کارشناسان معتقدند آب یکی از مهم ترین عوامل توسعه در جهان است که نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها ایفا می کند.
از سوئی بنا بر تاکید مسئولان و کارشناسان در حوزه اقلیم و آب، کشور ما در منطقه ای خشک و کم آب در جهان واقع شده که چاره ای جز استفاده بهینه از منابع آبی ندارد. تصور بارش های زیاد و تامین منابع آبی کشور بیش از حد نیاز، توهمی بیش نیست و ما همواره در معرض خطر کم آبی و حتی خشکسالی قرار داریم، پس چاره ای جز استفاده درست از این منبع کمیاب نداریم.
کارشناسان، نقش آب در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشور را به دو بخش تقسیم می کنند. راه اول با توسعه و بهره برداری بیشتر از منابع آب همراه است و در این راه حل ها تأمین و عرضه بیشتر آب معادل توسعه انگاشته می شود.
دومین راه با بهره برداری بهتر و کاراتر از آب تأمین شده، مرتبط است و در آن ها هدف توسعه در عمق و کنترل تقاضاست و سرنوشت آب تأمین شده و به دست آمده و نحوه بهره برداری از آن، اساس انجام کار را تشکیل می دهد.
کشورهایی که از نعمت وجود آب شیرین و رودخانه های جاری بهره مند هستند، می توانند به انحای مختلف از این منبع گرانسنگ استفاده کنند.
مهمترین سند ملی کشور ما که تحقق آن می تواند تا حد زیادی تضمین‌کننده استمرار حیات عزتمندانه انقلاب اسلامی باشد، سند اقتصاد مقاومتی است؛ سندی که اجرای کامل آن منجر به ایجاد اقتصادی مقاوم و باثبات خواهد شد.
کشور امروز در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی، با دو مخاطره بالقوه بسیار جدی و مهم مواجه است.
مخاطره اول بحران کمبود آب و دوم مخاطره بحران کمبود انرژی است که ما در این گزارش به موضوع بحران اول می پردازیم.
در بین این دو مخاطره، بحران کمبود آب خطرناک‌تر است،زیرا انرژی انواع و جانشین‌های مختلفی دارد اما آب هیچ گونه جانشینی ندارد؛ از طرفی کشور ما از نظر منابع آبی و میزان نزولات آسمانی هم دارای فقر است زیرا در کمر خشک جهانی هم قرار دارد.
بنابراین در صورت عدم صیانت از منابع آبی موجود، در آینده نزدیک با صدمات جبران ناپذیری مواجه خواهیم شد.
در مورد خاص بودن بحران آب باید گفت که در گزارش سال 2013 اقتصاد جهانی، 50 مخاطره که اقتصادهای بین المللی را با بی‌ثباتی مواجه می‌کنند شناسایی شد و در بین این 50 مخاطره، بحران کمبود آب چهارمین مخاطره با درجه‌ی احتمال بالا و دومین مخاطره از نظر شدت اثرگذاری شناسایی شد.
بنابراین عدم توجه ویژه به مسئله بحران آب می‌تواند تحقق اقتصاد مقاومتی را با مشکلات جدی مواجه کند. حال سوال این است که برای مصرف بهینه آب و صیانت از منابع آبی و جلوگیری از بحران کمبود آب باید از کجا آغاز کرد؟
به طور حتم اولویت اول برنامه‌ریزی در این حوزه، مربوط به بخش‌هایی می‌شود که بیشترین سهم را در مصرف آب کشور دارند؛ در این میان گفته می شود که مهم ترین بخش، بخش کشاورزی است.
بخش کشاورزی کشور در حوزه برنامه‌ریزی بر روی کشت محصولات متناسب با اقلیم کشور دارای مشکل است که با شناسایی و رفع این مشکلات، می‌توان از منابع آبی کشور و حقوق نسل‌های آینده در استفاده از آب سالم و کافی، صیانت به عمل آورد.
به جهت صیانت از منابع آبی، پیشنهاد این است که کشت‌های مختلف در کشور با اقلیم آن کشت دارای تناسب باشد و برای تحقق این مهم باید استراتژی هوشمند کشاورزی داشت و این استراتژی را با اقتدار اجراء کرد.
به همین منظور در سال های اخیر وزارت جهاد کشاورزی و دولت برنامه تغییر الگوی کشت، تغییر فصل کشت و همچنین اجرای طرح های نوین آبیاری و شیوه های جدید آن را در دستور کار خود قرار داده که اکنون در بسیاری از اراضی زراعی کشور در حال اجرا است.
