اتاق خبر- اگر برخورد لفظی کوچک بین عادل الجبیر و محمدجواد ظریف وزیران امور خارجه عربستان سعودی و ایران در نشست اخیر گروه بین المللی حمایت از سوریه در وین روی نداده بود، ممکن بود این گونه به نظر برسد که این دو نفر نمایندگان دو کشور متحد یا دست کم دوست یکدیگر هستند. این برداشتی است که بسیاری از شرکت کنندگان در پنجمین نشست گروه بین المللی حمایت از سوریه در ١٧ ماه مه کنونی در پایتخت اتریش داشتند.
چند ساعت پیش از آن که این نشست برگزار شود، مشخص شده بود که این نشستی بی‌محتوا است. شب پیش از آن، هیأت های آمریکایی و روس با لشکر بزرگ همراهان خود وارد وین شدند. آنها با یکدیگر به رایزنی پرداختند و پیش نویس بیانیه ای پرطمطراق را در چهار و نیم صفحه تهیه کردند که محتوای آن «هیچ چیز» بود.
روز بعد نشست رسمی آغاز شد. از نخستین لحظات، این برداشت به روشنی ایجاد شد که در این نشست، افرادی تصمیم می گیرند و افرادی گوش می دهند. حتی فراتر از این، طرف های جدیدی به گروه حامیان سوریه افزوده شدند که هدف آن بی نتیجه گذاشتن بحث‌ها و جلوگیری از به دست آمدن نتیجه ای عملی بود. شمار طرف های شرکت کننده به ٢٥ نفر و تعداد افراد شرکت کننده به بیش از یک صد نفر رسید. فدریکا موگرینی نخستین کسی بود که قربانی این مانور «عددی» شد. او با لقب پرطمطراق مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به وین رفت و در مذاکرات مربوط به سوریه شرکت کرد. او تقریباً آخر میز نشست و در کنار او نیم دوجین از وزیران خارجه اروپایی حاضر بودند. حضور برخی از آنها مثل وزیران امور خارجه انگلیس و فرانسه و آلمان برای موگرینی عادی بود ولی او از دیدن هموطن خود وزیر امور خارجه ایتالیا و وزیران امور خارجه هلند و اسپانیا در این نشست متعجب شد. به این ترتیب نقش اروپا محو شد!
شرکت کنندگان گفتند پس از آغاز رایزنی ها، «برداشت منفی» هر چه بیشتر آشکار شد. سه نفری که در صدر مجلس نشسته بودند -کری، لاوروف و دی میستورا- به رغم اختلافات سیاسی‌شان و به رغم تفاوت در موضع گیری هایشان، تیم مشترکی به نظر می رسیدند. بقیه شرکت کنندگان در نشست وین به صفوف پشتی و با فاصله از آنها رانده شدند تا شاهد انحصار سه جانبه باشند. شرکت کنندگان در این نشست از روی تجربه و پس از تلاش، شروع به پی بردن به قوانین جدید بازی کردند. نماینده عثمانی و تندخوی ترکیه شروع به حمله لفظی به بشار اسد کرد و در حالی که همتای روس او به طور کامل سکوت کرده بود، متحد آمریکایی او به شکل غیرمنتظره ای به او پاسخ داد. نماینده آمریکا کارت زرد را نشان داد: «از موضوع بحث خارج شدی، ما اینجا نیستیم که سرنوشت بشار اسد را بررسی کنیم. ما اکنون درباره مسائل فنی دیگری گفتگو می کنیم: جزئیات آتش بس و نحوه تقویت روند توقف عملیات نظامی». این اردوغان کوچک تلاش کرد ناخرسندی خود را از این واکنش نشان دهد و بر دیدگاه خود به شکلی سردرگم پافشاری کرد زیرا دشمن او پشت میز مذاکره، کسی جز دوستش نبود. او تلاش کرد بار دیگر بحث را به سوی سرنوشت اسد سوق دهد ولی جان کری کارت زرد دوم را به او نشان داد: «اگر قرار است سرنوشت کسی در این جا بررسی شود، سرنوشت دو گروه داعش و النصره است نه کسی دیگر، زیرا آنها تروریستی هستند. بررسی سرنوشت دیگران به مناسبت های بعدی موکول می شود».
