آرمان- در حالی که به گفته اکبر ترکان، معاون سابق وزیر نفت درآمدهای نفتی دولت‌های نهم و دهم 780میلیارد دلار بوده است، از این میزان تکلیف 535 میلیارد دلار مشخص است. بر این اساس طبق آمارهای گمرک، ایران طی سال‌های 84 تا 91 در مجموع 395 میلیارد دلار واردات انجام داده و به گفته رستم قاسمی، وزیر نفت در دولت‌های نهم و دهم تا پایان نیمه نخست سال گذشته در مجموع 140 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش نفت، گاز و پتروشیمی انجام شده است.
این آمارها نشان می‌دهد که در مجموع بیش از 535 میلیارد دلار درآمدهای نفتی صرف واردات و سرمایه‌گذاری شده است. اما سهم سرمایه‌گذاری از کل درآمدهای نفتی ایران حدود 18 درصد و سهم واردات از کل درآمدهای نفتی ایران بیش از 50 درصد است.با توجه به این چنین آمارهایی است که کارشناسانی چون محمدرضا نعمت‌زاده، معاون سابق وزیر نفت و محمد شریعتمداری، وزیر اسبق بازرگانی صراحتا می‌گویند: درآمدهای نفتی ایران طی 8 سال اخیر قابل بازگشت نیست. از سوی دیگر باید منتظر توضیحات دولتی در مورد مخارج 245 میلیارد دلار دیگر درآمدهای نفتی طی 8 سال اخیر بود.
ثروت‌های نسل آینده، خرج نسل امروز
در سال گذشته عنوان شد که میزان درآمدهای نفتی در 8 سال گذشته، معادل کل درآمد‌هایی است که از زمان حفر چاه در مسجد سلیمان حاصل شده است. برخی نیز این میزان را معادل 20 هزار تن طلا برآورد کردند اما نکته‌ای که در این میان مغفول مانده این است که دولت در طول سال‌های گذشته با این میزان درآمدهای نفتی چه کرده است. انجام فعالیت‌هایی که درآمدهای نفتی بتوانند فعالیت‌های سال‌های آتی را برای دولت تسهیل کنند همیشه دغدغه دولت‌های توسعه‌یافته‌ای است که از نفت به عنوان منبع درآمدهای ارزی خود استفاده می‌کنند. هرچند دولت‌های نهم و دهم از زمان روی کارآمدن خود بارها تاکید کرده که عزم خود را برای جایگزینی درآمدهای نفتی با درآمدهای مالیاتی جزم کرده اما عملا باز هم درآمدهای نفتی بوده که چاره‌ساز تصمیم‌گیری‌های دولت برای برنامه‌ریزی‌های کلان بوده است.
استفاده از درآمدهای نفتی به عنوان ابزاری برای ارزآوری و ارتباط با کشورهای توسعه‌یافته در ابتدا به نظر منطقی می‌رسد اما زمانی که صحبت از غیرقابل بازگشت بودن برخی سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در حوزه نفت میشود، این مساله نیز با تردیدهای بسیاری همراه میشود. این موضوع قابل توجه است که طبق آمارهای گمرک ایران، دولت در طول سال‌های گذشته درآمدهای نفتی را صرف واردات اقلام مصرفی کرده است که خود مهر تاییدی بر غیرقابل بازگشت بودن این میزان درآمدها است.
بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته که نفتی هستند و از نفت به عنوان بخش اندکی از درآمدهای خود استفاده می‌کنند، به منظور تداوم این میزان درآمدها برنامه‌هایی برای هدایت درآمدهای نفتی به سمت حوزه‌های درآمدزا مانند پروژه‌های عمرانی، نفتی یا افزایش میزان ضریب بازیافت میادین نفتی می‌کنند؛ مساله‌ای که در دولت‌های نهم و دهم که بیشترین میزان درآمدهای نفتی را داشته به نظر می‌رسد تقریبا مغفول مانده است. اما در همین مورد در حالی که پیش از این مدیرعامل شرکت ملی نفت میزان سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی- به عنوان یکی از بارزترین نمودهای فعالیت‌های نفتی- را حدود 16 میلیارد دلار عنوان کرده بود، اخیرا بسیاری از کارشناسان به غیرقابل بازگشت بودن این میزان سرمایه‌گذاری و البته بازگشت نیافتن درآمدهای نفتی تاکید کرده‌اند. مساله‌ای که به شدت از سوی مقامات نفتی تکذیب میشود.
قلعه‌بانی: مثال بیاورید!
