اتاق خبر: معاونت پژوهش‌هاي اقتصادي مركز پژوهش‌هاي مجلس در گزارشي با عنوان الگوي تامين مالي بنگاه‌هاي كوچك و متوسط به بررسي وضعيت تامين مالي بنگاه‌هاي كوچك و متوسط پرداخته است.
در اين گزارش مفهوم تامين مالي جمعي به عنوان يك مفهوم نوين در ادبيات سرمايه‌گذاري ايران معرفي و گونه‌شناسي شده و براي آن چهار نمونه به طور كامل شرح داده شده است.
با توجه به اينكه هيچگونه مقرراتي براي كنترل و هدايت اين مفهوم در كشور وجود ندارد براي استفاده از فرصت‌ها و پتانسيل‌هاي اين نوع تامين مالي، سياست‌گذاران اين حوزه بايد به تدوين قوانين مناسب بپردازند. همچنين با در نظر داشتن مخاطرات اين روش تامين مالي بايد در تدوين قوانين مربوطه، احتمال سوءاستفاده و لطمه خوردن به اعتماد عمومي و از بين رفتن اعتبار اين ابزار در بين عموم را كاهش داد. زيرا در صورت اجراي ناكارآمد مدل‌هاي اوليه و سلب اعتماد عمومي، شكل‌گيري و ايجاد چنين ظرفيتي با چالش‌هاي جدي مواجه خواهد شد.
در اين گزارش آمده است: تامين مالي جمعي يكي از كاربردهاي مفهوم جمع سپاري است و كاربردهاي مفهوم جمع سپاري را در چهار سطح مي‌توان طبقه‌بندي كرد:
1- رصد و جمع‌آوري مشكلات؛
2- نظارت و ارزيابي؛
3- توليد محتوا؛
4- تامين مالي.
تامين مالي جمعي در واقع مجموعه‌يي از فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري در قالب ايده يا پروژه است كه توسط كارآفرينان معرفي و از عموم مردم درخواست مي‌شود تا براي تامين مالي مشاركت كنند. در طرف ديگر، جمعيتي از مردم علاقه‌مند به سرمايه‌گذاري هستند كه با نظام ارزيابي مبتني بر خرد جمعي ضمن تبادل آرا و ارزيابي ميزان ريسك و سود هر يك از فرصت‌ها به رتبه‌بندي و اولويت‌گذاري آنها مي‌پردازند. در نهايت، پروژه‌هايي كه با اقبال عموم مواجه و مبلغ مورد نياز براي سرمايه‌گذاري در آنها جمع‌آوري شده باشد، شروع مي‌شوند.
سامانه‌هاي تامين مالي جمعي در دنيا مبتني بر چهار روش كمك‌هاي خيرخواهانه، پاداش محور، اعطاي وام و سهام فعاليت مي‌كنند كه البته اين سامانه‌ها در تعريف پروژه‌ها، شرايط دريافت مبالغ سرمايه‌گذاري شده، ميزان كارمزد و... با يكديگر داراي تفاوت هستند. در آغاز فعاليت سامانه‌هاي تامين مالي جمعي در دنيا روش‌هاي پاداش محور و كمك‌هاي خيرخواهانه كه غالبا در پروژه‌هايي مانند مسائل اجتماعي و هنري به كار گرفته مي‌شدند به دليل عدم نياز به قانونگذاري خاصي افزايش يافتند.
ازجمله معروف‌ترين سامانه‌هاي مذكور مي‌توان به سايت‌هاي كيك استارتر، اينديگوگو و كيوا اشاره كرد. به طوري كه سايت كيك استارتر توانسته اعتماد بيش از 6 ميليون نفر را در اعطاي پولشان براي پروژه‌هاي متنوع جلب كند و مجموع مبالغي كه براي پروژه‌هاي متنوع اين سايت جمع‌آوري شده بيش از 2.4ميليارد دلار گزارش شده است.
همچنين از طريق سايت كيوا به مردم 84كشور دنيا تسهيلات خرد مالي اعطا مي‌شود كه از ابتداي شروع فعاليت اين سايت تاكنون نرخ بازپرداخت اين وام‌ها 98.34درصد بوده است.
نقطه عطف فعاليت اين سامانه‌ها در سال 2010 بعد از بحران مالي رقم خورد كه در آن گروهي از كارآفرينان امريكايي به دليل كمبود منابع مالي براي كسب وكارهاي خرد، كوچك و متوسط و افزايش و مقبوليت چشمگير تامين مالي جمعي باعث تصويب بخشي از قانون JOBS در كنگره امريكا شدند تا عملا راهي قانوني براي تامين مالي شركت‌هاي نوپا از طريق سرمايه‌هاي مردمي ايجاد شود. بر اين اساس كارآفرينان در كسب وكارهاي كوچك و شركت‌هاي نوپا مي‌توانستند تا سقف يك ميليون دلار در سال از تعداد نامحدودي سرمايه‌گذار، سرمايه جذب كنند.
در سال 2015 بيش از 1250سامانه در سراسر دنيا به اشكال مختلف در اين زمينه فعال بوده و در اين سال 34.4ميليارد دلار از سرمايه‌هاي مردمي را جذب كرده‌اند. در سال 2014 شركت‌هاي تجاري و كارآفرينان با جذب 41.3درصد از منابع تامين مالي جمعي، بيشترين سهم را نسبت به حوزه‌هاي مختلف داشته‌اند كه نشان‌دهنده گسترش استفاده تامين مالي جمعي براي كسب وكارهاي كوچك و متوسط است.
