اتاق خبر: همدان قطب گیاهان دارویی و خوراکی است و این روز‌ها دامنه کوه‌های آن از جمله کوه الوند شاهد رویش گیاهان و سبزیجات بسیاری از جمله شنگ، بنفشه، گزنه، بابونه، غازیاقین، گیلاقه، کنگر، کاسنی و غیره است.
اما نکته قابل توجه این است که هم‌زمان با رشد گیاهان و سبز شدن گونه‌های گیاهی مختلف در این مناطق، پای عده‌ای سودجو که اغلب افراد بیکار و مهاجر هستند به این دامنه‌ها گشوده شده و آن‌ها با توجه به رویکرد مردم همدان به مصرف برخی سبزیجات کوهی همانند ریواس و کنگر، با برداشت بی‌حدوحصر و غیراصولی به قلع‌وقمع گونه‌ها می‌پردازند.
برخی از گیاهان کوهی همدان در پی برداشت بی‌رویه رو به انقراض هستند
این اقدام تا جایی پیش رفته که برخی از انواع گیاهان کوهی مناطق کوهستانی همدان در پی برداشت بی‌رویه رو به انقراض هستند و متأسفانه شماری از مردم با جمع‌آوری نادرست گیاهان خوراکی و دارویی به عرصه‌های طبیعی خسارت زیادی وارد می‌کنند.
این افراد با هجوم و سرازیر شدن به دامنه‌های کوهستان‌های همدان و پر کردن کیسه‌های خود از گیاهان و سبزیجات کوهی آن‌هم به‌صورت ریشه‌کن نمودن آن‌ها و با برداشت بی‌رویه و بدون رعایت شرایط خاص رشد این گیاهان به تخریب عرصه‌های زیستی این گیاهان می‌پردازند.
عمق فاجعه تا جایی است که اگر این روز‌ها به خیابان‌های منتهی به بازار اصلی همدان سر بزنیم ردیفی از کاسبان را خواهیم دید که با فروش این گیاهان کوهی به کسب درآمد می‌پردازند.
این افراد در خیابان باباطاهر همدان این گیاهان را به فروش می‌رسانند و هیچ مرجعی، نظارت و توجهی بر عملکرد آن‌ها ندارد و افراد با خاطری آسوده به کار خود همچنان ادامه می‌دهند.
یکی از شهروندان همدانی در خصوص نگاه مردم همدان به گیاهان کوهی گفت: بسیاری از مردم همدان گیاهان کوهی را در بهار جایگزین مواد پروتئینی کرده و علاوه بر تأمین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز اعتقاد خاصی به خاصیت دارویی این گیاهان دارند.
برداشت گیاهان دارویی منبع درآمدی برای روستائیان
پروانه محرم زاده بابیان اینکه برداشت گیاهان دارویی و کوهی منبع درآمدی برای روستائیان هر منطقه است، افزود: در این فصل سال گروه‌هایی از خانواده‌های روستایی و شهری در کوهپایه‌‌ها و دشت‌های مناطق مختلف همدان با جمع‌آوری و عرضه این گیاهان به بازار منبع درآمد خوبی برای خود ایجاد می‌کنند.
وی با تأکید بر اینکه حفظ و نگهداری این نوع گیاهان بر عهده عموم مردم است و نباید آنان تنها به فکر به دست آوردن درآمد از راه بوته کنی یا ریشه‌کنی باشند، گفت: هرساله در خیابان باباطاهر همدان فروش این گیاهان به‌راحتی انجام میشود و روزبه‌روز به تعداد فروشندگان نیز اضافه میشود.
یکی دیگر از شهروندان همدانی نیز بابیان اینکه جمعه گذشته به اطراف سد اکباتان همدان رفته بوده و شاهد بوته کنی و جمع‌آوری گیاهان کوهی در آن اطراف بوده است، گفت: به نظر می‌رسد در روزهای تعطیل کار جمع‌آوری گیاهان و سبزی‌های کوهی دو برابر و یا حتی بیشتر هم میشود به‌گونه‌ای که بسیاری از خانواده‌ها به‌صورت دسته‌جمعی و حتی برای تفریح نسبت به این کار اقدام می‌کنند.
