به گزارش اتاق خبر، آنها در حالی که تا مچ پای‌شان را آب گرفته، زیر گرمای طاقت‌فرسای خورشید روی تشت‌های فلزی خم می‌شوند تا بین سنگ و شن‌های بی‌ارزش، چشم‌شان به تکه‌ای سنگ قیمتی بخورد. هر چند امکان دارد این شکل از معدنکاری از هزاران سال قبل به یادگار مانده باشد، از حدود دهه ۱۸۶۰ میلادی، در امریکا رونق بیشتری یافت و بسیاری از جست‌وجوگران طلا، زندگی خود را وقف یافتن فلزی درخشان می‌کردند تا بتوانند مرگ ناشی از گرسنگی خود را برای چند روز دیگر به تعویق بیندازند. این شیوه معدنکاری به‌تدریج تبدیل به یک فرهنگ شد تا در بسیاری از فیلم‌ها و کتاب‌های قرن بیستم میلادی امریکا بتوان ردی از آن پیدا کرد. اما جست‌وجوی مواد معدنی در آب رودخانه‌ها به امریکا محدود نماند و در کشورهای دیگر هم با گسترش فقر، سرعت انتشارش افزایش یافت. اوج نمایش این شیوه معدنکاری را می‌توان در «الماس خونین» مشاهده کرد که البته اردوگاه‌های کار اجباری سیرالئون را به تصویر می‌کشد. البته کار سایر معدنکاران و جست‌وجوگران رودخانه‌های جهان هم چندان اختیاری نیست و اکنون می‌توان بسیاری از آنها را در آب‌های کشورهای جنوب شرق آسیا، افریقا و امریکا مشاهده کرد. این شکل از معدنکاری زیرآبی، در بسیاری از کشورها، «غیرقانونی» خوانده شده و بدون مجوز دولت‌های آنها است. فعالیت غیرقانونی آنها، منجر به ناتوانی دولت‌ها در برنامه‌ریزی متمرکز، کاهش ایمنی و تهدید جان معدنچیان و همچنین تخریب محیط‌زیست و به خطر افتادن حیات گونه‌های جانوری آن مناطق می‌شود. اما زیان اصلی آن متوجه خود معدنچیان می‌شوند. بیشتر آنها در فرآیند استخراج طلا از فلز سمی جیوه استفاده می‌کنند و سلامت خود را بر سر این قمار خطرناک می‌گذارند؛ قماری که گاهی حتی آینده نسل‌های آینده‌شان را هم تخریب می‌کند.
خطرات تماس با جیوه
خطرات استفاده از جیوه به‌وسیله مصریان باستان که از بردگان برای کار در معادن جیوه استفاده می‌کردند، کشف شده بود. به خاطر سمی بودن ملغمه جیوه در استخراج طلا، بردگانی که در معادن رومی‌ها کار می‌کردند، بعد از ۶ ماه می‌مردند. از اوایل سده هجدهم میلادی توجه دانشمندان به احتمال روبه‌رویی شغلی و تماس افراد عادی با جیوه جلب شد. جیوه از راه تنفس، گوارش و نیز از طریق پوست جذب می‌شود، بخار جیوه به دستگاه اعصاب مرکزی تمایل دارد اما هدف اصلی این فلز، کلیه‌ها و کبد است. با این حال، تاکنون مدارک محدودی در ارتباط با سرطانزا بودن جیوه ارائه شده‌است. مطالعات جهانی نشان می‌دهند در نتیجه تماس مستقیم یا تنفس بخار جیوه، اختلالات مختلفی به وجود می‌آید که تنها ۳ مورد از آنها عبارتند از: اختلال دستگاه ایمنی، اختلال در عملکرد کلیه و ناباروری. پس از بخار جیوه، متیل جیوه خطرناک‌ترین شکل جیوه است. استفاده از متیل جیوه به عنوان قارچ‌کش برای محافظت دانه‌ها سبب کاهش قابل ملاحظه پرندگانی شد که از این دانه‌ها مصرف کرده بودند و همچنین صدها مرگ در عراق و امریکا از مصرف نانی که دانه‌های گندم آن با متیل جیوه در تماس بوده، گزارش شده‌است. ورود سمی‌ترین شکل جیوه یعنی متیل جیوه به بدن انسان، بیماری میناماتا ایجاد می‌کند. این بیماری نخستین بار در دهه ۱۹۵۰ میلادی در خلیج میناماتای ژاپن مشاهده شد. بروز این بیماری در انسان با عوارض گوناگون عصبی از جمله اختلال در حواس پنج‌گانه، بروز آلزایمر در سنین پیری و در موارد حاد با مرگ بیمار، همراه‌است. این شکل جیوه بسیار خطرناک است زیرا علاوه بر انحلال‌پذیری در بافت چربی، قابلیت تجمع و بزرگنمایی زیستی دارد. همچنین می‌تواند از سد خونی- مغزی و جفت جنین عبور کند. به دلیل معدنکاری طلای والدین‌شان با مشکلاتی جدی در سلامتی خود باید دست و پنجه نرم کنند.
