اتاق خبر - تعاریف رایج علم سیاست، بر این نکته تاکید دارد که دیپلماسی بین الملل دارای شاکله ای زنجیروار است. در این میان دیپلماسی سیاسی به عنوان نقطه اتصال سایر مقوله های دیپلماسی عمل کرده و نقشی بی بدیلی را در حفظ انسجام آن بر عهده دارد. با ذکر این نکته و با توجه به این که مناقشه اتمی کشور به سرانجامی مثبت ختم شده است، تمامی انتظارات بر این موضوع معطوف است که چگونه می توان از این دستاورد سیاسی برای بهره برداری حداکثری در حوزه اقتصادی استفاده کرد. در همین راستا، با توجه به اهمیت دیپلماسی اقتصادی در فضای پسابرجام، در گفت و گو با کارشناسان این مهم را بررسی می کنیم.در ادامه مصاحبه اتاق خبر را با سه کارشناس سیاسی و اقتصادی در تبیین این روابط می خوانید.
دیپلماسی اقتصادی و جایگاه بخش خصوصی
علی خرم سفیر سابق ایران در مقر اروپایی سازمان ملل در گفت و گو با اتاق خبر، در خصوص رابطه میان دیپلماسی و رونق اقتصادی گفت: ابزار دیپلماسی در خدمت اقتصاد، رونق اقتصادی، رشد و توسعه کشور، احیای صنعت، افزایش صادرات، افزایش تولید، آوردن تکنولوژی های جدید و مدرن، آوردن سرمایه خارجی است.
این موضوع به این معنی است که تمام هدف و تلاش دیپلماسی در جهت فراهم آوری این امکانات برای کشور است تا بدین ترتیب کسانی که در بخش اقتصاد، صنعت، تولید، بیمه و ... فعالیت می کنند؛ از فواید کلی آن به بهترین شکل ممکن بهره ببرند. بر این اساس در میان دستاورد های قابل لمس قضیه توافق هسته ای ایران نیز این موضوع نقشی کلیدی ایفا می کند.
وی ادامه داد: کشور ما در عرض 37 سال گذشته، بطور کلی مورد تحریم بوده و در عرض ده سال گذشته نیز تحت تحریم همه جانبه ی جهان و در راس آن شورای امنیت سازمان ملل قرار داشته است. بنابراین طی ده سال گذشته روابط کشور با جهان بطور کلی متوقف شده بود و در این 37 سال نیز روابطی کژدار و مریضی را شاهد بوده ایم.
خرم خاطر نشان کرد: توافق هسته ای نیز بر این مبنا انجام شد، که تحریم های عمومی را از راه برداشته و باقی تحریم های ویژه، خاص و کشنده این ده ساله را نیز ملغی نماید. در نتیجه وقتی این تحریم ها برداشته شد، کشورهایی که در اروپا، آمریکا، آسیا و آفریقا دست اندر کار بودند همگی برای استفاده از این فضا و بازار قابل استفاده که امکان برد دو طرفه را نیز دارد، به سوی ایران روانه شدند.
وی افزود: بنابراین آنچه که اتفاق افتاده است در راستای توافق هسته ای است که فضا را باز نموده است و این هیات ها قصد دارند به سرعت جایی را برای خود بدست بیاورند.
علی خرم با اشاره به روند اجرای تعهدات برجام از سوی ایران و 5+1 گفت: هم اکنون هر دو طرف ایران و 5+1 به صورت دو طرفه به تعهدات خود عمل نموده اند و هیچ کاستی نیز در در عمل به این تعهدات چه از سوی ایران در قبال مسائل فنی و تکنولوژیک و صنعت هسته ای و چه از سوی طرف مقابل در زمینه ی لغو تحریم ها و هر آنچه در چارچوب تحریم ها به حساب می آمدند، دیده نمی شود.
وی در پاسخ پرسشی مبنی بر لزوم تدوین استراتژی های کلان در راستای رابطه ی دیپلماسی و رونق اقتصادی ، گفت: بطور کلی رابطه میان دیپلماسی و رونق اقتصادی رابطه ای تعریف شده به حساب می آید و در این تعریف، رونق اقتصادی را دستاورد موضوع دیپلماسی به شمار می آورند. از آنجایی که دیپلماسی به طور طبیعی کار خود را انجام می دهد مشکلی در این زمینه وجود ندارد، اما در مورد رونق اقتصادی باید دید چه استلزامات و استراتژی هایی مورد نیاز است.