زمان فعالیت فروشندگان گیاهان دارویی و سبزی‌های کوهی
مرضیه مسگر بابیان اینکه بر اساس مشاهداتم جمع‌آوری سبزی‌ها و گیاهان کوهی از اولین ساعات صبح آغاز و تا عصر ادامه دارد گفت: در بیشتر مواقع در زمان بازگشایی سبزه‌میدان همدان فروشندگان گیاهان دارویی و سبزی‌های کوهی نیز فعالیت خود را آغاز می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه بانوان همدانی در ایام بهار اغلب غذاهای طبخ شده خود را با سبزی‌های کوهی طبخ می‌کنند، گفت: تنوع این غذا‌ها به بیش از ۲۰ نوع غذا می‌رسد که انواع خورشت‌ها، آش و کوکو را شامل میشود.
وی عنوان کرد: بانوان همدانی از این گیاهان کوهی علاوه بر طبخ غذاهای فصلی در انواع ترشی‌ها نیز استفاده می‌کنند و علاوه بر مصرف گیاهان کوهی به‌صورت تازه در استان، مقداری از این گیاهان را به‌صورت فریز شده و در یخچال نگهداری می‌کنند و یا خشک کرده و در ایام زمستان آش‌های خاصی از این گیاهان طبخ می‌کنند.
اما در همین زمینه کار‌شناس منابع طبیعی همدان نیز در گفت‌وگو با مهر ازآنچه برداشت غیراصولی گیاهان خوراکی و دارویی توسط برخی از مردم خوانده میشود، انتقاد کرد و افزود: متأسفانه شماری از مردم با جمع‌آوری نادرست گیاهان خوراکی و دارویی به عرصه‌های طبیعی خسارت زیادی وارد می‌کنند.
استفاده از گیاهان دارویی و خوراکی باید تنها به اندازه نیاز باشد
سوسن بیات گفت: جمع‌آوری و استفاده از گیاهان دارویی و خوراکی باید تنها به‌اندازه نیاز و به شکل اصولی و با دقت لازم صورت گیرد اما متأسفانه برخی افراد در جمع‌آوری گونه‌های گیاهی دقت لازم را ندارند چون اگر برگ‌های گیاه موردنیاز است گیاه را با ریشه و بیش از مصرف جمع‌آوری می‌کنند که این اقدام موجب تخریب منابع طبیعی میشود.
وی بابیان اینکه متأسفانه به شکل نامناسبی گونه‌های دارویی این استان توسط برخی از محلی‌ها جمع‌آوری شده و فروخته میشود، افزود: باید با اختصاص اعتبارات موردنیاز بتوان برای شناسایی گونه‌های گیاهی و در مواردی توسعه تولید و اقتصادی کردن آن گام برداشت.
وی افزود: باید با اختصاص اعتبار موردنیاز گیاهان دارویی و صنعتی این استان شناسایی و برای آن طرح تهیه و به بهره‌برداران و شرکت‌ها برای بهره‌برداری اصولی واگذار شود.
وی بابیان اینکه آموزش صحیح درباره نحوه برداشت این گیاهان راهی در جلوگیری از انقراض این گونه از گیاهان است، گفت: فرسایش خاک، آلودگی محیط‌زیست و به هم خوردن تعادل زنجیره غذایی برخی از پیامدهای جبران‌ناپذیر از بین رفتن پوشش گیاهی است.
وی عنوان کرد: برخی از این سبزیجات به‌صورت عرقیات و برخی هم به‌صورت خشک و‌تر استفاده میشود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز بابیان اینکه همدان طبیعت زیبا و منحصربه‌فردی دارد و ذخیره‌گاه گیاهان علوفه‌ای، مرتعی و دارویی زیادی است، گفت: ۳۵۰ گونه گیاهی دارویی، صنعتی و غذایی در استان همدان شناسایی‌شده است.