جایگزین جیوه
سازمان زمین‌شناسی دانمارک و گرینلند، استفاده از ماده شیمیایی بوره یا بوراکس که به نام سدیم بورات هم شناخته می‌شود، را یکی از عملی‌ترین راه‌های معرفی شده در سال‌های گذشته می‌داند که می‌تواند مصرف جیوه به وسیله معدنکاران کوچک را کاهش داده و حتی به صفر برساند. بوراکس برای تمیزکاری و صیقل دادن استفاده می‌شود و در دسترس اقشار مختلف قرار دارد. این ماده همچنین در فرآیند ذوب مواد معدنی به کار می‌رود که دلیل آن کاهش دادن نقطه ذوب فلزات و محصولات معدنی است. در شرایط عادی، معدنکاران کوچک نمی‌توانند دمای بالای مورد نیاز برای ذوب طلا را ایجاد کنند اما با اضافه کردن بوراکس به کنسانتره‌ها، می‌توانند اقدام به استخراج و ذوب طلای خود کنند. خریداران عمده طلا هم‌اکنون هم از بوراکس برای خالص‌سازی طلای آغشته به جیوه استفاده می‌کنند اما این روش فقط مدتی است که از سوی معدنکاران کوچک به کار می‌رود. گفته می‌شود که در فیلیپین (که مسموم‌ترین معادن غیرقانونی را در خود جای داده)، روش جدید استخراج طلا رونق زیادی یافته است. در حال حاضر حدود ۱۵ هزار نفر از معدنکاران کوچک مقیاس این کشور شروع به استفاده از بوراکس و پس از آن، گرم کردن و ذوب طلا کرده‌اند. در پی این تغییر فناوری، استفاده از جیوه (و عوارض ناشی از آن) کاهش یافته و نرخ بازیابی طلا تا حد چشمگیری بهبود یافته است.
مزایای روش جدید
تغییر یک عادت جاافتاده کار دشواری است و نیازمند دلایل بسیار خوبی است. عادت استفاده از جیوه برای استخراج طلا هم یکی از این عادت‌ها است. با توجه به آنکه استفاده از جیوه، آسان است و به راحتی می‌توان آن را فرا گرفت، معدنچیان کوچک تا حد زیادی از این روش استفاده می‌کنند. واضح است که این وضعیت، معرفی یک روش سالم‌تر را با مشکل روبه‌رو می‌کند؛ به ویژه آنکه استفاده از بوراکس نیازمند مهارت و صبر بیشتری است. به‌طور کلی، براساس مهارت شخصی که کنستانتره طلا را آماده می‌کند، روش مبتنی بر بوراکس بین نیم تا یک ساعت زمان بیشتری نسبت به روش مبتنی بر جیوه دارد. با این حال، مزیت‌های بوراکس، آن را به طور کامل از جیوه برتر می‌کند. نخستین مزیت آن، حفظ سلامت محیط و کسانی است که در فاصله نزدیک معادن زندگی می‌کنند. از طرف دیگر، بوراکس ارزان‌تر از جیوه است و طلای تولیدی آن هم خلوص بیشتری دارد. به همین دلیل است که طلای تولید شده با استفاده از بوراکس هم به راحتی و با قیمت بیشتری هم به فروش می‌رسد. با تکیه بر این مزایای قابل توجه، شاید بتوان در سال‌های آینده شاهد کاهش استفاده از جیوه در معادن طلای رودخانه‌ای جهان شد.
منبع: صمت
