تا پایان سال 90 تعداد شرکتهای تعاونی معدنی فعال و در دست اجرا جمعا 1064 شرکت تعاونی با عضویت 50 هزار و 732 نفر بوده که از این تعداد 34 تعاونی در سال 90 به ثبت رسیده‌اند.
ایسنا- این تعاونی‌ها موفق به استخراج حدود 218 میلیون تن ماده معدنی از معادن تحت پوشش فعال و معادن پیمانکاری تعاونی‌ها شده‌اند که معادل 7 درصد کل تولیدات معدنی کشور در سال مورد نظر است.
معدن طلا
تعاونی‌های معدنی به اکتشاف و فرآوری، استخراج و بهره‌برداری از معادن تحت پوشش و معادنی می‌پردازند که به صورت پیمانکاری زیر نظر آنها هستند و استخراج مواد معدنی تحت پوشش آنها به سه دسته مصالح ساختمانی شامل سنگ آهک، سنگ، گچ و سنگ‌های تزئینی، کانی‌های غیرفلزی شامل خاک صنعتی، سیلیس و باریت و کانی‌های فلزی شامل سنگ آهن، طلا و کرومیت تقسیم می‌شوند.
معدن مس
در حال حاضر بیشترین فعالیت تعاونی‌های معدنی در استان‌های سمنان با 4.5 میلیون تن، فارس با حدود 1.9 میلیون تن، اصفهان با 1.7 میلیون تن و کمترین فعالیت به استان‌های سیستان و بلوچستان با حدود 1056 تن، خراسان جنوبی با 8 هزار تن و اردبیل با 20.8 هزار تن اختصاص دارد.
در گروه مصالح ساختمانی، شرکتهای تعاونی و پیمانکاری موفق به استخراج بیش از 16.7 هزار تن ماده معدنی شده‌اند که معادل 8 درصد کل تولیدات کشور در این گروه است و این گروه 76 درصد کل تولیدات معدنی تعاونی‌ها را به خود اختصاص داده است؛ تعاونی‌های معدنی در این بخش استخراج 40 درصد سنگ گچ کشور،11 درصد سنگ چینی و 10 درصد سنگ آهک کشور را در اختیار دارند.
بنا بر اعلام دفتر تعاونی‌های تولیدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در گروه کانی‌های غیرفلزی نیز تعاونی‌ها موفق به تولید 4929 هزار تن تولیدات معادل 23 درصد کل تولیدات کشور در این بخش شده‌اند؛ شرکتهای تعاونی از سهم 22 درصدی در استخراج 84 درصد فیروزه، 58 درصد سیلستین، 34 درصد سنگ نمک و نمک آبی، 19 درصد سیلیس و 17 درصد باریت کشور برخوردار هستند.
معدن فیروزه
در گروه مواد معدنی فلزی بیش از 265.7 هزار تن ماده معدنی فلزی در معادن سنگ آهن، مس، کرومیت، سرب و روی و بوکسیت استخراج شده که بیش از یک درصد تولیدات معادن فلزی کشور را شامل می‌شود.
معدن سنگ گرانیت
هم اکنون حدود نیمی از تعاونی‌های به ثبت رسیده در کشور را تعاونی تولیدی تشکیل می‌دهند که بر اساس آمار سامانه جامع آمارهای ثبتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا پایان سال 91 حدود 88 هزار شرکت تعاونی تولیدی با عضویت بیش از 2.1 میلیون نفر در کشور به ثبت رسیده است.
به گفته البرز محمدی - مدیر کل دفتر تعاونی‌های تولیدی وزارت تعاون - از این تعداد بیش از 33 هزار تعاونی با عضویت حدود 370 هزار نفر واشتغالزایی 338 هزار نفر در زمینه صنعتی تشکیل شده و حدود 2500 شرکت تعاونی با عضویت 70 هزار نفر و اشتغالزایی حدود 56 هزار نفر نیز در زمینه معدنی به ثبت رسیده است.
وی می‌افزاید: شرکتهای تعاونی صنایع فلزی در عمده فعالیتهای مربوط به محصولات اساسی و وابسته به صنایع فلزی مشارکت داشته و درصدد افزایش سهم خود در بازار و توسعه محصولات هستند به نحوی که هم اکنون 4648 شرکت تعاونی صنایع فلزی به ثبت رسیده که برای بیش از 55 هزار نفر در کشور فرصت شغلی ایجاد کرده‌اند.