در همین رابطه احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به سوال آرمان مبنی بر علت غیرقابل برگشت بودن این میزان سرمایه و برنامه‌های شرکت نفت برای جبران آن تاکید می‌کند: به هیچ وجه اینگونه نیست. سرمایه‌هایی که در حوزه نفت صورت گرفته کاملا قابل بازگشت است و شرکت ملی نفت در این رابطه برنامه‌های گسترده‌ای را اجرا کرده و برخی دیگر از این برنامه‌ها در سال‌های بعد به اجرا در می‌آید. البته وی حاضر نشد در خصوص نوع برنامه‌هایی که از آن صحبت کرد نمونه‌ای را بیان کند، چرا که به اعتقاد وی، کلیه سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه نفت صورت گرفته کاملا قابل بازگشت است. قلعه‌بانی در همین رابطه به آرمان می‌گوید: اگر نمونه‌ای دارید مثال بیاورید، چرا که ما معتقد به غیرقابل برگشت بودن سرمایه‌گذاری‌ها نیستیم. در این میان برخی از کارشناسان معتقد هستند که دولت در سیاست‌های کلان خود با درآمدهای نفتی به گونه‌ای رفتار کرده که تاکنون در هیچ یک از دولت‌های قبل دیده نشده است. در همین رابطه پیش از این محمد شریعتمداری، وزیر اسبق بازرگانی تاکید کرده بود که پیشتر و قبل از انقلاب نیز دروازه‌های واردات باز شده و در نهایت به یک تهدید تورمی منجر شد، هرچند که در آن زمان نیز تاکید می‌شد که مملکت را با این درآمدها باید نجات داد. به گفته وی، به نظر می‌رسد که این اشتباه بار دیگر در دولت‌های نهم و دهم در حال تکرار شدن است. شریعتمداری گفته بود: «در دولت‌های نهم و دهم درآمد سالانه ارزی که متوسط 101 میلیارد دلار طي 8 سال بود، فرصت بی‌بدیل تاریخ ایران اسلامی بوده که متاسفانه این فرصت از دست رفته است. در دهه 50 این چنین پولی با تکیه بر شعار تجدد صرف توليد مونتاژ واردات بي‌حد و حصر و خرید و تبلیغ انواع آدامس، بستنی و ماشین‌های مختلف خارجی شد. اما طی 8 سال اخیر در این دوره هم با بيش از 600 میلیارد دلار در آمد ارزي و با تمسک به یک شعار ارزشی یعنی عدالت‌محوری و دفاع از مستضعفان درآمدهای ارزی كشور نابود شد.» تاکید وی بر این است که «این میزان درآمدهای به دست آمده و هزینه‌های خرج شده غیرقابل بازگشت است اما می‌توان از همین الان نیز جلوی ضرر بیشتر در این زمینه را گرفت.»
به اعتقاد وی، باید بررسی کرد و دید چه شده است که ظرف 8 سال گذشته کشوری که با 30 دلار هر بشکه نفت هم می‌توانست بودجه خود را ببندد، حالا با نفت 117 دلاری هم کسری دارد. محمدرضا نعمت‌زاده، معاون سابق وزارت نفت نیز اعتقادات مشابه شریعتمداری دارد و در گفت‌وگویی با آرمان تصریح کرده بود که درآمدهای نفتی دوران دولت‌های نهم و دهم چون بیشتر صرف واردات شده است، قابل بازگشت نیست. از نگاه این مدیر نفتی نیز مهم‌ترین علت غیرقابل بازگشت بودن درآمدهای نفتی دولت‌های نهم و دهم این است که عمده این پول‌ها صرف سرمایه‌گذاری نشده است.
در این میان برخی دیگر از کارشناسان معتقد هستند که وقتی حجم دارایی‌های بانک مرکزی بالا برود، خلق پول پرقدرت میشود که در این میان می‌توان آن را به بودجه عمومی تزریق و این دلارها را به ریال تبدیل کرد و به مردم فروخت. این ساده‌ترین راه است. آن وقت توزیع نقدینگی گسترده در جامعه رخ می‌دهد. شریتمداری در همین رابطه تاکید کرده بود: می‌توان راهکارهای مناسبی را برای بازگشت سرمایه‌های نفتی در نظر گرفت. به گفته او، می‌توان به جای خام‌فروشی در حوزه پتروشیمی، به فارغ‌التحصیلان درجه يك دانشگاه‌ها كه كانديداي اول فرار مغزها هستند و بازنشستگان متخصص و مجرب و دانشگاهيان متخصص ذي‌ربط برای راه‌اندازی واحدهای تولیدی وام داد که ارزش‌افزوده‌ای برای تولید ناخالص داخلی به وجود آورند و افزایش نقدینگی را جبران کنند.