زمانی که بازی پینگ پنگ در وین به این شکل پیش رفت، به نظر رسید نمایندگان دو همسایه سرسخت یعنی عادل الجبیر و محمد جواد ظریف نخستین کسانی بودند که قوانین جدید را متوجه شدند و به همین علت به سکوت معنا دار ادامه دادند. از بحث و جدل های داغ آنها خبری نبود و نماینده امارات از سکوت آنها استفاده کرد تا آنچه را در درون خود داشت بیرون بریزد. جبیر و ظریف در حالی که فقط جبران باسیل (وزیر امور خارجه لبنان) بین آنها نشسته بود، آنچه را که توافق پشت پرده بین متحدانشان به نظر می رسید زیر نظر گرفتند، توافقی که در آن نقشی نداشتند و از جزئیاتش بی خبر بودند. ظریف بهتر از دیگران متوجه شد باد از کدام سو می وزد به همین علت بر اساس این باور خود که راه حل نظامی برای بحران سوریه وجود ندارد، یادآور شد و تکرار کرد که باید قوانین حل سیاسی تثبیت شود. گویا طرف سعودی از آمریکا انتظار پاسخ داشت ولی وقتی پاسخی نشنید، در لحظه‌ای دشوار که خود را تنها می دید برای پاسخ گفتن به خودش تکیه کرد. او سخنی گفت که شرکت کنندگان در نشست، آن را چیزی بین جمله اعتراضی و شوخی تلقی کردند. او در پاسخ به ظریف گفت: «راه حل نظامی وجود خواهد داشت و ما به فرستادن سلاح و پول و نیرو ادامه خواهیم داد تا این راه حل تحقق یابد و تو در گروه بازنده ها خواهی بود»! شرکت کنندگان می گویند، ظریف لبخند زد. گویا متوجه شد که مخاطب سخنان جبیر او نیست بلکه جان کری است. ظریف نیز از همان شیوه و همان لحن استفاده کرد و گفت: «و ما هم (سلاح و پول و نیروی) بیشتر خواهیم فرستاد و باز هم راه حل نظامی در کار نخواهد بود»! این بار نیز به نظر رسید سخنان ظریف خطاب به دشمن سعودی او نیست بلکه پیامی سر بسته برای متحدش روسیه است.
بعد از آن که تیر ترکش همه طرف ها در برابر سپر سازش آمریکا و روسیه مصرف شد، شرکت کنندگان به بیهوده بودن تلاش ها پی بردند. آنها پس از ناامید شدن از ایجاد هرگونه تغییری، در صدد برآمدند شرایط را برای خودشان بهتر کنند. به این ترتیب بیان رشته ملاحظات و پیشنهادها درباره پیش نویس بیانیه آغاز شد و بار دیگر این شرکت کنندگان شوکه شدند. آنها مشاهده کردند که نمایندگان آمریکا و روسیه با مطرح شدن هر ملاحظه ای، سرشان را تکان می دهند بدون آن که هیچ یک از ملاحظات، ثبت شود. گویا آنچه قرار است نوشته شود، از قبل نوشته شده است و آنچه مطرح می شود، در حافظه شفاهی باقی می ماند. فقط ملاحظه لبنان درباره افزودن یک بند در خصوص بازگشت آوارگان که در بیانیه های پایانی قبلی تصویب شده و در بیانیه ١٧ ماه مه نیامده بود، بدون هیچ اعتراضی تصویب و در این بیانیه گنجانده شد. شاید به این علت که این پیشنهاد بر لزوم آنچه الزامی در آن دیده نمی شود تأکید می کرد زیرا همه می دانستند سازمان ملل - طبعاً با موافقت آمریکا و روسیه- در حال برنامه ریزی برای سکونت دادن این آوارگان در خارج از سوریه است.
به طور خلاصه نشست وین نشان داد که واشنگتن و مسکو تصمیم می گیرند و طرف های (سوری) حاضر در مذاکرات دو گزینه بیشتر ندارند: یا آنچه را ارائه می شود بپذیرند، یا از گرسنگی یا در جنگ بمیرند!
منبع: اداره کل دیپلماسی رسانه ای