این دیپلمات سابق کشور تصریح کرد: وجود سرمایه گذاری کافی یک قاعده کلی برای ایجاد رونق اقتصادی است، و جذب سرمایه گذاری هم خود نیاز به زمینه سازی های مختلفی دارد. اینک شاهد هستیم نه سرمایه گذاران خارجی و نه سرمایه گذاران داخلی به دلایل متفاوت جرات آن را ندارند به راحتی سرمایه های خود را وارد پروژه های مختلف اقتصادی و صنعتی بکنند و لذا بایستی در جهت حل این معضل به موضوع رفع موانع آن اندیشید.
خرم افزود: هم اکنون و با وجود اینکه قانون سرمایه گذاری کشور شکل بهتری را به خود گرفته است ولی باز هم با وضعیت ایده آل خود برای جذب سرمایه گذاری آنی فاصله نسبتا زیادی دارد.
وی درخصوص ارگان های ذیربط درگیر با اقدامات وزارت خارجه و نحوه ی ایجاد همکاری های موثر آنها یادآور شد: بطور طبیعی در کنار وزارت خارجه تمامی وزارت خانه های اقتصادی و صنعتی و بانک مرکزی برای ایجاد رونق اقتصادی می بایست همکاری لازم را داشته باشند. اما عواملی نیز هستند که در خارج از حیطه اقتصادی بوده و در حیطه موارد سیاسی قرار می گیرند که بطور مثال می توان به موضوع اشغال سفارتخانه عربستان اشاره کرد که هرچند ممکن است موضوعی سیاسی و یا دینی به حساب بیاید اما اثرات آن به موضوعات اقتصادی نیز تعمیم پیدا می کند. در این میان موضوع موضع گیری های سیاسی نیز وجود داردکه بایستی با ایجاد هماهنگی های مطلوب سعی درحل آن داشت.
سفیر سابق کشورمان در مقر اروپایی سازمان ملل در خصوص وضعیت بخش خصوصی در روند تعاملات دیپلماسی اقتصادی کشور گفت: بخش خصوصی در حوزه دیپلماسی مشکلی ندارد و حتی موضوعی جلو برنده و تسهیل کننده به حساب می آید. اما زمانی که بخش خصوصی جرات این را ندارد تا سرمایه گذاری انجام دهد، موضوع شکلی پیچیده و فاقد راه حل را به خود می گیرد. در این وضعیت باید از خود بخش خصوصی بپرسیم که چه زمانی آمادگی آن را دارند و چه ضمانت هایی را در موضوع سرمایه گذاری درخواست دارند. بخش خصوصی کشور در حال حاضر ترجیح می دهد تا در زیر سایه امنیت یک سرمایه گذار خارجی حرکت داشته باشد. بنابراین این مشکلات را باید برطرف کرد تا بخش خصوصی این قدرت و جرات را داشته باشد تا سرمایه گذار خارجی قوی تر عمل کند و البته خرده پا محسوب نشود.
اقتصاد آزاد راهکاری برای عبور از بحران
در ادامه صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در خصوص رابطه میان دیپلماسی و رونق اقتصادی به خبرنگار اتاق خبر گفت:: بدیهی است که باید تلاش زیادی برای ایجاد رونق اقتصادی انجام داد و بالطبع اگر رونق اقتصادی شکوفا وجود داشته باشد تاثیر مطلوبی نیز بر دیپلماسی و فعال بودن آن خواهد داشت. در عین حالی که اگر در کشوری دیپلماسی موفقیت آمیز عمل نکند به تدریج موانعی بوجود خواهد آمد و عملا اقتصاد کشور را مختل می کند. همچنان که در دوران اصولگرایان شاهد آن بودیم که به دلیل وجود ضعف در دیپلماسی، ایران به محاصره اقتصادی در آمد و تحریم ها باعث رکود کشور شد.