کد خبر:
39854
تاریخ انتشار: 8 اردیبهشت 1392 - 12:35
آرمان- در حالی که به گفته اکبر ترکان، معاون سابق وزیر نفت درآمدهای نفتی دولت‌های نهم و دهم 780میلیارد دلار بوده است، از این میزان تکلیف 535 میلیارد دلار مشخص است. بر این اساس طبق آمارهای گمرک، ایران طی سال‌های 84 تا 91 در مجموع 395 میلیارد دلار واردات انجام داده و به گفته رستم قاسمی، وزیر نفت در دولت‌های نهم و دهم تا پایان نیمه نخست سال گذشته در مجموع 140 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش نفت، گاز و پتروشیمی انجام شده است.
این آمارها نشان می‌دهد که در مجموع بیش از 535 میلیارد دلار درآمدهای نفتی صرف واردات و سرمایه‌گذاری شده است. اما سهم سرمایه‌گذاری از کل درآمدهای نفتی ایران حدود 18 درصد و سهم واردات از کل درآمدهای نفتی ایران بیش از 50 درصد است.با توجه به این چنین آمارهایی است که کارشناسانی چون محمدرضا نعمت‌زاده، معاون سابق وزیر نفت و محمد شریعتمداری، وزیر اسبق بازرگانی صراحتا می‌گویند: درآمدهای نفتی ایران طی 8 سال اخیر قابل بازگشت نیست. از سوی دیگر باید منتظر توضیحات دولتی در مورد مخارج 245 میلیارد دلار دیگر درآمدهای نفتی طی 8 سال اخیر بود.
ثروت‌های نسل آینده، خرج نسل امروز
در سال گذشته عنوان شد که میزان درآمدهای نفتی در 8 سال گذشته، معادل کل درآمد‌هایی است که از زمان حفر چاه در مسجد سلیمان حاصل شده است. برخی نیز این میزان را معادل 20 هزار تن طلا برآورد کردند اما نکته‌ای که در این میان مغفول مانده این است که دولت در طول سال‌های گذشته با این میزان درآمدهای نفتی چه کرده است. انجام فعالیت‌هایی که درآمدهای نفتی بتوانند فعالیت‌های سال‌های آتی را برای دولت تسهیل کنند همیشه دغدغه دولت‌های توسعه‌یافته‌ای است که از نفت به عنوان منبع درآمدهای ارزی خود استفاده می‌کنند. هرچند دولت‌های نهم و دهم از زمان روی کارآمدن خود بارها تاکید کرده که عزم خود را برای جایگزینی درآمدهای نفتی با درآمدهای مالیاتی جزم کرده اما عملا باز هم درآمدهای نفتی بوده که چاره‌ساز تصمیم‌گیری‌های دولت برای برنامه‌ریزی‌های کلان بوده است.
استفاده از درآمدهای نفتی به عنوان ابزاری برای ارزآوری و ارتباط با کشورهای توسعه‌یافته در ابتدا به نظر منطقی می‌رسد اما زمانی که صحبت از غیرقابل بازگشت بودن برخی سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در حوزه نفت میشود، این مساله نیز با تردیدهای بسیاری همراه میشود. این موضوع قابل توجه است که طبق آمارهای گمرک ایران، دولت در طول سال‌های گذشته درآمدهای نفتی را صرف واردات اقلام مصرفی کرده است که خود مهر تاییدی بر غیرقابل بازگشت بودن این میزان درآمدها است.
بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته که نفتی هستند و از نفت به عنوان بخش اندکی از درآمدهای خود استفاده می‌کنند، به منظور تداوم این میزان درآمدها برنامه‌هایی برای هدایت درآمدهای نفتی به سمت حوزه‌های درآمدزا مانند پروژه‌های عمرانی، نفتی یا افزایش میزان ضریب بازیافت میادین نفتی می‌کنند؛ مساله‌ای که در دولت‌های نهم و دهم که بیشترین میزان درآمدهای نفتی را داشته به نظر می‌رسد تقریبا مغفول مانده است. اما در همین مورد در حالی که پیش از این مدیرعامل شرکت ملی نفت میزان سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی- به عنوان یکی از بارزترین نمودهای فعالیت‌های نفتی- را حدود 16 میلیارد دلار عنوان کرده بود، اخیرا بسیاری از کارشناسان به غیرقابل بازگشت بودن این میزان سرمایه‌گذاری و البته بازگشت نیافتن درآمدهای نفتی تاکید کرده‌اند. مساله‌ای که به شدت از سوی مقامات نفتی تکذیب میشود.
قلعه‌بانی: مثال بیاورید!
