اتاق خبر: در گذشته، دریاچه‌ی ارومیه گونه‌های زیادی از پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، پلیکان، مرغابی و مرغ ماهی‌خوار را به سمت خود جذب می‌کرد. این دریاچه خانه‌ی گونه‌ی منحصربه‌فردی از میگو به نام "آرتمیا" است. دریاچه‌ی ارومیه علاوه بر تالاب‌هایش، زیستگاه مرتفعی نیز دارد که گونه‌های دیگری همچون خزندگان، دوزیستان و پستانداران را هم در خود جای داده است. جلگه‌ی این دریاچه به لحاظ کشاورزی بسیار حائز اهمیت است، چرا که حدود ۶/۴ میلیون نفر وابسته به آن هستند. اما طی دو دهه‌ی گذشته تاکنون، دریاچه‌ی ارومیه به طرز چشمگیری در حال خشک شدن است.
قسمت جنوبی این دریاچه تقریبا خشک و از اندازه‌ی آن، چیزی حدود ۲۰۰۰ کیلومتر مربع کاسته شده است. همچنین میزان آب دریاچه تا ۹۵درصد کاهش یافته است. طبق گفته‌ی کارشناسان، تغییر مسیر آب برای آبیاری مزارع و نیز خشکسالی طولانی مدت، از دلایل اصلی خشکی دریاچه ارومیه است.
تصویر ماهواره‌ای از دریاچه ارومیه، ۲ تیر ۱۳۹۳
دریاچه ارومیه، یک دریاچه‌ی "حوضه بسته" یا در حال مرگ است؛ به این معنی که هیچ جریان آبی در این دریاچه وجود ندارد و تنها راه خروج آب از دریاچه، تبخیر است. حدود ۱۳ رودخانه آب خود را به دریاچه ارومیه می‌ریزند که بزرگترین‌شان، رودخانه‌ی "زرین‌رود" است. در واقع زرین‌رود تأمین‌کننده‌ی اصلی آب دریاچه ارومیه است. از منابع آب دیگر می‌توان به بارش باران، سیلاب و مقدار بسیار جزئی از جریان آب‌های زیرزمینی را نام برد که داخل دریاچه جاری می‌شود.
اصلی‌ترین دلیل خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه، تغییر و انحراف مسیر آب رودخانه‌هایش است. دلایل دیگری هم مانند کاهش بارش باران، گرمای آب‌وهوا و استفاده از آب‌های زیرزمینی در مکان‌های دیگر، موجب این کم‌آبی شده‌اند. تعداد چاه‌هایی که اقدام به استخراج آب‌های زیرزمینی می‌کنند، از چندین هزار چاه موجود در سال ۱۳۵۱، به بیش از ۷۰.۰۰۰ چاه در سال ۱۳۸۴ رسید.
تصویر ماهواره‌ای از دریاچه ارومیه بین سال‌های ۱۹۸۴ تا ۲۰۱۴ که نشان‌دهنده‌ی کاهش سطح آب آن است
خشک شدن دریاچه ارومیه، به شدت بر میزان جمعیت میگوهایش تأثیر منفی داشته است. آب این دریاچه، به علت نبود راه خروج بسیار شور است. همچنین کمبود آب، موجب هر چه شورتر شدن این دریاچه شده است تا جایی که اکنون برای ادامه‌ی بقای میگوها اصلا مناسب نیست. میگوهای دریاچه ارومیه، تولیدکننده‌ی جلبک‌های دریاچه هستند. همچنین این میگوها، غذای پرندگان مهاجر دریاچه نیز به شمار می‌روند. کمبود میگو ممکن است منجر به از دست رفتن پرندگان مهاجر دریاچه ارومیه شود که در نهایت بر حفظ زیست‌بوم کل منطقه تأثیر منفی خواهد داشت.
تفاوت زیادی بین سرنوشت دریاچه ارومیه و نابودی فاجعه‌آمیز "دریای آرال" در غرب ازبکستان وجود ندارد. دریای آرال که زمانی یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های جهان به شمار می‌رفت، به علت تغییر مسیر آب از دو رودخانه‌ای که آب‌شان به دریای آرال سرازیر می‌شد به یک‌باره نابود شد. این تغییر مسیر برای مصارف کشاورزی انجام شده بود. طی یک دوره‌ی ۵۰ ساله، میزان آب این دریاچه به کمتر از ۱۰درصد مقداری رسید که در دهه‌ی ۱۹۶۰ وجود داشت.
با این حال، دلیل خشکی دریاچه ارومیه را باید در مشکلات آبی گسترده‌تری جستجو کرد. طی سالیان اخیر، چندین رودخانه‌ی بزرگ ایرانی و نیز سومین دریاچه‌ی بزرگ ایران، "هامون" نیز در جنوب شرقی کشور خشک شده‌اند.
مجله‌ی "نیو ساینتیست" سال گذشته گزارش داد که دولت ایران، نیم میلیارد دلار برای احیای دریاچه‌ای که زمانی بزرگ‌ترین دریاچه آب‌شور دنیا بود، اختصاص داده است. این تلاش‌ها با مدیریت صحیح آب، کاهش مصرف آب از سوی کشاورزان و نیز بازگرداندن محیط‌زیستی سالم می‌تواند مثمرثمر واقع شود.
منبع: کجارو
94104