در كشور ما نيز عدم پاسخگويي تامين مالي سنتي به بنگاه‌هاي خرد، كوچك و متوسط و فقدان شيوه‌هاي نوين تامين مالي موجب شده كه بعضا بنگاه‌هايي خود به طور مستقيم به تامين مالي پروژه‌هايشان بپردازند كه اين مساله به دليل خلأ قانوني يا اعمال روش‌هاي غيرقانوني موجب بروز مشكلات اقتصادي و امنيتي در سطح كشور شده است. با اين حال تامين مالي جمعي روشي مناسب براي سرمايه‌گذاران و كارآفرينان است. به طوري كه سرمايه‌گذاران براساس ترجيحاتشان مي‌توانند روش سرمايه‌گذاري، فعاليت‌ها و پروژه‌هاي مورد علاقه‌شان را انتخاب و آنها را حمايت مالي كنند.
از طرفي همه افراد در سراسر كشور فرصت برابري براي راه‌اندازي كسب وكار خلاقانه خود دارند و محدوديت منابع، مانع ايجاد فرصت‌هاي كارآفريني نمي‌شود.
همچنين استفاده از سامانه‌هاي تامين مالي جمعي مبتني بر كمك‌هاي خيرخواهانه يا پاداش محور نيز مي‌تواند نقش بسزايي در كاهش فقر در كشور داشته باشد به طوري كه نهادهايي مانند كميته امداد امام خميني(ره) و ساير صندوق‌هاي كارآفريني مي‌توانند از اين بستر استفاده كنند و با ايجاد سامانه‌هايي همانند سايت كيوا به تامين مالي خرد مستقيم افراد كمك كنند. تامين مالي‌كنندگان مي‌توانند از طريق سايت افراد مورد حمايت مالي خود را انتخاب كنند و شاهد بهبود زندگي و روند پيشرفت كسب وكار هموطنان خود باشند.
اما بايد به اين نكته نيز توجه داشت كه در كشورهاي پيشرفته روندي طولاني‌مدت همراه با آزمون و خطا و با الزامات مهم قانوني ازجمله رعايت حقوق مالكيت معنوي شكل گرفته است كه اكنون مي‌توانند از ابزارهاي نويني مانند تامين مالي جمعي بهره ببرند به طوري كه حتي براي استفاده از ابزار تامين مالي جمعي نيز ابتدا روش‌هاي ساده‌تري به لحاظ قانوني و نهادي مبتني بر كمك‌هاي خيرخواهانه و پاداش شكل گرفت سپس به روش‌هاي پيچيده‌تري مانند روش مبتني بر سهام گسترش يافت. همچنين حفظ حقوق مالكيت معنوي در پروژه‌ها جزو اصلي‌ترين موارد رعايت شده سايت‌هاي معتبر تامين مالي جمعي در دنياست كه عدم رعايت آن موجب پيگرد قانوني مي‌شود.
بنابراين از آنجا كه تامين مالي جمعي يك مفهوم نوين در ادبيات سرمايه‌گذاري ايران است و هيچگونه مقرراتي براي كنترل و هدايت اين مفهوم وجود ندارد، سياست‌گذاران اين حوزه بايد با تدوين قوانين مناسب احتمال سوءاستفاده و لطمه خوردن به اعتماد عمومي و از بين رفتن اعتبار اين ابزار در بين عموم را كاهش دهند. لذا بيم آن مي‌رود كه در صورت اجراي ناكارآمد مدل‌هاي اوليه و سلب اعتماد عمومي، شكل‌گيري و ايجاد چنين ظرفيتي با چالش‌هاي جدي مواجه شود.
جوزف پوليتزر روزنامه‌نگار معروف امريكايي براي تشويق بيشتر مردم به مشاركت در اين امر تصميم گرفت، اسامي تمامي افرادي كه از سراسر جهان به اين پروژه كمك مالي كرده‌اند فارغ از مبلغ كمك در روزنامه‌اش به چاپ برساند. اين ايده به شدت با استقبال و مشاركت گسترده اقشار مختلفي از مردم روبه‌رو شد و به عنوان مثال نام كودكان يك كودكستان در ايالت آيوا كه 35/1دلار به اين پروژه كمك كرده بودند در فهرست‌هاي منتشر شده در اين روزنامه به چشم مي‌خورد. وي توانست با اين ايده 125هزار نفر را به مشاركت مالي در اين پروژه ترغيب كند كه اكثر آنها رقمي كمتر از يك دلار كمك كرده بودند و نهايتا رقمي بالغ بر 100هزار دلار براي اين پروژه تامين شد.
در كشور ما نيز تامين مالي جمعي تاريخچه طولاني دارد كه از آن مي‌توان به مراسم گلريزان، صندوق‌هاي قرض‌الحسنه، تعاوني‌ها و... اشاره كرد. درحال حاضر نه تنها شيوه‌هاي سنتي تامين مالي جمعي در كشور ما پابرجاست بلكه امروزه از طريق تكنولوژي‌هاي جديد مانند سامانه‌هاي اينترنتي و تلفن‌هاي همراه، روش‌هاي جديدي در تامين مالي جمعي نظير بازسازي مكان‌هاي مقدس، جمع‌آوري مبالغ هزينه‌هاي بيماران تنگدست و... از طريق كمك‌هاي مردمي ايجاد شده كه همگي نشان دهنده وجود فرهنگ تامين مالي جمعي در كشور است.
منبع: تعادل
