنوب که مسئولیت فعلی بهره برداری از فلان میدان را بر عهده دارد در قراردادهای جدید نفتی کنار برود و یک مشارکت خارجی با بخش خصوصی ایرانی بجای آن وارد میدان شود؟!
-اولا ما در قراردادهای جدید نفتی لفظ مشارکت با شرکت ایرانی را آورده ایم نه شرکت خصوصی. دوما در حال حاضر شرکتهای عملیاتی تابع شرکت ملی نفت برای تشکیل شرکت یا مشارکت با دیگران مشکل قانونی دارند. البته در مدل جدید قراردادهای نفتی همین مشکل هم رفع شده و این امکان وجود دارد که بجای تشکیل شرکت، یک قرارداد مشارکت در عملیات با شرکت بهره بردار منعقد شود. این خبر را همین جا بدهم که در برنامه ششم توسعه هم تلاش شده است که این مانع برداشته شود تا شرکتهای عملیاتی بتوانند در مشارکتها وارد شوند.
·آقای حسینی، اگر قراردادهای جدید نفتی از نظر دولت نهایی شده و تصویب شده است چرا دفتر هیات دولت از منتقدان خواسته است تا نظراتشان را برای آنها بفرستند؟!
-این سوال را باید از دفتر هیات محترم دولت بپرسید. البته این موضوع طبیعی است که در مباحث نظری بهتر است تا جایی که می شود امکان طرح نظرات مختلف فراهم آید چراکه همیشه ممکن است پیشنهادات بهتری واصل شود. چون فرصت هست شاید دولت به این نتیجه رسیده است تا درها را باز گذارد و پیشنهادها را تا هر جا که می شود دریافت کند. ما در کمیته بازنگری قراردادهای نفتی از دو سال پیش این کار را کرده بودیم و در سایت مان از همه دعوت کردیم تا پیشنهادهایشان را ارائه کنند. هر چند پیشنهادات سازنده زیادی دریافت نکردیم.
