کد خبر:
54688
تاریخ انتشار: 4 اسفند 1392 - 09:25
آرمان - در حالی که هنوز مرحله اول توزیع سبد کالا به اتمام نرسیده وکماکان شاهد صفهایی در برابر فروشگاههای زنجیرهای و تعاونیها هستیم، مرحله دوم توزیع سبد کالا از دیروز کلید خورد. در این مرحله پنج میلیون سرپرست جدید براساس قانون کار و تامین اجتماعی طبق لیست ارائه شده از سوی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی مشمول دریافت سبد کالا شدهاند ،این در حالیست که حدود چهار میلیون سرپرست خانوار از دور اول هنوز موفق به دریافت سبد کالای خود نشدهاند.
دولت یازدهم در راستای کاهش و کنترل تورم تصمیم به کم کردن نقدینگی در جامعه گرفت و با اجرای طرح توزیع سبد کالا که شامل: 10کیلو برنج، چهار کیلو مرغ، دو بطری روغن مایع، دو بسته پنیر و 24عدد تخممرغ میباشد سعی کرد بخشی از نیاز مردم را تامین کند. ولی این حرکت شتابان دولت لطماتی را به بدنه دولت وارد کرد تا جایی که رئیسجمهور مجبور به عذر خواهی از مردم شد. در این بین هستند کسانی که واقعا استحقاق دریافت سبد کالا را داشتند و به صرف اطلاعات ناکافی دولت از قافله عقب ماندهاند.
اطلاعاتی که میباید در دور اول هدفمندی یارانهها درست جمعآوری میشد. به هر حال اغلب کارشناسان از اینکه بدون داشتن اطلاعات مناسب توزیع سبد کالا به اجرا درآمد نگرانند و آن را یکی از اشتباهات دولت روحانی میدانند. برای بررسی بیشتر نحوه توزیع سبد کالا و ایرادات آن به سراغ دکتر جمشید پژویان استاد دانشگاه علامه رفتیم و با وی گفتوگویی انحام دادیم که با هم میخوانیم.
به نظر شما نحوه توزیع سبد کالا چگونه بود؟
من در ابتدا یک مطلب را روشن کنم و آن اینکه این اشتباه بسیار بزرگی است که بعضی افراد غیرمتخصص فکر میکنند که به جای یارانه نقدی دولت بیاید و یارانه کالایی بدهد تورم ایجاد نمیکند. در عین حال چه شما به مردم پول بدهید تا بروند کالا بخرند و چه دولت برود بخرد و به دست مردم بدهد فرقی نمیکند.
ولی فرق اینجاست که مردم با پولی که دارند میتوانند کالای مورد نیازشان را خریداری کنند.
دقیقا! ببینید این یک نگاه کلی است. دولت هم یک سری نیازهای روزمره را تامین میکند، اما اصل اول این است که بپذیریم این مسالهای است که یک اقتصاددان مبتدی هم باید آن را بداند. دوم اینکه بهطور کلی در ادبیات اقتصاد بخش عمومی که مباحث مالیات و یارانهها در آنجا قرار دارد، نظریهای که در رابطه با اعتبارات دولت و یارانههای دولت است و مقایسه نقدی و جنسی را میکند (به استثنای مواردی که دارای آثار خارجی مثبت هستند مثل آموزش و بهداشت که نباید پولش را به دست مردم بدهند و بگویند شما برو آموزش ببین یا بهداشت را با واکسینه کردن افزایش بده چون آنها در سطح منافع شخصی خودشان اینکار را میکنند.
به همین دلیل گفته میشود اینها تنها مواردی است که دولت اعتبار جنسی بدهد بهتر است تا نقدی) اما در مورد سایر کالاها بدون شک اعتبار نقدی رفاه مصرفکننده را بیشتر افزایش میدهد. چون دولت از کجا میداند نیاز مصرفکننده چه چیز است؟ یکی گوشت قرمز و دیگری گوشت سفید و کسی نان بیشتر دوست دارد و دیگری روغن مایع مصرف نمیکند.
