اتاق خبر: در این سال‌ها محدودیت‌های وضع‌شده توانست نوسان قیمتی سهام در بازار سرمایه را به کنترل درآورد. این در حالی است که آگاهان بازار معتقدند باید محدودیت‌ها در بازار سرمایه ایران مانند دیگر بازارهای پیشرفته دنیا برداشته شود. در روزهای گذشته هم رییس جدید سازمان بورس از احتمال اصلاح ریزساختارهای بازار سرمایه و تغییر متغیرهایی همچون حجم مبنا و دامنه نوسان خبر داد و اعلام کرد، در صورتی که تغییر در ریزساختارها، مانند حجم مبنا و حد نوسان باعث کارآیی بیشتر بازار سرمایه شود، در این متغیرها تجدید نظر خواهد شد.
کاهش نقدشوندگی
دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار اعمال همزمان قانون حجم مبنا و دامنه نوسان را عامل کاهش شدید نقدشوندگی سرمایه سهامداران دانست و عنوان کرد: روند فعلی در بلندمدت به کاهش نسبی استقلال فعالان اقتصادی در بورس منجر می‌شود و روند توسعه بازار سرمایه کشور با مشکل روبه‌رو خواهد شد.
سیدروح‌الله میرصانعی با اشاره به اینکه درحال‌حاضر ریزساختارهای بازار سرمایه ایران محدودتر از بازار سرمایه کشورهای پیشرفته است، بیان کرد: در بورس‌های کشورهای پیشرفته دادوستد خیلی بازتر انجام می‌شود. برای این محدودیت یک دلیل تاریخی ابراز می‌شود. تصور می‌شود در بازار سرمایه ایران، سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران هنوز بالغ نشده و بازار تحلیلی و حرفه‌ای نشده است.
وی ادامه داد: با استناد به این دلیل، گفته می‌شود ما به عنوان متولیان بازار سرمایه باید سرمایه‌گذاران را از ریسک‌های زیاد حفظ کرده و با ایجاد محدودیت‌های قانونی از افزایش خطر جلوگیری کنیم. این تفکر سنتی از ابتدای حیات بورس وجود داشته است. میرصانعی با اشاره به این نکته که به‌دلیل این تفکر محدودیت‌های قانونی بیشتر شده است، گفت: بر این اساس استدلال می‌شود، سرمایه‌گذاران نابالغ و غیرحرفه‌ای هستند و ریسک بازار زیاد است.
وی ادامه داد: تصور بر این است که اگر بازار باز باشد و محدودیت‌هایی همچون دامنه نوسان یا حجم مبنا اعمال نشود ممکن است به سرمایه‌گذاران آسیب‌هایی وارد شود. البته به مرور زمان این محدودیت‌ها بازتر شده اما تا استانداردهای جهانی فاصله قابل‌توجهی وجود دارد.
صف‌نشینی، محصول اعمال محدودیت
دبیرکل کانون کارگزاران با تاکید بر اینکه این محدودیت‌ها به بازار سرمایه آسیب رسانده، به پدیده صف‌نشینی اشاره کرد و گفت: تشکیل صف‌های خرید و فروش مهم‌ترین محصول اعمال این محدودیت‌ها است. منظور از صف، تجمیع سفارش‌های خرید یا فروش در کف یا سقف قیمت است. وی با اشاره به اینکه با تشکیل صف، نقدشوندگی تهدید می‌شود، اظهار کرد: زمانی که صف‌های خرید و فروش تشکیل می‌شود، سرمایه‌گذاران به راحتی نمی‌توانند خرید و فروش کنند. بنابراین نقدشوندگی محدود می‌شود.
روح‌الله میرصانعی مشکلات دیگر محدودیت‌های قانونی بازار سرمایه را برشمرد و عنوان کرد: ایراد دیگر، رسیدن به نقطه تعادل قیمت سهم است.
وی با اشاره به اینکه محدودیت‌ها، فرآیند تعیین قیمت براساس عرضه و تقاضا را کند و بازار را فرسایشی می‌کند، گفت: محدودیت دامنه نوسان، فرآیند تعدیل قیمت را طولانی می‌کند. دامنه نوسان مانع از این می‌شود که سهم یا اوراق به راحتی به قیمت تعادلی خودش برسد. اعمال دامنه نوسان یا سایر محدودیت‌های مشابه، تنها تعادل قیمت را طولانی و فرسایشی می‌کند و فرآیندی که باید در یک روز یا چند روز حادث شود، چند ماه زمان می‌برد.
دبیرکل کانون کارگزاران با اشاره به اینکه صف‌نشینی منجر به از بین رفتن تحلیل‌های حرفه‌ای و تکنیکال در بورس می‌شود، بیان کرد: درواقع در بازاری که صف‌های طولانی خرید و فروش وجود دارد، هر فردی با تحلیل خود وارد بازار می‌شود که این تحلیل ابتدایی و غیرحرفه‌ای، آفت بازار سرمایه است.