در این بخش از گزارش تعدادی از مسئولین استانی دغدغه خود را در خصوص کمبود و کاهش آب در استان ارایه کرده اند.
استاندار البرز با بیان اینکه یکی از معضلات مهم استان البرز کمبود آب است، می گوید که متأسفانه امروز استان البرز نیز با بحران جدی آب مواجه است و پیگیری‌ها در این زمینه باید به صورت دقیق و کلان صورت گیرد.
سید حمید طهایی با اشاره به اینکه البته اقدامات انجام شده در کوتاه مدت است، افزود: با توجه به اهمیت حفاظت از منابع آب لذا یکی از مهم ترین اقدامات ما در این زمینه شناسایی و مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز آب است.
وی با بیان اینکه عده‌ای فرصت طلب بدون در نظر گرفتن عواقب کار، اقدام به حفر چاه‌های غیرمجاز می‌کنند، اظهار کرد: این امر مشکلات بسیار زیادی را به خصوص در کاهش و خالی کردن سفره های زیرزمینی ایجاد کرده است.
طهایی در بخشی دیگر از سخنان خود با تأکید بر اینکه در بخش کشاورزی به واسطه مدیریت صحیح دارای عملکرد خوبی هستیم، افزود: در استان البرز در زمینه آب بخش کشاورزی مدیریت قابل قبولی صورت گرفته است.
وی با اعلام آمار بارش‌ها طی سال جاری افزود: کاهش 80 درصدی بارندگی و کمبود آب جای نگرانی دارد و با پیش‌بینی شرایط بحرانی به اجبار باید شیوه بهره‌وری را تغییر داد تا از ظرفیت‌های موجود حداکثر استفاده را ببریم.
وی با اشاره به مصوبه اخیر هیات دولت مبنی بر انتقال بخشی از پساب فیلتر شده به بخش کشاورزی گفت: بهره‌وری از منابع آبی موجود در شرایط بحران آبی در کشور راهکاری است که برای استفاده بهینه به کار گرفته‌ایم.
وی تصریح کرد: استفاده از پساب در بخش کشاورزی با تأیید سلامت آب تصفیه شده توسط سازمان بهداشت و محیط زیست در مزارع و گلخانه‌ها جاری خواهد شد.
استاندار البرز با ابراز نگرانی از دغدغه کمبود منابع آبی گفت: با توجه به شرایط خشکسالی و اتمام ظرفیت موجود، امکان برداشت آب از چاه‌ها وجود ندارد، این روزها نیز خبرهای نگران کننده‌ای در سراسر دنیا از کمبود منابع آبی شنیده می‌شود.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی البرز نیز به خبرنگار ایرنا گفت: نقش آب به عنوان یکی از مهمترین عوامل تولید در بخش کشاورزی غیر قابل انکار است.
حجت الله رضایی افزود: در کشوری مانند ایران و استانی چون البرز که در سالهای اخیر به دلایل عمده با کمبود منابع آبی مواجه است، نقش س
رمایه گذاری در بالا بردن راندمان آبیاری و تجهیز اراضی زیر کشت از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی اظهار داشت: بر اساس سند چشم انداز 20 ساله و ماده 145 برنامه پنج ساله توسعه و در راستای بهینه سازی مصارف آب و توسعه روش های نوین آبیاری، این مدیریت اعتبارات مورد نیاز در این خصوص را در اختیار کشاورزان قرار داده است.
وی گفت: سال گذشته علیرغم تصویب 105 میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح های نوین آبیاری در استان فقط 13 میلیارد ریال برای اجرای این طرح ها تخصیص یافت که حدود 10 درصد اعتبار تصویب شده بود.
رضایی با بیان اینکه از محل این اعتبار توانستیم 970 هکتار طرح های نیمه تمام آبیاری نوین را اتمام و یا تحویل موقت دهیم، افزود: برای سال جاری نیز 150 میلیارد ریال مصوب شد که از این میزان نزدیک به 55 میلیارد ریال تخصیص یافت که تاکنون اجرای این طرح ها در 167 هکتار اجرایی و مابقی هم اقدام برای اجرا شده است.