ما این تجربه را در چند دهه داشتهایم که وقتی به مردم جنس میدهند مردم میروند و اجناس را مبادله میکنند و این شکل مبادله هم به ضرر مردم است. خاطرتان باشد در زمان اجرای طرح کوپن هم در کنار فروشگاهها افرادی بودند که کالاهای کوپنی را مبادله میکردند و بدیهی است که سود میبردند و بدیهی است که نتیجه هر مبادله هم کاهش رفاه نسبی مردم بود. پس روشن و شفاف است که در درجه اول اینکه تصور بشود که یارانه کالایی ایجاد تورم نمیکند اشتباه است چون اصل مطلب افزایش تقاضاست؛ چه این افزایش تقاضا را دولت ایجاد کند و بعد به مردم بدهد و چه خود مردم ایجاد کنند.
اختصاص سبد کالا حتی روی قیمتهای نسبی هم اثرگذار نیست؟
چرا؛ روی قیمتهای نسبی اثر دارد.
چطور؟
چون بخشی از مردم ممکن است بخواهند کالاهای متفاوتتری را خریداری کنند و دولت بخش دیگری از کالاها را. به هر حال این سبد کالا اشتباه محض بود. در دو صورت پرداخت یارانه چه کالایی و چه نقدی شناسایی افراد کاملا نیازمند بسیار سخت و ناممکن است.
با سخت بودن شناسایی افراد نیازمند موافقم ولی به نظر شما برای داشتن یک دیتای مناسب و صحیح از چه راهکار عملی باید استفاده کرد؟
بهترین راه وجود یک مجموعه تامین اجتماعی بسیار گسترده با آمار و اطلاعات خوب است. راهحل وجود سیستم مالیات مجموع درآمد است که در کشورهای دیگر وجود دارد و خود به خود یک اطلاعاتی از درآمد همه افراد جامعه در یک بانک اطلاعاتی جمعآوری میکند.
البته اینها هم باز هیچ وقت کامل نیستند و به همین دلیل است که در سیستمهای پیشرفته دنیا برای مقابله با فقر از انواع چترهای حمایتی استفاده میشود. در نتیجه در مساله اول دولت نباید فکر کند همه کارهایی که دولت قبلی کرده غلط و اشتباه بوده. خب شاید روی برخی از کارها عمیقا فکر شده و روی آن مطالعه شده مثل همین هدفمندی یارانهها و نحوه اعتبارش. خود دولت قبل هم در ابتدا اشتباه کرد ولی خوشبختانه هر چند هزینه سنگینی هم داد ولی سریع جلوی اشتباهش را گرفت.
در مورد هدفمندی یارانهها اشتباه کرد؟
بله. فکر کرد میتواند از طریق مرکز آمار، اطلاعاتی را جمعآوری بکند و فقرا را بشناسد. ولی بعد خودش متوجه شد چه اشتباه بزرگی را انجام داده است. بنده از آغاز شروع این طرح مرتب این را گوشزد میکردم.
لطفا بحث نحوه شناسایی را ادامه بدهید.
برای شناسایی بهتر، بهترین راه این است که یک هشداری به گروههایی که ثروتمند هستند بدهیم که از یارانه گروههای نیازمند استفاده نکنند. دولت باید بتواند این افراد را شناسایی بکند یا حتی بتواند یارانه را از آنها پس بگیرد.
چگونه پس بگیرد، مگر میشود؟
همین که دولت بگوید کافیست چون افراد ثروتمند برای اینکه دولت نیاید در ثروت و پولشان کنجکاوی کند وبعد مالیات به سراغشان بیاید هیچ وقت کسی که دهها میلیون درآمد دارد حاضر نیست به خاطر 700، 800 هزار تومان بیاید ریسک بکند. اما اینکه فکر کنیم میتوانیم شناسایی دقیقی از افراد ثروتمند و فقیر بهصورتی داشته باشیم که تداخل نشود اشتباه است. به همین دلیل در ادبیات اقتصاد یارانهها نظریهای هست که میگوید: بهترین یارانه آن است که مجموع دو خطای نوع یک ودو را حداقل کند.
در مورد این دو خطا توضیح بیشتری بفرمایید.
خطای نوع یک این است که افرادی که نبازمند هستند زیر چتر قرار نگیرند و خطای دوم این است که افراد بینیاز بیایند و از یارانه استفاده کنند.