محمدی به تولید قابل توجه شرکتهای تعاونی در تولید انواع پروفیل آهنی و فولادی نیز اشاره داشته و می‌گوید: به لحاظ آماری این شرکتها با تولید یک میلیون و 827 هزار تن، حدود 10.1 درصد ظرفیت تولیدات کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
عمده مشکلات تعاونی‌های معدنی و فولادی
به گزارش ایسنا، علیرغم توانمندی‌ها و ظرفیتهای بالای تعاونی‌های معدنی در کشور، این شرکتها با مشکلات متعددی در فعالیت و بهره‌برداری مواجه هستند و ناهماهنگی و تعامل ضعیف سایر ارگان‌های دولتی با سازمان‌های صنایع و معادن در ارائه مجوزهای لازم معدنکاری و صنعتی خصوصا در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست و توان مالی نامتناسب اعضا با فعالیتهای معدنکاری و صنعتی را می‌توان از جمله مشکلات عمده تعاونی‌های معدنی به شمار آورد؛ از سویی دیگر ناهمخوانی قوانین و مقررات بانکی با ماهیت فعالیتهای معدنی و فولادی خصوصا در بخش بهره‌برداری، بازپرداخت تسهیلات و نوع مصرف تسهیلات جهت خرید ماشین‌آلات و به وثیقه گذاشتن پروانه بهره‌برداری و اسناد ماشین‌آلات توسط بانک‌ها از دیگر مشکلاتی است که تعاونی‌های معدنی با آن روبرو هستند.
در همین رابطه مدیرکل تعاونی‌های تولیدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مشارکت ضعیف در فرایند تولید و اداره معادن تحت پوشش تعاونی، توان فنی و تخصصی ناکافی مدیران و مشکلات مدیریتی در این نوع تعاونی‌ها، بازاریابی سنتی و نامناسب، از دست دادن تدریجی بازارها به دلیل تغییر سلیقه مشتریان و عدم توانایی رقابت‌پذیری با رقیبان را مهمترین علل ضعف و وجود مشکلات عمده در تعاونی‌های معدنی می‌داند.
البرز محمدی می‌گوید: متاسفانه چشمگیر بودن هزینه‌های تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات معدنی و صنعتی، ناکافی بودن اطلاعات اکتشافی، عدم امکان و تعلق تسهیلات سرمایه در گردش بانکی به این نوع هزینه‌ها، مخالفت مسوولان با ادامه فعالیت معادن در برخی شهرها و عدم امکان برخورداری از تسهیلات معمول بانکی و دولتی جهت نوسازی و نوین‌سازی ماشین‌آلات موجب شده تا فعالیت شرکتهای تعاونی با مشکلاتی همراه باشد.
به گزارش ایسنا، اگر چه وجود چنین مشکلاتی در کلیت قضیه برای تداوم فعالیت تعاونی‌های معدنی قابل توجیه نیست اما به نظر می‌رسد که اتمام دوره بهره‌برداری، وجود معارضین محلی و برخی موانع قانونی در ادامه فعالیت معادن، تداخل برخی از محدوده‌های معدنی با اراضی کشاورزی، کمبود یا نبود نیروی انسانی ماهر و فنی بومی در بسیاری از مناطق معدنی کشور و از دست دادن بازارهای هدف محصولات از عمده دلایل کاهش استقبال از فعالیتهای معدنی و عدم تمایل به ادامه فعالیت در تعاونی‌های معدنی باشد.
با این حال بسیاری از کارشناسان بخش تعاون بر این باورند که پیش‌بینی راهکارهای توسعه و تقویت تعاونی‌های معدنی و بهبود وضعیت و ارتقای کیفیت می‌تواند فعالیت تعاونی‌های معدنی را 5 تا 15 درصد بهبود بخشد تا جایی که مدیرکل تعاونی‌های تولیدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز از یک برنامه پیشنهادی 100 روزه برای تعاونی‌های تولیدی خبر می‌دهد که در آن تامین و تخصیص 760 میلیارد ریال از محل تسهیلات ریالی و ارزی صندوق توسعه ملی جهت کمک به تکمیل و توسعه طرح‌های تعاونی‌های صنعتی و معدنی و تامین و تخصیص 140 میلیارد ریال دیگر جهت تامین سرمایه در گردش مورد نیاز تعاونی‌های صنعتی و معدنی پیش‌بینی شده است.
