اتاق خبر- حوزه آبریز رودخانه هریرود که بین سه کشور ایران، افغانستان و ترکمنستان مشترک است، به سبب بالادست قرار داشتن این رودخانه در خاک افغانستان، اکثریت پتانسیل رود را در خاک این کشور قرار داده است. در همین خصوص با احداث بند سلما بر مسیر این رودخانه و وابستگی ایران و ترکمنستان به آب هریرود عملاً شاهد کاهش حق آبه دو کشور ایران و ترکمنستان خواهیم بود. از سوی دیگر وابستگی شهر مشهد به منابع آب سد دوستی که توسط ایران و ترکمستان در پایین دست سد سلما ساخته شده است، کاهش آورد رودخانه هریرود، بدون در نظر گرفتن تمهیداتی از سوی ایران، طیف گسترده ای را از مشکلات در سطح داخلی و منطقه ای را برای کشورمان بوجود خواهد آورد.
آنچه در این میان مشکل را دو چندان می کند، علاوه بر رفتارهای مشابه اقغانستان در قبال رودخانه هیرمند در سیستان، این کشور رسماً و عملاً به هیچیک از کنواسیون ها و قوانین موجود در نظام حقوق بین الملل مربوط به رودخانه های فرامرزی پایبند نبوده و در همین راستا است که ایران و ترکمنستان نیز از پشتوانه حقوقی لازم برای جلوگیری از خسارات احتمالی برخوردار نمی باشند.
در همین ارتباط، در قبال استراتژی های پیش روی ایران در این موضوع باید یادآور شد که احداث سد سلما بر روی رودخانه فرامرزی هریرود، بسیاری از پیامدهای منابع آبی، منطقه ای، سیاسی، محیط زیستی و در کل هیدروپلیتیک حوضه آبریز این رودخانه را در پی خواهد داشت و باید مترصد اقداماتی مشابه در کلیه حوضه های آبریز فرامرزی که ایران در آن موقعیت پایین دست را دارا است، باشیم. مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت در این خصوص گزارش می دهد: طبق نظریه هیدروپلیتیک خودسان، در پس وقوع چنین رفتارهایی، مکانیسم هایی با دو ویژگی پیچیدگی و پویایی، مسئول بروز چنین رفتاری در حوضه های آبریز بین المللی از جمله حوضه آب ریز هریرود شده اند که باید در گذر زمان سیر تکاملی تشکیل این مکانیزم ها را شناسایی و راهکارهای مصادره به مطلوب پیامدهای آنها را مورد بررسی دقیق قرار داد.
ایران برای کاهش آسیب پذیری در برابر رویدادهای ذکر شده، چهارنوع استراتژی را پیش روی خود خواهد داشت. استراتژی اول، مبتنی بر تقویت روابط دیپلماتیک با کشور افغانستان برای تداوم جریان رودخانه هریرود به سمت سد دوستی است. استراتژی دوم انتقال آب از دیگر منابع آب کشورهای همسایه همچون حوضه آبریز آمودریا می باشد. استراتژی سوم مبتنی بر تامین منابع آب مشهد، از منابع آب داخل کشور و انتقال آب بین حوضه ای در داخل کشور است و نهایتاً استراتژی چهارم، مبتنی بر کاهش وابستگی به منابع آب مزبور از طریق تغییر ساختار اقتصادی- اجتماعی این شهر در وابستگی به منابع آب می باشد. در توضیح این استراتژی باید در نظر داشت که 90 درصد از منابع آب دشت مشهد برای بخش کشاورزی با کمترین بهره وری اقتصادی منابع آب مصرفی و بقیه به بخش شرب و صنعت با بالاترین سطح بهره وری اقتصادی منابع آب مصرفی اختصاص یافته است. لذا تغییر ساختار معیشتی به سمت افزایش بهره وری اقتصادی منابع آب با یک سقف تخصیص معین، بیشترین موفقیت در کاهش وابستگی به منابع آب مزبور و به تبع آن موفقیت در مذاکره با کشور افغانستان را به ارمغان خواهد آورد. چرا که کاهش وابستگی به منابع آب رودخانه هریررود در داخل کشور، قدرت مذاکره ایران با افغانستان را برای استفاده از آب افزایش خواهد داد.
