اتاق خبر: بر اساس قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، اقتصاد به 3 بخش اساسي تقسيم ميشود. بخش دولتي، بخش خصوصي و بخش تعاوني. هرچند كه تشكلهاي تعاوني به دلايل متعدد هيچگاه نتوانستند به اندازه تشكلهاي بخش خصوصي تقويت شوند و با وجود پتانسيلهاي قانوني هميشه مشكلات متعددي در آنها وجود داشت اما اين تشكلها در جهان تشكلهايي قوي هستند و يكي از نهادهاي بينالمللي كه به آنها براي نيل به اهدافشان كمك ميكند اتحاديه بينالمللي تعاون است.
International Co-operative Alliance كه به اختصار در جهان ICA شناخته ميشود يك تشكل فراگير اتحاديههاي تعاوني سراسر جهان است. در زمان ايجاد اين اتحاديه تا مدتها بحث بر سر اين بود كه ICA بايد از كدام الگوي تشكلهاي تعاون استفاده كند. در حقيقت الگوي تشكلهاي تعاوني به حدي متفاوت و حتي متناقض است كه انتخاب الگوي اين اتحاديه بينالمللي خود به يك چالش بدل شده بود. بالاخره تصميم بر اين شد كه يك الگو كلي براي اتحاديه بينالمللي تعاون در نظر گرفته شود كه شبيه به الگوي كنفدراسيونهاي معمول در جهان است و بعد از آن هر تشكل تعاوني در صورت تمايل بتواند به اين اتحاديه بينالمللي بپيوندد. اين الگو در 1886 توسط فرانسه پيشنهاد شد و در نهايت نخستين مجمع اين اتحاديه در 1895 در لندن صورت پذيرفت. همچنين دبيرخانه اين اتحاديه در شهر ژنو سوييس تعيين شد.
الگوي امروزي شركتهاي تعاوني به الگوي تعاونيهاي روچديل معروف است چرا كه اين شركتها نخستين بار در شهر روچديل منچستر ايجاد شد. همين الگو به صورت مدون توسط اتحاديه بينالمللي تعاون مطرح شد و تا به امروز به نام اصول مكتب شركتهاي تعاوني روچديل مورد تاكيد بوده است. اين اصول عبارتند از:
1. عضويت آزاد و اختياري
يعني هر فرد بايد در پيوستن به تعاوني يا گسستن از آن آزاد باشد. زيرا تعاوني متعلق به كساني است كه نيازمند خدماتي هستند كه تعاوني براي آنها فراهم ميآورد و از سويي ماهيت يك نهضت اجتماعي، ايجاب ميكند كه در گردآوري هر چه بيشتر عضو تلاش كند تا سازمان قدرتمند اجتماعي و اقتصادي به وجود آيد و بتواند روي پاي خود بايستد.
2. اداره امور شركت بر اساس دموكراسي
شركت تعاوني، شركت اشخاص است نه سرمايهها كه براي وصول به هدفي مشترك دست همكاري به يكديگر دادهاند. بنابراين تمام اعضا بايد به نسبت مساوي در اتخاذ تصميمات و اداره امور شركت سهيم بوده و از حقوق و وظايف مساوي برخوردار باشند.
3. بهره محدود سرمايه
پيشگامان راچديل براي توسعه و پيشرفت تعاونيها سرمايه را لازم و ضروري تشخيص دادند ولي نظر آنها استفاده از نيروي فعال افراد براي بهرهبرداري از سرمايه جهت رفع نيازهاي مشترك آنها بود نه استفاده از سرمايه به عنوان ابزاري جهت بهرهكشي و استثمار افراد. بنابراين آنها با اين ادعاي مالكان سرمايه كه بخش عمده ارزش افزوده را سهم خود ميدانستند و آن را اساس تعيين نرخ بهره سرمايه قلمداد ميكردند، قويا مخالف و معتقد بودند كه اگر قرار است بهرهيي به سهام تعلق بگيرد، مبلغ آن بايد محدود و ثابت باشد زيرا مالكان سرمايه در اصل در مازاد منافع خالص شركت سهمي ندارند.
4. تقسيم مازاد و عوايد شركت به نسبت معاملات بين اعضا
انگيزه اصلي فعاليتهاي اقتصادي در شركتهاي سهامي تحصيل سود است. ولي يك تعاوني كه با اصول صحيح اقتصادي و مديريت كارآمد اداره ميشود بايد سودآور باشد و قسمتي از سود حاصله به نسبت معاملات و همكاريهاي اعضاي بين آنها تقسيم شود و قسمت ديگر به عنوان ذخيره براي مقابله با زيانهاي احتمالي و غيرمترقبه و همچنين تقويت بنيه مالي شركت كنار گذاشته شود.
5. حفظ بيطرفي در مسائل نژادي، مذهبي و سياسي
تعاون نهضتي است بينالمللي و هدف آن رفع نياز مشترك و بهبود وضع مادي و اجتماعي اعضاست. بنابراين براي اينكه شركتهاي تعاوني عرصه مبارزات و تبليغات قرار نگيرد بايد از دخالت مستقيم در امور سياسي و گروهگرايي همچنين منازعات نژادي و اختلافات مذهبي خودداري كند در غير اين صورت وحدت داخلي شركت تامين نشده و اصل همياري و خودياري آن تحقق نخواهد يافت.
6. انجام معاملات نقدي
اعضاي هيات موسس راچديل معتقد بودند؛ نقد فروشي اولا قدرت مالي شركت را زياد ميكند. ثانيا سلامت شركت حفظ ميشود، ثالثا عقل معاش را در اعضا بر ميانگيزد و در آنها قدرت خريد كاذب ايجاد نميكند. به عبارت ديگر به جاي اينكه باري از دوش اعضا بردارد بار قرض آنها را سنگين ميكند. ولي امروزه فروش نسيه در بسياري از شركتهاي تعاوني جهان به عللي اجرا ميشود.
7. آموزش و پرورش و تعليمات تعاوني
شركت تعاوني سازماني است اختياري كه نميتوان افراد را به اجبار به عضويت آن درآورد. بنابراين اصل آموزش و تبليغ تنها راهي است كه بهوسيله آن ميتوان براي جلب همكاري فعالانه و آگاهانه مردم و قبول عضويت در تعاونيها از آن استفاده كرد.
در حال حاضر الگوي تعاوني به بخشهاي مختلفي از اقتصاد تعميم پيدا كرده است. بخشهايي از جمله كشاورزي، بانكداري، انرژي، صنعت، بيمه، ماهيگيري، تعاونيهاي مسكن، گردشگري و مصرف تشكيل ميدهند. هدف اصلي ICA ارتقا و تقويت تعاونيهاي مستقل و همچنين تسهيل روند توسعه اقتصادي و اجتماعي اعضا در سراسر دنياست. اتحاديه بينالمللي تعاون بزرگترين نهاد بينالمللي غير دولتي در جهان است كه در برگيرنده حدود يك ميليارد نفر از 94 كشور جهان است. در حال حاضر 272 اتحاديه از اين 94 كشور عضو ICA هستند. نخستين شنبه جولاي هر سال روز جهاني تعاونيهاي بينالمللي نامگذاري شده است. اين تشكل همچنين بخش مصرفكنندگان را به عنوان يكي از كميتههاي اصلي خود ايجاد كرده است تا بتواند خود را به عنوان تشكلي كه هم در بخش توليد و هم مصرف شركت دارد، مطرح كند.
94104