خبرگزاری مهر- ناآشنایی به زبان خارجی، مطابقت نداشتن مهارت‌ها با نیاز بازار کار بین‌المللی، گران بودن کارجویان ایرانی، تحریم‌ها، عدم تلاش دولت‌ها برای انعقاد تفاهم نامه‌های اعزام کارجو به خارج و نبود وابسته‌های کار ایران در کشورهای نیروپذیر؛ دلایل عمده شکست برنامه‌های اعزام نیروی کار ایران به خارج از کشور است. فعالان کاریابی‌های بین المللی می‌گویند حضور شرکت‌های زیرزمینی مهاجرتی و رکود شدید باعث قرار گرفتن دفاتر مشاوره شغلی در مرز ورشکستگی شده است.
موضوع اعزام نیروی کار به خارج کشور چند سالی است که از رونق افتاده و ایران در این بازار بین کشورهای دیگر نیروفرست هیچ جایگاهی ندارد. در واقع برخی ضعف ها باعث شده تا کارجویان ایرانی نتوانند از طریق استفاده از ظرفیت های کاریابی های بین المللی و همچنین حمایت دولت، فرصت هایی را برای اشتغال در آنسوی مرزها به دست آورند.
البته اینکه ایران نتوانسته در بازار اشتغال بین المللی و کشورهای متقاضی نیروی کار جایگاهی داشته باشد به معنای این نیست که هیچ کارجوی ایرانی نتوانسته در خارج از کشور برای خود کاری دست و پا کند، بلکه مسئله این است که ناامیدی کارجویان در فراهم شدن امکان رسمی کار در خارج کشور، همچنین عدم وجود تفاهم نامه های رسمی بین ایران و برخی کشورهای متقاضی کار در زمینه اعزام نیروی متقاضی شغل و مسائلی از این دست باعث شد تا کارجویان خود دست به کار شده و عموما به صورت انفرادی به جستجوی شغل بپردازند.
جستجوی شغل در آنسوی مرزها به صورت انفرادی
اغلب افرادی که در حال حاضر و به ویژه در سال های گذشته توانسته اند در خارج کشور شاغل شوند به صورت انفرادی عمل کرده و یا از طریق دوستان، اقوام و آشنایان خود در خارج کشور اقدام کرده اند. به بیان ساده تر، چیزی از مجموع خارج رفته های کشور در طول سال های اجرای برنامه چهارم توسعه و همچنین برنامه پنجم، عاید دفاتر کاریابی بین المللی نشده و اگر اقدامی نیز از سوی کارجویان برای اعزام به خارج از طریق کاریابی ها بوده، بیشتر سهم دفاتر مهاجرتی زیرزمینی شده است.
در قالب برنامه چهارم توسعه پیش بینی شده بود که 100 هزار نیروی کار بتوانند در خارج از کشور مشغول به فعالیت شوند و مشاغلی در آنسوی مرزها برای کارجویان ایرانی دست و پا شود که متاسفانه تا پایان این برنامه عملی نشد. این مسئله باعث شد تا در قالب برنامه پنجم توسعه، هدفگذاری عددی صورت نگیرد و تنها به برخی سیاست های حمایتی و تشویقی در این بخش اکتفا شود.
کارشناسان بازار کار می گویند تحریم ها، ناآشنایی کارجویان ایرانی به زبان خارجی به ویژه انگلیسی، عدم تطابق مهارت های کارجویان با نیازهای بازار کار بین المللی و همچنین در مواردی نپذیرفتن بخشی و یا تمام تحصیلات دانشگاهی کارجویان ایرانی در خارج کشور در کنار ارزان بودن نیروی کار برخی کشورها؛ باعث شده تا فرصت های شغلی بسیار اندکی در کشورهای نیروپذیر در اختیار کارجویان ایرانی قرار بگیرد.
در حال حاضر، کارجویان ایرانی تنها می توانند در مشاغل تخصصی و نیازمند مهارت انجام کار در خارج از مرزها متقاضی انجام شغل شوند چرا که در بخش نیروی کار ساده نه تنها اقدامی برای اعزام نیرو نمی شود، بلکه برخی کشورها مانند فیلیپین، افغانستان و عراق در بازار نیروی کار ساده، قیمت های بسیار پایینی ارائه می کنند که عملا کارجویان ایرانی حاضر به فعالیت با ارقام پیشنهادی آنها نمی شوند.
خروج ایران از رقابت در بازار نیروی کار ساده
بنابراین در حال حاضر، ایران در بخش استفاده از امکان نیاز کشورهای نیروپذیر در بخش نیروی کار ساده فعالیتی ندارد و اساسا کارجویان ایرانی نیز به دنبال آن نیستند، اما همواره در بخش نیروی کار متخصص، ماهر و صاحب دانش؛ کشورهای خارجی فرصت های مناسبی را برای جذب مغزهای ایرانی فراهم می کنند و در این بخش موفق نیز بوده اند.
محمد اکبرنیا مدیرکل دفتر هدایت نیروی کار و کاریابی های وزارت تعاون، کار و رفاه درباره احتمال فراهم شدن امکانات جدیدی برای می گوید: دیپلماسی خارجی فعال دولت یازدهم امیدواری های بسیاری را در این حوزه به وجود آورده و ما امیدواریم این دیپلماسی در نهایت بتواند موجبات تحرک در اعزام نیروی کار به خارج از کشور را نیز فراهم کند.
وی تصریح کرد: یکی از برنامه های ما برقراری ارتباط و تعامل با سفارتخانه های کشورهای پذیرنده نیروی کار است. پیشنهاد تقویت و افزایش "وابستگان کار" نیز در این بخش مطرح است. همچنین کاریابی های بین المللی نیز باید جدای از دولت، به سمت برقراری ارتباطات با کشورهای پذیرنده نیروی کار حرکت کنند.
این مقام مسئول در وزارت تعاون، کار و رفاه با تاکید بر اینکه ایران در حال حاضر با هیچ کشوری تفاهم نامه اعزام نیروی کار ندارد گفت: در عین حال، در پی این هستیم که با برخی از کشورها مانند عراق و حاشیه خلیج فارس تفاهم نامه هایی را در زمینه اعزام نیروی کار منعقد کنیم.
هشدار وزارت کار به دفاتر غیرمجاز مهاجرتی
اکبرنیا اقدام برای تعیین وابسته کار در اقلیم کردستان عراق را یکی از الزامات فراهم شدن زمینه اعزام نیروی کار ایرانی به این منطقه دانست و افزود: در کنار این موضوع، ساماندهی اقدامات موردی در این بخش نیز می تواند موثر واقع شود.
وی با هشدار نسبت به فعالیت شرکت های مهاجرتی فاقد مجوز از وزارت کار تاکید کرد: بی تردید با تمام کسانی که به صورت غیرمجاز در حوزه کاریابی ها و اعزام نیروی کار به خارج از کشور فعالیت داشته باشند، از طریق مراجع قانونی برخورد می کنیم.
همچنین کورش پرند نیز با اعلام تدوین برنامه های جدید وزارت کار در زمینه اعزام نیروی کار به خارج کشور گفت: یکی از موضوعات و استراتژی هایی که در دیپلماسی مهارت تعریف کرده ایم اعزام نیروهای کار به خارج از کشور است. رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ا ی کشور افزود: معتقدیم اگر در بحث اعزام نیروی کار مدل و استراتژی داشته باشیم ظرفیتی را برای کشور ایجاد کرده‌ایم و در غیر اینصورت اعزام نیروی کار به خارج از کشور تهدیدی برای ما خواهد بود.