در همین رابطه احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به سوال آرمان مبنی بر علت غیرقابل برگشت بودن این میزان سرمایه و برنامه‌های شرکت نفت برای جبران آن تاکید می‌کند: به هیچ وجه اینگونه نیست. سرمایه‌هایی که در حوزه نفت صورت گرفته کاملا قابل بازگشت است و شرکت ملی نفت در این رابطه برنامه‌های گسترده‌ای را اجرا کرده و برخی دیگر از این برنامه‌ها در سال‌های بعد به اجرا در می‌آید. البته وی حاضر نشد در خصوص نوع برنامه‌هایی که از آن صحبت کرد نمونه‌ای را بیان کند، چرا که به اعتقاد وی، کلیه سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه نفت صورت گرفته کاملا قابل بازگشت است. قلعه‌بانی در همین رابطه به آرمان می‌گوید: اگر نمونه‌ای دارید مثال بیاورید، چرا که ما معتقد به غیرقابل برگشت بودن سرمایه‌گذاری‌ها نیستیم. در این میان برخی از کارشناسان معتقد هستند که دولت در سیاست‌های کلان خود با درآمدهای نفتی به گونه‌ای رفتار کرده که تاکنون در هیچ یک از دولت‌های قبل دیده نشده است. در همین رابطه پیش از این محمد شریعتمداری، وزیر اسبق بازرگانی تاکید کرده بود که پیشتر و قبل از انقلاب نیز دروازه‌های واردات باز شده و در نهایت به یک تهدید تورمی منجر شد، هرچند که در آن زمان نیز تاکید می‌شد که مملکت را با این درآمدها باید نجات داد. به گفته وی، به نظر می‌رسد که این اشتباه بار دیگر در دولت‌های نهم و دهم در حال تکرار شدن است. شریعتمداری گفته بود: «در دولت‌های نهم و دهم درآمد سالانه ارزی که متوسط 101 میلیارد دلار طي 8 سال بود، فرصت بی‌بدیل تاریخ ایران اسلامی بوده که متاسفانه این فرصت از دست رفته است. در دهه 50 این چنین پولی با تکیه بر شعار تجدد صرف توليد مونتاژ واردات بي‌حد و حصر و خرید و تبلیغ انواع آدامس، بستنی و ماشین‌های مختلف خارجی شد. اما طی 8 سال اخیر در این دوره هم با بيش از 600 میلیارد دلار در آمد ارزي و با تمسک به یک شعار ارزشی یعنی عدالت‌محوری و دفاع از مستضعفان درآمدهای ارزی كشور نابود شد.» تاکید وی بر این است که «این میزان درآمدهای به دست آمده و هزینه‌های خرج شده غیرقابل بازگشت است اما می‌توان از همین الان نیز جلوی ضرر بیشتر در این زمینه را گرفت.»
به اعتقاد وی، باید بررسی کرد و دید چه شده است که ظرف 8 سال گذشته کشوری که با 30 دلار هر بشکه نفت هم می‌توانست بودجه خود را ببندد، حالا با نفت 117 دلاری هم کسری دارد. محمدرضا نعمت‌زاده، معاون سابق وزارت نفت نیز اعتقادات مشابه شریعتمداری دارد و در گفت‌وگویی با آرمان تصریح کرده بود که درآمدهای نفتی دوران دولت‌های نهم و دهم چون بیشتر صرف واردات شده است، قابل بازگشت نیست. از نگاه این مدیر نفتی نیز مهم‌ترین علت غیرقابل بازگشت بودن درآمدهای نفتی دولت‌های نهم و دهم این است که عمده این پول‌ها صرف سرمایه‌گذاری نشده است.
در این میان برخی دیگر از کارشناسان معتقد هستند که وقتی حجم دارایی‌های بانک مرکزی بالا برود، خلق پول پرقدرت میشود که در این میان می‌توان آن را به بودجه عمومی تزریق و این دلارها را به ریال تبدیل کرد و به مردم فروخت. این ساده‌ترین راه است. آن وقت توزیع نقدینگی گسترده در جامعه رخ می‌دهد. شریتمداری در همین رابطه تاکید کرده بود: می‌توان راهکارهای مناسبی را برای بازگشت سرمایه‌های نفتی در نظر گرفت. به گفته او، می‌توان به جای خام‌فروشی در حوزه پتروشیمی، به فارغ‌التحصیلان درجه يك دانشگاه‌ها كه كانديداي اول فرار مغزها هستند و بازنشستگان متخصص و مجرب و دانشگاهيان متخصص ذي‌ربط برای راه‌اندازی واحدهای تولیدی وام داد که ارزش‌افزوده‌ای برای تولید ناخالص داخلی به وجود آورند و افزایش نقدینگی را جبران کنند.
