اتاق خبر - پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) که در سال ۱۹۴۹ و به منظور ایجاد سپر دفاعی در برابر اتحاد جماهیر شوروی از سوی آمریکا و کشورهای متحد اروپایی آن کشور تشکیل شد، در تمامی دوران جنگ سرد با اتحادیه نظامی رقیب خود -پیمان ورشو- در حالت رویارویی قرار داشت، هر چند که این رویارویی هیچ گاه به برخورد نظامی منتهی نشد.
با این حال، از همان نخستین روزهای پس از فروپاشی شوروی و انحلال پیمان ورشو، ضرورت ابقای ناتو مورد بحث محافل سیاسی-نظامی و آکادمیک قرار گرفت. انتظار همگان این بود که با از میان رفتن دلایل وجودی ناتو به فعالیت این سازمان نظامی نیز خاتمه داده شود، اما تحولات بعدی در دهه ۱۹۹۰، به ویژه درگیری‌های بالکان موجب شد که نه تنها این پیمان کماکان به حیات خود ادامه دهد، بلکه در سال ۱۹۹۹ با الحاق سه کشور چک، مجارستان و لهستان گسترش نیز پیدا کند و متعاقب آن در یک حرکت دیگر در خصوص گسترش به سمت شرق در سال ۲۰۰۴ هفت کشور بلغارستان، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلواکی و اسلونی را به عضویت خود بپذیرد.
گسترش ناتو به سمت شرق و ارائه تعریف جدیدی از وظایف و برنامه‌های این پیمان واکنش شدید روسیه را برانگیخت، اما وقوع حوادث ۱۱ سپتامبر و همسویی روسیه با آمریکا در مبارزه با تروریسم بین‌الملل، روسیه را به همکاری با پیمان ناتو در چارچوب «شورای روسیه و ناتو» سوق داد. به این ترتیب، فعالیت‌های ناتو در حوزه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز تسهیل شد. تحول مهمتر در این رابطه، گسترش فعالیت‌های ناتو در افغانستان و پذیرش فرماندهی نیروهای سازمان ملل متحد «ایساف» در سال ۲۰۰۳ در آن کشور بود. در واقع، این اقدام نخستین فعالیت ناتو در منطقه‌ای خارج از حوزه سنتی این پیمان در اروپا به شمار می‌رفت.
متعاقب بحران اوکراین روابط روسیه و ناتو رو به تیرگی گذاشت و میزان همکاری های دو طرف در قالب شورای روسیه و ناتو متوقف شد. تا اینکه در روزهای گذشته شاهد مقام ارشد ناتو از از سرگیری نشست های ناتو و روسیه در هفته های آتی خبر داد و همچنین برخی مقامات غربی از بازبینی کشورهای عضو گروه ۷ برای بازگشت مجدد روسیه به گروه ۷ خبر داد.
در همین رابطه گفتگو با دکتر آرشین ادیب مقدم رئیس مرکز مطالعات ایرانی مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن داشته که مشروح آن در زیر آمده است.
*بعد از آنکه همکاری های ناتو و روسیه بعد از تحولات شرق اوکراین متوقف شد اخیرا شاهد آن هستیم که نشست های مشترک دو طرف از سر گرفته شده است. علت اینکه ناتو تصمیم به از سرگیری همکاری با روسیه گرفته چیست؟
ناتو و روسیه هر دو می دانند که مجبور هستند در مناطق بحران مثل آسیای غربی، شمال آفریقا و جنوب قفقاز با همدیگر همکاری کنند. دو سال از مداخله روسیه در اوکراین می گذرد و ناتو مجبور شده است وضعیت موجود را بپذیرد. مداخله نظامی روسیه در سوریه نیز ناتو را در کار انجام شده قرار داد. اتخاذ دیپلماسی جنگی از سوی طرفین موجب افزایش سوءظن ها و بی ثباتی و ناامنی شد. ادامه وضعیت موجود برای تمام جهان خطرناک است.
*در کنار این مسئله وزیر خارجه آلمان اعلام داشته است که عضویت مجدد روسیه در گروه G7 مورد بررسی مجدد قرار خواهد گرفت. آیا این به این معنی است که عادی سازی روابط ناتو و روسیه آغاز شده است؟ اگر جوابتان مثبت است بفرمایید دلایل آن چیست؟
اتحادیه اروپا همواره خواستار و طرفدار گفتگو با روسیه بوده است به ویژه آلمان که منافع برجسته ای در رابطه خوب با روسیه دارد که دلیل آن هم تاریخی و نقش مرکزی اقتصادی در اروپا است. آلمان در عین حال به سیاست های هژمونیک نئو اتحاد جماهیر شوروی ولادیمیر پوتین مشکوک است. اما به خاطر منافع ژئوپلیتیک و محتاطانه آلمان همواره موتور تنش زدایی بوده تا افزایش تنش ها.
*بعد از بروز تنش در روابط روسیه و ترکیه در پی ساقط شدن جنگنده روسیه توسط ترکیه که بیشتر بر اساس حساب کردن ترکیه بر روی حمایت های ناتو صورت گرفت. تاثیر عادی سازی روابط بین ناتو روسیه چه تاثیری بر روی ترکیه خواهد داشت؟
از نظر سیاسی ترکیه یک بازیگر جزء در ناتو است. استراتژی های سیاست خارجی این سازمان ابتدا در واشنگتن و تا حدودی هم در لندن اتخاذ می شوند. ترکیه درگیر آشفتگی امنیتی شده است که خودش بر خودش تحمیل کرده هم در زمینه مسئله کردها و هم داعش. علاوه بر این وضعیت حقوق بشر نیز در دوره اردوغان در حال بدتر شدن است به همین دلیل ترکیه در حال از دست دادن اهرم های بیشتر در ناتو است.
*ریشه بسیاری از تهدیدات امروز از قبیل تروریسم و بحران مهاجران و .... فرهنگی هستند. ناتو چگونه قصد دارد با این بحران ها مقابله کند؟ ایا اساسا ساختار و ماموریت این اتحاد با چنین ماموریت هایی سازگار است؟
ناتو یادگار دوران جنگ سرد است و من بارها گفته ام که باید بلافاصله بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به اتحادی برای گفتگو و دیپلماسی تبدیل شود.
مهر
94110