میرصانعی یکی دیگر از آسیب‌های صف‌نشینی را فشار زیاد آن به سامانه معاملات دانست و افزود: درواقع ایجاد صف‌های عرضه و تقاضا، سبب فشار به سامانه اطلاعاتی می‌شود. سیستم معاملات در کشورهای دیگر مشابه بورس ایران نیست. وی عیب دیگر صف‌نشینی را بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران خواند و گفت: وقتی صف وجود داشته باشد، ابهاماتی همچون رعایت نشدن نوبت و بی‌عدالتی نیز به میان می‌آید. این در حالی است که اگر ساختاری در بورس حکمفرما باشد که صف عرضه و تقاضا وجود نداشته باشد، این بی‌اعتمادی هم در ذهن سرمایه‌گذار به وجود نمی‌آید. دبیرکل کانون کارگزاران با اشاره به موانع بین‌المللی شدن بازار سرمایه ایران بیان کرد: بورس‌های دیگر دنیا به طور معمول این محدودیت‌ها را ندارند و این شرایط برای آنها ناشناخته است.
بلوغ بازار سرمایه با کاهش محدودیت
میرصانعی در نقد تفکر اعمال محدودیت در بازار سرمایه کشور گفت: افرادی مخالف بازشدن محدودیت‌های ریزساختارهای بازار سرمایه هستند و ادعا می‌کنند سرمایه‌گذاران ایرانی چندان آگاهی و اطلاعاتی از اقتصاد ندارند و امکان دارد برداشته شدن محدودیت‌ها به ضرر برخی از سرمایه‌گذاران تمام شود و زمانی که بازار منفی است این متغیرها به صورت ابزاری در جهت جلوگیری از کاهش بیشتر و سقوط بازار به کار می‌آید.
وی با بیان اینکه این توجیه‌ها چندان قابل قبول نیست، ادامه داد: اگر پدیده صف‌نشینی در بازار نداشته باشیم، افراد برای سرمایه‌گذاری به سمت تحلیل‌های کارشناسی می‌روند. پیشنهاد من این است که اگر این افراد، توان تحلیل ندارند به‌صورت مستقیم وارد بازار نشوند و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.
این فعال بازار سرمایه ادامه داد: به‌دلیل همین محدودیت‌ها، بازار و فرهنگ سرمایه‌داری به بلوغ نرسیده و سطح تحلیل افزایش نیافته است. ما اگر این محدودیت‌ها را کاهش دهیم، بازار خود به خود به بلوغ می‌رسد. سطح تحلیل ارتقا پیدا می‌کند و بازار سرمایه به بلوغ خواهد رسید.
دبیرکل کانون کارگزاران با اشاره به اقدامات لازم برای توسعه بازار سرمایه کشور اظهار کرد: در گام نخست باید حجم مبنا حذف شود. ما یک بازار مشابه بورس داریم به نام فرابورس که حجم مبنا ندارد. این رویکرد نه به فرهنگ سهامداری لطمه‌ای وارد کرده، نه سطح تحلیل دچار خدشه شده و نه ریسک سرمایه‌گذاران افزایش پیدا کرده است. درحال‌حاضر فرابورس بدون حجم مبنا به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد و این روند مزایای بسیاری برای آن به همراه داشته است. در فرابورس قیمت‌ها بسیار سریعتر به تعادل می‌رسند و صف‌های خرید و فروش کمتری وجود دارد. حجم مبنا برای دوره خودش کاربرد داشت اما درحال‌حاضر اثربخشی خود را از دست داده است، بنابراین در گام نخست، حذف حجم مبنا ضروری به نظر می‌رسد.
وی با اشاره به اینکه افزایش دامنه نوسان به صورت تدریجی گام دیگر توسعه بازار سرمایه است، افزود: دامنه نوسان می‌تواند هر ۶ماه چند درصد در بورس و فرابورس افزایش پیدا کند تا به سطح استانداردهای جهانی برسد.
میرصانعی با اشاره به اینکه گام آخر، حل موضوع گره معاملاتی است، گفت: در بورس‌های مختلف دنیا، هنگام انجام معاملات وقتی سهامی به پیک قیمت نوسان می‌رسد، آن نماد را به مدت کوتاهی متوقف می‌کند و دقایقی بعد با یک دامنه وسیع‌تر، باز می‌شود تا صف تشکیل نشود.
دبیرکل کانون کارگزاران با اشاره به اینکه حذف حجم مبنا و افزایش تدریجی دامنه نوسان و حل موضوع گره معاملاتی مهم‌ترین عناصر توسعه بازار سرمایه محسوب می‌شوند، ابراز امیدواری کرد: حرکت بازار سرمایه ایران به سمت بازارهای پیشرفته جهانی با حذف حجم مبنا و افزایش حد نوسان با سرعت بالاتری، اتفاق می‌افتد و به سمت استانداردهای جهانی پیش می‌رود.
امیدواریم استقرار رییس جدید سازمان بورس و ایجاد تغییرات مبنی بر حذف حجم مبنا و افزایش دامنه نوسانات، همچنین برنامه‌ریزی در رابطه با گره‌های معاملاتی، بازار را روانتر و نقدشوندگی آن را بیشتر کند و سبب کمرنگ شدن پدیده صف‌نشینی و رسیدن بازار سرمایه به جایگاه واقعی خود شود.
منبع: صمت
95102
