هرگونه معامله‌ای در مورد فروش سلاح به ایران، نقض تحریم تسلیحاتی سازمان ملل است که پس از فعال شدن تحریم‌های "اسنپ‌بک" توسط بریتانیا، آلمان و فرانسه در پایان ماه سپتامبر به دلیل ادامه برنامه هسته‌ای ایران، دوباره برقرار شد. قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد به طور خاص فروش یا انتقال جت‌های جنگنده و موشک‌های دفاع هوایی را تحت رژیم تحریم‌ها ممنوع می‌کند.

تحریم‌هایی که در چارچوب توافق هسته‌ای (برجام ) در سال 2015 لغو شده بودند، امسال دوباره اعمال شدند، زمانی که مذاکرات در مورد برنامه هسته‌ای با وقوع جنگ به شکست انجامید و طرف‌های اروپایی توافق هسته‌ای، تحریم‌ها، از جمله تحریم تسلیحاتی و محدودیت‌های برنامه موشک‌های بالستیک ایران را دوباره برقرار کردند.

دیپلمات‌های روسی و چینی مشروعیت اسنپ‌بک را زیر سوال قرار داده و گفته اند خود را ملزم به رعایت این "تحریم های منقضی شده" نمی دانند، و این امر سوالاتی را در مورد اینکه آیا این تحریم‌ها قدرت جهانی خواهند داشت یا خیر، ایجاد کرده است.

جنگنده نسل 4.5

مهم‌ترین برنامه ایران خرید جنگنده‌های نسل 4.5 سوخو – 35 خواهد بود که قابلیت‌های مشابهی با جنگنده های غربی "یوروفایتر تایفون" و "رافال" ساخت فرانسه دارند.

دنبال کردن مذاکرات ایران و روسیه برای خرید این هواپیما، به اولویتی برای جامعه اطلاعاتی غرب تبدیل شده است. 

دکتر واتلینگ، مورخ نظامی بریتانیایی، گفت که تصور می‌شود "این مذاکرات اکنون با شدت بیشتری" در داخل ایران دنبال می‌شود.

وی افزود: سوخو -35 دارای یک سیستم راداری "بالغ و موثر" است، به این معنی که می‌تواند اشیاء را شناسایی و ردیابی کند و چندین درگیری را مدیریت کند.

این جنگنده که به موشک هوا به هوای R37M مجهز است، هواپیماهای اسرائیلی را از فاصله دور به طور قابل توجهی تهدید خواهد کرد. نیروی هوایی روسیه از این موشک برای سرنگونی یک هواپیمای جنگی اوکراینی از فاصله 177 کیلومتری استفاده کرده است.

پهپادهای اسرائیلی که در جنگ اخیر خسارات قابل توجهی به ایران وارد کردند، برای سوخو-35 ها بسیار بسیار آسان خواهد بود."

اما تهدید بزرگتر برای نیروی هوایی اسرائیل، جنگنده‌هایی خواهد بود که در شرق ایران به پرواز در می‌آیند و توانایی ردیابی هواپیماها و درگیری با آنها را در فاصله‌ای ایمن دارند. آنها همچنین تهدیدی برای تانکرهای سوخت رسان اسرائیل خواهند بود که در ماه ژوئن نزدیک به حریم هوایی ایران پرواز کردند تا جت‌هایشان بتوانند سوخت‌گیری کنند و پروازهای طولانی‌تری داشته باشند.

دکتر واتلینگ گفت، سوخو-35 "لایه‌ای به تصویر دفاع هوایی ایران اضافه می‌کند که در واقع بسیار قابل توجه است."

اما با توجه به اینکه ایران برای دهه‌ها نیروی هوایی مدرنی نداشته است، حداقل 2 سال طول می‌کشد تا خلبانان - که احتمالا بخش زیادی از دوره آموزش خود را در روسیه خواهند گذراند - را آموزش دهد و حدود 6سال طول می‌کشد تا به یک تهدید جدی در منطقه تبدیل شود.

تغییر نسل

ایران می‌تواند از چندین طریق به نفع قابل توجهی از اتمام جنگ اوکراین دست یابد، به خصوص اگر توافق صلح حاصل شود.

صنعت دفاعی روسیه تولید موشک‌های زمین به هوا (SAM) را افزایش داده است و اگر درگیری پایان یابد، مازاد آن باقی خواهد ماند.

دکتر واتلینگ گفت: "آنها در مقایسه با نیازهای داخلی خود، با مازاد تولید مواجه خواهند شد. روس‌ها می‌خواهند صادرات کنند زیرا مشاغل آنها می‌خواهند سرمایه‌گذاری‌های خود را بازیابی کنند."
اما پیشرفت‌هایی که روسیه به دلیل جنگ به دست آورده است، برای نیروهای ایران سودمندتر است.

دکتر واتلینگ که هر 2 ماه یکبار به اوکراین سفر می‌کند، گفت: "دفاع هوایی روسیه اکنون در برابر بسیاری از سیستم‌های غربی آزمایش شده است و بنابراین عملکرد نرم‌افزاری و راداری آن به طور قابل توجهی بهبود یافته است، به طوری که روس‌ها به میزان رهگیری بالایی در برابر ATACMS [سیستم‌های موشکی تاکتیکی ارتش]، GMLRS [سیستم‌های راکتی هدایت‌شونده چندگانه] و موشک‌های ضد تشعشع HARM دست یافته‌اند."

وی افزود:" بنابراین این سیستم های روسیه اکنون بسیار توانمندتر از گذشته هستند زیرا در 4 سال گذشته در برابر قابلیت‌های غربی آزمایش میدانی شده‌اند."