محمدرضا همتی بابیان اینکه در فصل بهار گیاهانی همچون تره کوهی، ریواس، موسیر، سیر، بابونه، ختمی و سایر گیاهان در مراتع همدان رشد می‌کنند که برخی منشأ دارویی و برخی مصرف غذایی دارند، گفت: در خصوص برداشت گیاهان دارویی نگرانی زیادی وجود ندارد چراکه برداشت این گیاهان توسط افراد آگاه صورت می‌گیرد.
بذرکاری مصنوعی درمانی موقت
وی عنوان کرد: منابع طبیعی برای گونه‌هایی که جمعیت آن با کاهش روبرو است بذرکاری مصنوعی انجام می‌دهد و برخی مناطق را قرق می‌کند اما به علت وسیع بودن عرصه‌های منابع طبیعی، تنوع بالای گیاهان مرتعی و برداشت و چرای بیش‌ازحد این اقدامات کارساز نیست.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان گیاهان دارویی، صنعتی و غذایی را جزئی از ذخایر ژنتیکی و میراث طبیعی هر استان دانست و اظهار داشت: از بین رفتن پوشش گیاهی قابل جبران نخواهد بود بنابراین مردم باید بخشی از گیاهان را برای سال‌های آینده حفظ کنند تا طبیعت دچار تخریب نشود.
وی با اشاره به اینکه استان همدان یکی از قطب‌های مهم تولید و صدور گیاهان طبیعی در کشور است، افزود: بیش از یک هزار و ۵۰۰ گونه گیاهی در استان همدان شناسایی‌شده که بیش از ۳۵۰ گونه آن دارای مصارف دارویی، خوراکی و صنعتی است.
همتی افزود: به دلیل بهره‌برداری بیش از حد از مراتع، حیات این گونه گیاهان به خطر افتاده است، بنابراین باید فشار بر مراتع کاهش یابد تا دوباره گونه‌های گیاهان دارویی احیا شود.
باید فکر چاره بود
وی با اشاره به اینکه میزان فرسایش زمین از ۱۰ تا ۳۰ تن در هکتار برآورد شده است میزان فرسایش زمین در استان همدان را حدود ۸ تا ۱۲ تن اعلام کرد و ادامه داد: در مورد ۶۰۰ هزار هکتار از زمین‌های استان مطالعه تفصیلی صورت گرفته است و ۳۰۰ هزار هکتار دیگر نیز در دست مطالعه است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان یکی از مهم‌ترین راه‌های حفظ منابع طبیعی را فرهنگ‌سازی دانست و گفت: باوجود تهدید‌ها و ظرفیت‌های موجود به نظر می‌رسد اقدامی که می‌تواند به‌صورت زیربنایی در رفع مشکلات مؤثر باشد فرهنگ‌سازی است.
همتی افزود: ازآنجاکه تمام مردم به‌نوعی با منابع طبیعی در ارتباط هستند باید تلاش کنیم هر فرد به سهم خود در اصلاح حفظ این منابع کوشا باشد.
وی تأکید کرد: آشنایی با ضرورت و اهمیت این منابع و تعریف وظیفه اشخاص حقیقی و حقوقی در ارتباط با حفظ و نگهداری از این منابع بسیار مهم است و در غیر این صورت شاهد تخریب و از بین رفتن این منابع خواهیم بود که به‌هیچ‌عنوان قابل جبران نیست.
همتی عنوان کرد: بیش از ۶ هزار همیار طبیعت در استان همدان فعال هستند که در ۳ گروه محافظ، مروج و دانش‌آموز به فعالیت می‌پردازند.
آنچه مسلم است اینکه آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان خوراکی در استان همدان وجود ندارد، اما هرساله به هنگام فصل بهار هزاران کیلوگرم از انواع گیاهان خوراکی استان به بازار محلی و استان‌های هم‌جوار عرضه و ارسال میشود و با گسیل مردم به دامن طبیعت و جمع‌آوری انواع گیاهان خودرو و حتی کمیاب باهدف کسب سود، منابع طبیعی و محیط‌زیست دچار لطمه‌ها و خسارت جبران‌ناپذیری میشود که باید برای رفع این مشکل فکر چاره بود.
منبع: مهر
94104
