قلعه رودخان که به زبان محلی اهالی آن منطقه (تالش ) به نام قعله رودخون خوانده می‌شده است یکی از بناهای تاریخی بسیار قدیمی در استان گیلان است. دژ مستحکمی که دکتر منوچهر ستوده در کتابی با نام "آستارا تا استرآباد" از آن با نام سومین بنا از عجایب هفتگانه گیلان نام می‌برد.
به گزارش اتاق خبر و به نقل از کجارو، در گذشته اغلب قلعه‌های کوهستانی در بالاترین نقطه‌ی کوه ساخته می‌شدند که بیشتر آنها در گذر زمان به دست افرادی که آنها را فتح می‌کردند، تخریب می‌شدند. اما یکی از زیباترین نمونه از این قلعه‌های کوهستانی که به جا مانده همین قلعه رودخان است.
موقعیت جغرافیایی
این قلعه که در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در گیلان قرار دارد، بالای روستای رودخان واقع شده است. نحوه‌ی دسترسی از طریق فومن بدین صورت است که با عبور از روستاهای گشت، کردمحله، گشت رودخان، سیاه کش، گوراب پس، ملسکام، سعیدآباد به روستای قلعه رودخان می‌رسید و با گذر از حیدرآلات و طی کردن سه کیلومتر جاده‌ی خاکی به اراضی قلعه رودخان وارد می‌شوید و ۱.۵ تا ۲ کیلومتر باقیمانده تا صعود به قلعه را باید از پله‌های تعبیه شده (حدود ۱۰۰۰ پله) استفاده کنید.
یا به بیان دیگر شهر فومن در ۲۰ کیلومتری رشت قرار دارد و جاده‌ی زیبایی نیز در مسیر فومن به قلعه رودخان وجود دارد. از مرکز شهر فومن تا پارکینگ قلعه رودخان ۲۲ کیلومتر راه است که می‌توانید پس از پارک اتومبیل مسافتی در حدود ۲ کیلومتر باقیمانده را پیاده طی کنید.
تاریخچه‌ی قلعه
نام این قلعه که در کنار رودخانه‌ای با همین نام بنا شده است ، معادل باستانی دژ رودگان یا روگان (دژی در کنار رود) است که به مرور زمان نامش به رودخان تغییر پیدا کرده است. قلعه‌ای که با نام‌های قلعه "هزار پله"، "حسامی" و "سکسار" نیز خوانده شده است. برخی از کارشناسان بر این باورند که این قلعه متعلق به دوره‌ی ساسانیان و زمان حمله‌ی اعراب به ایران است و مجددا در دوران سلجوقیان بناشده و از پایگاه‌های مبارزاتی اسماعیلیان بوده است.
روی کتیبه‌ای که از این قلعه در موزه‌ی گنجینه‌ی رشت نگهداری می‌شود، نوشته شده که در سال ۸۲۱ تا ۹۱۸ هجری قمری برای سلطان حسام‌الدین امیردباج بن امیر علا الدین (فرمانروای بیه پس یکی از دو منطقه‌ی گیلان قدیم که از اطاعت سلجوقیان سرپیچی کرد و قلعه رودخان را بازسازی کرد و نهایتا دستگیر شد و در تبریز به دار آویخته شد) تجدید بنا شده است.
معماری بنا
قلعه که در ارتفاعی حدود ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا قرار دارد، ۲.۶ هکتار مساحت دارد، دارای برج و باروهایی به بلندی ۱۵۰۰ متر است. طول قلعه حدود ۵۰۰ متر است و در نقاط مختلف عرضی متفاوت دارد.
قلعه از دو بخش با نام‌های ارگ و قورخانه تشکیل شده که ارگ محل شاه‌نشین و حرم‌سرای وی و قورخانه محل فعالیت‌های نظامی و زندگی سربازان بوده است. ارگ در قسمت غربی در دو طبقه ساخته شده و قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف قلعه مسلط هستند.
چون قلعه روی دو قله بنا شده به سه بخش شرقی، میانی و غربی تقسیم می‌شود. بخش شرقی که با دروازه‌ای از سایر قسمت‌ها جدا می‌شود روی یک تپه‌ی ۶۷۰ متری قرار دارد و بیشتر بناهای آن جنبه‌ی نظامی دارد و شامل دروازهی ورودی، زندان، در اضطراری و تعدادی واحد مسکونی و دو برج بزرگ است. قسمت میانی که در پایین‌ترین سطح قلعه قرارگرفته دروازهی اصلی را در بردارد و نهایتا قسمت غربی که روی شیب تند کوه بنا شده است شامل بخش‌هایی نظیر دروازهی ورودی، آب انبار، آبریزگاه، سردخانه، شاه نشین و تعدادی واحدهای مسکونی است.
در ورودی در ضلع شمالی است و دو طرف آن دو برج عظیم قرار دارد و کتیبه‌ای که اکنون در موزه‌ی رشت نگهداری می‌شود بالای آن بوده است. ۴۲ برج دیده‌بانی دور تا دور قلعه وجود دارند که در پایین توپر و در بالا تو خالی هستند و اتاق‌های هشت ضلعی آنها در بالا با طاق‌های گنبدی پوشانده شده‌اند. داخل دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب دار وجود دارد که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی در نظر گرفته شده بودند. برخی از این برج‌ها دارای دو طبقه هستند که سقف تعدادی از آنها چوبی است و درون آنها اجاق و دودکش وجود دارد که در سرمای زمستان به اسکان بهتر سربازان کمک می‌کرده است.
مهمترین بنای قسمت غربی این قلعه شاه‌نشین است که در بالاترین بخش قلعه ساخته شده است و از لحاظ ساختار با دیگر قسمت‌ها متفاوت است. دارای دو بخش تحتانی، فوقانی و تراس است که این تراس مکان مناسبی برای تماشای قلعه است. به علاوه چشمه‌ی آبی که قبلا منبع اصلی تامین آب قلعه بوده ( که می‌گویند از ییلاق زردخونی آورده‌اند) در گذشته در حیاط آن دیده می‌شده است که پس از زلزله‌ی سال ۱۳۶۹ گیلان خشک شد و بعدها مجددا توسط میراث فرهنگی این استان احیا شد.
در انتهای شمال شرقی قلعه یک ساختمان دو طبقه‌ی بسیار زیبا وجود دارد و در ضلع جنوبی آن کوهی قرار دارد که غاری در آن دیده می‌شود و به گفته‌ی مردم محلی قبلا محل استقرار نگهبانان بوده است تا در صورت بروز حمله به قلعه علامت دهند. با اینکه بخش‌های زیادی از این قلعه‌ی زیبا که در سال ۱۳۵۴ به ثبت آثار ملی و تاریخی رسیده است، از بین رفته اما کماکان یک مکان زیبا و دیدنی برای گردشگران است.
منبع: کجارو
94104