وی در خصوص وضعیت اقتصاد کشور و همچنین راه های برون رفت از رکود اقتصادی اظهار داشت: اقتصاد ایران، اقتصادی بیمار، فاسد و دولتی است که بنا نیست به صرف بدست آمدن و تحقق برجام در آن معجزه ای رخ دهد. بنابراین تا زمانی که اقتصاد کشور دولتی است، رونق، پیشرفت و توسعه اقتصادی را نخواهیم داشت. به نظر می رسد راه حل مناسب برای حل مشکلات فعلی اقتصاد ایران و خروج از رکود، تبدیل آن به اقتصادی آزاد همانند جوامع دیگری است که با داشتن این نوع اقتصاد به موفقیت رسیده اند.
وی در خصوص نحوه اجرای برجام و مشکلاتی که در روند اجرایی آن وجود دارد، گفت:1+5 در حال عمل به وظایف و تعهدات خود است. البته مشکلاتی نیز در این میان وجود داردکه به نظر نمی رسد یک شبه امکان حل و فصل آن وجود داشته باشد. اما در میان هر دو طرف ایران و آمریکا عزم و اراده جدی برای حل مسائل وجود دارد و برخی تفاسیر از برجام نیز به مرور زمان رفع خواهد شد.
وی افزود: تمرکر تمامی مذاکرات دو طرف ایران و آمریکا در طی دو سال گذشته برای رسیدن به توافق و برجام حاوی این نکته است که هیچ یک از طرفین قصد بر هم زدن این توافق را نخواهند داشت.
این استاد دانشگاه تهران، در مورد برنامه ها در جهت بهره گیری از فضای پسابرجام تصریح کرد: یگانه و تنها استراتژی کلانی که برای اقتصاد ایران باید تدوین آن انجام شود، این است که اقصاد ایران باید از زیر بال حکومت خارج شده و اقتصاد آزاد را در پیش بگیرد. این کار در ترکیه، آرژانتین، برزیل، هند و دهها کشور دیگر موفقیت آمیز عمل نموده است.
زیباکلام در پایان با اشاره به نقش بخش خصوصی در مسایل اقتصادی کشور گفت: در شرایط فعلی با توجه به اینکه تمامی امور در دست حکومت و دولت قرار دارد، بخش خصوصی امکان انجام هیچ فعالیتی را ندارد. به عنوان مثال در بحث قضیه ورود شورولت به ایران شاهد بودیم که مجلس به راحتی و بدون مطالعه و بررسی های لازم و داشتن توجه به برنامه ریزی ها و تبعاتی که برای بخش خصوصی بوجود خواهد آمد تنها با یک نطق، رای به ممنوعیت واردات آن داد. بدیهی است که در چنین شرایطی نمی توان امیدی به فعال بودن بخش خصوصی داشت. بنابراین همکاری ها در مجموعه دولت، قوه قضاییه و مجلس باید به گونه ای باشد که بخش خصوصی احساس کند در کشور قانون حاکم است
دیپلماسی و رونق اقتصادی
حسن بهشتی پور کارشناس روابط بین الملل نیز در این گفت و گو به اتاق خبر گفت :دیپلماسی و رونق اقتصادی رابطه ای مستقیم با یکدیگر دارند. بطور مثال در دنیای جدید، دیپلماسی فرهنگی می تواند در خدمت دیپلماسی اقتصادی به معرفی محصولات و اقلام صادراتی کشور بپردازد. یا دیپلماسی سیاسی که می تواند موجب تسهیل در صدور روادید بازرگانان و تجار باشد.
وی در مورد تاثیر برجام بر افزایش ترافیک سفر هیات های اقتصادی به کشور، خاطرنشان کرد: درزمان قبل از دستیابی به توافق هسته ای تحت عنوان برجام، تحریم های گسترده ای علیه ایران وجود داشت که از لحاظ سطح، عمق، گستردگی و تنوع در طول تاریخ ایران و حتی تاریخ جهان بی سابقه بود. ولی با حصول برجام عملا بخش وسیعی از این تحریم ها برداشته شده است و این موضوع پیامدهای مثبت بسیاری از جمله افزایش رفت و آمدهای دیپلماتیک و نیز هیات های اقتصادی بدنبال داشته است که در کل چشم انداز روشنی را برای کشور ایچاد کرده است.