اما اگر کرملین اجازه انتقال سیستم‌ دفاعی اس-400 بسیار پیشرفته خود را بدهد، "تغییر نسلی در توانایی" برای تهران حاصل خواهد شد. اس-400 که با سرعت 17 هزار کیلومتر در ساعت در فواصل تا 600 کیلومتر حرکت می‌کند، تانکرهای اسرائیلی و همچنین هواپیماهای جنگی آن را تهدید می‌کند، به استثنای احتمالی هواپیمای رادارگریز اف-35.

اما اس-400 ها همچنین ارزان نیستند، و هزینه صادرات یک باتری به همراه موشک‌های ذخیره آن حدود یک میلیارد دلار است. ایرانی‌ها ممکن است هنوز به دنبال خرید سیستم مشابه HQ9 ساخت چین باشند.

دفاع ضدهوایی ایران همچنین می‌تواند از سیستم‌های ارزان‌تر آزمایش‌شده در نبرد، مانند موشک‌های کوتاه‌برد Buk-M3 که موشک‌هایشان با سرعت 5600 کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند و قادر به شناسایی اهداف در فاصله 140 کیلومتری هستند، بهره‌مند شود.

با این حال، دکتر واتلینگ استدلال کرد که با توجه به احتمال درگیری با ناتو، روسیه اس-400ها را "کاملا حیاتی" می‌داند، اما ممکن است متقاعد شود که صادرات آنها می‌تواند منجر به تداوم "رابطه خوب آنها با ایرانی‌ها" باشد.

خطر فناوری موشکی

بزرگترین نگرانی اسرائیل همچنان قابلیت‌های بومی ایران، به ویژه زرادخانه موشک‌های بالستیک آن است. با ذخایر کافی، موشک‌های ایرانی می‌توانند به طور بالقوه گنبد آهنین و سایر دفاع‌های هوایی آن را تحت الشعاع قرار دهند.

در حالی که نیروی هوایی اسرائیل مدعی است توانسته در جنگ اخیر 12 روزه، سیستم‌های موشکی متعدد ایران را نابود کند، اما ایران در جریان جنگ ماه ژوئن بیش از 550 موشک بالستیک و هزار پهپاد انتحاری به سمت اسرائیل شلیک کرد که به اهداف مختلفی در عمق اسرائیل اصابت کردند.

البته بسیاری از این پرتابه ها رهگیری یا سرنگون شدند یا نتوانستند به اهداف خود برسند. با این حال، روسیه همچنین از جنگ اوکراین آموخته است که چگونه از موشک‌های دفاعی "پاتریوت" که توسط ایالات متحده ارائه می‌شوند، فرار کند. گفته می‌شود که میزان موفقیت پاتریوت در برخی موارد از حدود 70 درصد به زیر 20 درصد کاهش یافته است.

دکتر واتلینگ گفت: "فناوری‌هایی وجود دارد که روس‌ها می‌توانند منتقل کنند و تفاوت بسیار قابل توجهی ایجاد کنند، هم از نظر توانایی موشک‌های ایرانی برای فرار از قابلیت‌هایی مانند پاتریوت و هم از نظر دقت."

کشورهای غربی منتظرند ببینند که آیا سطح همکاری بین روس‌ها و ایرانی‌ها در تولید و طراحی موشک‌هایی مانند "خرمشهر" که پتانسیل هسته‌ای دارد یا فتاح-1 مافوق صوت، افزایش می‌یابد یا خیر.

وی افزود: "ممکن است پیشرفتی در توانایی ایران که روس‌ها ارائه می‌دهند، وجود داشته باشد. ما هنوز آن را ندیده‌ایم."

هزاران پهپاد

وقتی روسیه در اواخر سال 2022 در جریان جنگ اوکراین برای پیشرفت تقلا می‌کرد، برای دریافت کمک به ایران رفت و 6 هزار پهپاد تهاجمی انتحاری شاهد-136 به قیمت هر کدام 193 هزار دلار دریافت کرد.

اما مهم‌تر از آن، تهران همچنین انتقال گسترده فناوری را انجام داد و به کرملین اجازه داد کارخانه‌ای بسازد که ماهانه 5 هزار پهپاد تولید می‌کند. این پهپادها به روسیه توانایی تخریب زیرساخت‌های برق اوکراین را می‌دهد.

باز هم، روس‌ها از طریق تجربه یاد گرفته‌اند که چگونه ماموریت‌ها و مسیرها را با بیشترین تاثیر برنامه‌ریزی کنند و در عین حال پهپادها را در تعداد زیاد تولید کنند.

دکتر واتلینگ گفت: "اگر شاهد گسترش فعالیت‌های صنعتی روسیه در ایران و همکاری در مواردی مانند واحدهای هدایت باشیم، این نشانه‌ای از بهبود عملکرد پهپادهای ایران خواهد بود."

پیش از عملیات اسرائیل در جنوب لبنان، همیشه فرض بر این بود که ذخایر عظیم موشک‌های حزب‌الله - که حدود 150 هزار فروند تخمین زده می‌شود - مانع چنین حمله‌ای خواهد شد.

اما اینطور نبود، اما ایران اکنون می‌تواند تاکتیک‌های جدیدی را برای این گروه اتخاذ کند یا فناوری بهتری را که ممکن است از روسیه دریافت کند، در اختیار آن قرار دهد.

این کارشناس نظامی گفت، در نهایت، ایران که با توقف برنامه هسته‌ای خود موافقت نکرده است، می‌تواند از سال‌های آینده برای مسلح شدن مجدد و تبدیل شدن به یک تهدید منطقه‌ای قابل توجه استفاده کند.