وی خاطرنشان کرد: اگر تمام بودجه ی مصوب اختصاص یابد می توانیم روش های مختلف نوین آبیاری را برای 2400 هکتار از اراضی تا پایان سال اجرا کنیم.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی البرز با اشاره به اینکه سیاست وزارت جهاد کشاورزی اجرای آبیاری میکرو است، گفت: در اجرای این روش با تبخیر، تعرق و تلفات کمتر آب مواجه هستیم و پس از آن روش های آبیاری تیپ، قطره ای و زیرسطحی پیشنهاد می شود که اجرای هر کدام از این روش ها به نوع کشت و توپوگرافی منطقه بستگی دارد.
وی افزود: بر اساس برنامه ریزی پیش بینی شده 10 ساله که تا سال 1404 انجام شده و برش های استانی و شهرستانی آن نیز تهیه شده، بایستی روش های نوین آبیاری در 42 هزار هکتار از اراضی کشاورزی و باغی استان اجرا شود.
رضایی با بیان اینکه یارانه پرداختی به کشاورزان برای اجرای این روش های آبیاری در سال جاری افزایش یافته، اظهار داشت: به ازای هر هکتار اجرای این روش ها حداکثر 78 میلیون و 500 هزار ریال به صورت تسهیلات بلاعوض به کشاورزان پرداخت می شود.
وی با اشاره به اینکه وزارت جهاد کشاورزی 85 درصد کل هزینه اجرای این طرح ها را به کشاورزان پرداخت می کند، گفت: همچنین در اراضی خرد و کوچک، دولت برای تشویق صاحبان این اراضی و اجرای روش های نوین آبیاری به صورت تجمیعی، 85 درصد هزینه واقعی را پرداخت می کند.
وی هزینه ی پرداختی برای هر کدام از این روش ها را متفاوت دانست و افزود: هزینه ی اجرای ماشین های آبیاری برای هر هکتار 65 میلیون ریال، آبیاری بارانی هر هکتار 50 میلیون ریال و آبیاری کم فشار هر هکتار 35 میلیون ریال برآورد شده که حداکثر آن برای روش هایی همچون تیپ، میکرو و زیرسطحی تا 78 میلیون و 500 هزار ریال است.
رضایی هزینه ی پرداختی از سوی دولت در سال گذشته را حداکثر 70 میلیون ریال عنوان کرد و تصریح کرد: با اجرای این روش ها تا حد زیادی در مصرف آب کشاورزی صرفه جویی می شود به طوریکه با اجرای آبیاری قطره ای راندمان مصرف آب تا 95 درصد و آبیاری بارانی بین 75 تا 80 درصد افزایش می یابد.
وی گفت: اکنون متوسط راندمان آبیاری در کشور 40درصد است ولی در استان البرز با توجه به پیشگام بودن اجرای روش های نوین آبیاری و همچنین جلو بودن از برنامه نسبت به میزان اراضی موجود متوسط راندمان آبیاری 46 درصد است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی البرز اظهار داشت: تاکنون روش های نوین آبیاری در 12 هزار و 500 هکتار از اراضی زراعی و باغی استان اجرا شده است.
وی همچنین به اختصاص بخشی از پساب تصفیه شده استان برای بخش کشاورزی اشاره کرد و افزود: در منطقه ماهدشت شهرستان کرج یک تصفیه خانه از سوی آب و فاضلاب استان احداث شده که ایستگاه پمپاژ آن نیز توسط سازمان جهاد کشاورزی ایجاد شده است.
رضایی ادامه داد: از پساب های تصفیه شده در استان تا کنون استفاده نشده ولی بر اساس برنامه ریزی های انجام شده مقرر شده تا پایان سال جاری برای آبیاری 2 هزار هکتار از اراضی زراعی ماهدشت که متعلق به تعاونی روستایی ماهدشت است، استفاده شود.
وی تصریح کرد: اجرای این طرح یک سرفصل جداگانه و بودجه جدا دارد و این پساب ها نیز فقط برای کشت هایی خاص استفاده خواهد شد.
کد خبر:
385207
تاریخ انتشار: 28 آذر 1395 - 12:58
سرنوشت نسل های آینده کشور وابسته به نحوه بهره برداری امروز ما از منابع گرانبها و کمیابی است که از آنها به عنوان منابع ملی یاد می شود. یکی از مهم ترین این منابع، آب است که پیش بینی می شود چالش ها و بحران های آینده حول این منبع حیات بخش شکل بگیرد.
کلید واژه ها :