بهشتی پور ادامه داد: هم اکنون هیات هایی که وارد کشور می شوند توریست تلقی نشده و این افراد در پی بررسی زمینه های همکاری و چگونگی حضورشان در بازار ایران می باشند. در این میان ایران نیز باید از این فرصت استفاده برای افزایش صادرات خود به نحو مطلوب بهره برداری کند.
وی افزود: بنظر من نفس رفت و آمدهایی که وجود دارد بسیار بهتر و مناسب تر از زمانی است که از حضور هیچ هیات ایرانی در سایر کشورها استقبال نمی شد و یا هیچ هیات خارجی به کشور ورود پیدا نمی کرد.
حسن بهشتی پور در پاسخ به این سوال که 1+5 تا چه میزان به تعهدات خود عمل کرده است، تصریح کرد: تعهدات 5+1 درچارچوب برجام است و بر اساس آنچه که در این چارچوب وجود داشته است، تحریم های نفت، پتروشیمی، صادرات گاز، فلزات گران بها برداشته شده است. با این حال هم اکنون بزرگترین مشکل در پیش رو مشکل تبادلات بین المللی بانکی است که به نظر می رسد عمده ترین دلیل آن حضور پررنگ صهیونیست ها و افرادی است که از ابتدا مخالف توافق برجام بوده اند. این افراد با تمامی امکاناتی که در اختیار دارند سعی در ایجاد مانع در اجرای برجام دارند.
وی ادامه داد: بنابراین عمده ترین مشکل پیش روی کشور در بحث تبادلات بانکی و انتقال دلار است و این مانعی است که باید به مرور زمان آن را بر طرف نمود. همچنین در بخش های دیگر از جمله بخش های کشتیرانی، بیمه نیز تحریم های قابل توجهی لغو شده اند، ولی وضعیت آن هنوز عادی نشده است و برای حل این موضوعات نیز به گذر زمان احتیاج است. با این حال وضع فعلی کشور بسیار مناسب تر از دو سال گذشته ارزیابی می شود.
بهشتی پور با اشاره به لزوم پیگیری هر چه بیشتر در تدوین استراتژی های کلان دیپلماسی اقتصادی گفت: موضوع تدوین استراتژی کلان در راستای همسوسازی و ایجاد همپوشانی و داشتن پیوستگی بین سیاست های اقتصادی، سیاست های فرهنگی و دیپلماسی کشور از سوی سه دولت گذشته در دست انجام بوده است، ولی هیچگاه موفق به اجرایی کردن کامل آن نشده اند و از دلایل آن نیز اطلاع روشنی در دسترس نیست.
وی افزود: به روشنی می تواند دریافت که اقدام اثر بخش، زمانی رخ خواهد داد که این سه موضوع مانع و نفی ای را در سر راه یکدیگر ایجاد نکنند.
این کارشناس روابط بین الملل در خصوص نحوه همکاری های لازم سایر ارگان ها با وزارت خارجه گفت: در میان مهم ترین ارگان های ذیصلاح می تواند وزارت اقتصاد باشد؛ همچنین وزارت اطلاعات در بحث امنیت و جمع آوری اطلاعات محیط، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت ارشاد نیز در این رابطه می توانند نقش آفرینی کنند. این ارگان ها باید در بخش های بین الملل خود با وزارت امور خارجه همکاری مناسب و مشترک داشته باشند.
بهشتی پور در پایان به نقش پررنگ بخش خصوصی در بهبود و تعمیق هرچه بیشتر دیپلماسی اقتصادی اشاره کرد و گفت: در سایر کشورها بخش خصوصی در هنگام انجام سرمایه گذاری سعی می کند تا با جذب دانشجویان کشور مقصد از طریق پشتیبانی و اعطای بورسیه اقدام و به این ترتیب با کمک آنها به معرفی کالاها و خدمات خود مبادرت کند.
وی افزود: در ایران نیز به نظر می رسد بخش خصوصی با پذیرفتن این ریسک در خصوص سرمایه گذاری بر روی منابع انسانی برای شناسایی هرچه بهتر بازارهای کشور مقصد، به عنوان مکمل روابط خارجی بتواند از این فرصت استفاده کرده و با این نقش آفرینی کارها به دقیق ترین و سریع ترین شکل ممکن قابل انجام خواهد بود.
94110ت