برگردیم به بحث اصلیمان؛ در بحث سبد کالا درست است که شما با اصل موضوع مخالف هستید و ایراداتی را به آن وارد دانستید ولی فکر میکنید در سری دوم که از ابتدای هفته جاری آغاز شده چه شرایطی پیش میآید؟ آیا مثل دور اول همان مشکلات مردم و صفهای عریض و طویل تکرار خواهد شد؟
کلا از نظر ادبیات اقتصاد این کار اشتباه است چون کمتر برای مردم ایجاد رفاه میکند.
قطعا نمونههایی را در کشورهای دیگر سراغ داشتند.
ببینید یک اشتباه اینها این است که کوپن غذا را اشتباه گرفتهاند. در بعضی کشورها چترهای مختلفی را به کار میبرند. ما امکان شناسایی تمام فقرا را نداریم ولی بعضی از این فقرا دارای علائمی هستند که در کشورهای دیگر مانند آمریکا، اطلاعات آنها از طریق همان مالیات مجموع درآمد در بانک اطلاعاتی وارد میشود. یعنی تمام افراد جامعه موظفند که هر سال یک اظهارنامه مالیاتی را تکمیل کنند و آن را به اداره مالیات ارائه کنند و در آن همه درآمدهایشان را ذکر کنند. هر سال هم بهصورت رندوم صحت و درستی اطلاعات بخشی از افراد بررسی میشود و برای کسانی که تقلب مالیاتی کنند مجازاتهای سنگینی در نظر گرفته میشود. به همین دلیل در این کشورها اطلاعات بیکاران را دارند و به آنها فود استمپ یا کارت نقدی خرید غذا میدهند.
ما که این اطلاعات را نداریم باید چه کنیم؟
خب همین دیگر ،چون ما این اطلاعات را نداریم کارمان خطاست. چه کسی گفته همه بازنشستگان نیازمند سبد کالا هستند؟ من مطالعه کردهام و میتوانم نشان دهم کهدرصد زیر فقر بازنشستگان نسبت بهدرصد زیر فقر کل جامعه کمتر است. البته این مطالعه مربوط به ده سال پیش بوده و ممکن است در این ده سال تغییر کرده باشد.
با توجه به مطالعاتی که داشتید فکر میکنید این سبد کالا را باید به چه کسانی و چگونه بدهند؟
من تصور میکنم که آنها اگر میخواهند پوشش کامل باشد باید اعلام بکنند و طبق روال گذشته به همه یک یارانه نقدی بدهند.
باز برمیگردیم به همان بحث شناسایی. باز هم سوال من این است که برای شناسایی چه باید بکنیم؟
اول یک درآمدی را تعریف بکنند و بگویند افراد زیر این درآمد مستحق دریافت یارانه هستند. آنهم نباید رقم دستمزد و غیره باشد چون مردم انواع درآمدها را دارند. کارشناسان با سوادی بنشینند و این را تعریف کنند و نیازمندان را شناسایی کنند و با اطلاعات مثبت که البته من میدانم باز خطاهایی را خواهد داشت یارانه را اختصاص دهند. آمار نشان داده که به هیچ وجه ما نمیتوانیم زیرمجموعههای اقتصادی، اجتماعی را پیدا بکنیم و بگوییم اینها همگی فقیر هستند یا 70،80 درصدشان فقیر هستند. خانوادههای بیسرپرست، اجارهنشینها، زنان بیسرپرست وکارمندان بازنشسته همه را من مطالعه کردهام.
فکر نمیکنید اینکار را باید قبل از اجرای مرحله اول هدفمندی یارانهها انجام میدادند؟
خب قبلش اشتباه کردند. به جای اینکه بگویند نیازمندان بیایند گفتند همه مردم بیایند و ثبتنام کنند و وقتی میگویند میخواهیم پول بدهیم خب همه مردم میآیند. یادتان باشد در سیستمی که اطلاعات و آمار خوبی نداریم نمیتوانیم به خوبی طرح را اجرا کنیم. وقتی بستر لازم قبلا فراهم نشده باشد نمیتوان چتر حمایتی را به خوبی اجرا کرد.
دلیل حمایت شما از مرحله اول یارانهها چیست؟
مرحله اول به همه یارانه دادند.
خب اشتباه بود.
بله اشتباه کردند و آن همه خرج پرسشنامه و اینها هم کردند.
چرا شما از اجرای مرحله اول هدفمندی حمایت کردید؟
حمایت من به خاطر نتایجی بود که داده است.