کد خبر:
103084
تاریخ انتشار: 31 فروردین 1394 - 16:27
اتاق نیوز- دوران پس از تحریم می تواند فرصتی برای بهار صادرات غیرنفتی ایران باشد اگر که برنامه ریزی مناسبی صورت پذیرد. یکی از صادرات غیرنفتی سنتی ایران خشکبار است. محصولی که امروز سهم کمی از سبد کالاهای صادراتی را دارد. اما به نظر می رسد این فرصت در آینده مهیا شود تا صادرات خشکبار افزایشی چشمگیر پیدا کند. در همین راستا پای صحبت های محمدمهدی طباطبائی، عضو هیأت مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران نشستیم تا از وضعیت این بازار بهتر مطلع شویم.
در سال گذشته، شاهد بهبود صادرات غیرنفتی ایران بودیم ولی این رشد بیشتر به دلیل رشد صادرات میعانات گازی و محصولات پتروشیمی رخ داد. به نظر شما چرا صادرات غیرنفتی سنتی نتوانست رشد چشمگیری را در سال 93 به دست آورد؟
علت این است که صادرات سنتی دارای شرایط خاص خود است. یک موضوع قیمت تمام شده است و موضوع دیگر رقابت است. برای مثال در خشکبار، در صورتی شرایط افزایش صادرات داریم که تولید بهبود پیدا کند. 15-16 قلم کالای صادراتی در خشکبار داشتیم که اکنون عملا به 4 قلم کالا رسیده است. پسته، کشمش، خرما و انجیر کالای صادراتی خشکبار ما هستند. گردو و مغز گردو، بادام، برگه زردآلو و قیسی عملا به دلیل قیمت تمام شده از بازار صادراتی حذف شده است. اگر شرایط اقتصاد به سمتی حرکت کند که تولید این محصولات به حدی باشد که تولید داخل را تأمین کند و مازادی با قیمت تمام شده رقابتی نسبت به کشورهای دیگر داشته باشیم می توانیم انتظار افزایش صادرات داشته باشیم.
بالا بودن قیمت تمام شده بالا خشکبار ایران به چه دلیل است؟
مشکل اصلی کم شدن تولید است. در اصل سطح کم تولید و مصرف بالای داخلی عملا ما را به سمت واردات بادام و مغز گردو سوق داده است.
آیا روش تولید سنتی را در این موضوع اثرگذار نمی دانید؟
مطمئنا اثر دارد. در حال حاضر ما مشکل کبود منابع آب را داریم. تولید سنتی ما توجیه اقتصادی ندارد و باعث افزایش قیمت تمام شده می شود. کشاورزی ایران مدرن و مکانیزه نیست. مجموعه ای از این پکیج باعث افزایش قیمت تمام شده است و دیگر امکان صادرات وجود ندارد.
اگر 3 ماه دیگر توافق صورت پذیرد، وضعیت بازار خشکبار ایران چگونه خواهد بود؟
خشکبار جزو کالای تحریم شده نبود گرچه در دوره مشکل محصول ایران بودن را داشتیم و محصول تولید ایران در بحث حمل و نقل مشکل ساز بود. هزینه های صادرات در زمان تحریم به شدت بالا رفت چرا که امنیتی وجود ندارد و سیستم خارج از سیستم تجاری دنیا انجام می شود. ریسک تجارت بسیار بالا است. با برداشتن شرایط تحریم شاهد کاهش هزینه خواهیم بود. اثر این موضوع کمی به شرایط اقتصاد کمک می کند چون در حال حاضر تلاش صادرکنندگان حفظ بازارها است. شاید بحث انتفاعی به دلیل هزینه های بالا در حاشیه است. اثر مستقیم این موضوع پایین آمدن هزینه صادرکنندگان است و دوم این که ریسک پذیری پایین می آید. اگر مثل تمام دنیا از طریق بانک ها انجام شود ریسک کاهش پیدا می کند.
به نظر شما بازار صادرات خشکبار چقدر پتانسیل رشد پس از تحریم دارد؟
بحث رشد بستگی به فاکتورهای دیگری دارد. اگر بخواهیم بازار صادرات غیرنفتی ما رشد پیدا کند باید مسئله بهره وری که روی هزینه تمام شده اثر می گذارد و نرخ بالای تسهیلات بانکی حل شود چون این عوامل امکان رقابت را گرفته است. از طرف دیگر بخش قابل توجهی از واحدهای تولیدی به روز نیست. در همه جای دنیا سیستم ها در حال پیشرفت است و هزینه های تولید پایین می آید ولی در ایران اینگونه نیست. بخشی از مشکلات برمی گردد به قوانینی که تصویب می شود ولی اجرا نمی شود مثل یارانه به تولید. خیلی از واحدها در محاسبات تولیدی این را گنجاندند ولی یارانه ای تخصیص پیدا نکرد. ما یک بحثمان تحریم خارجی است ولی بخش اساسی مشکلات داخلی است. باید هزینه تولید پایین بیاید تا سپس به بحث کیفیت و در نهایت موضوع رقابت بپردازیم.
در ماه های اخیر فرصت های خوبی برای صادرات به روسیه صورت گرفت و دولت هم تلاش زیادی برای این موضوع داشت ولی وقتی با صادرکنندگان صحبت می کنیم می گویند تجارت با روسیه دشوار است. علت چیست؟ چرا ایران نمی تواند از بازار روسیه استفاده کند؟
اصولا هر بازاری یک فرهنگ تجاری خاص خود را دارد. روسیه با توجه به اتفاقات 7-8 ماه گذشته به نظر می رسید بازار خوبی است و بخشی از تجارت اروپا را روسیه را ایران می تواند به دست بیاورد. اما مشکلی که پیش آمد بحث مسائل اقتصادی داخلی روسیه بود. ارزش روبل نسبت به دلار نصف شد و همین موضوع امکان واردات را کم کرد. اخیرا هم دولت روسیه سیاست اقتصادی خود را بر کاهش واردات و گسترش صادرات گذاشته است. کاهش ارزش پول آنها هم به توسعه صادرات کمک کرده است. اگر بحث نرخ ارز در روسیه نبود می توانستیم بازار روسیه را گسترش دهیم. البته از قبل صادرات به روسیه بوده و تراز تجاری ایران و روسیه تقریبا برابر است و معمولا خشکبار و مواد غذایی به روسیه صادر می شود.
در دوران پس از تحریم چه کشورهایی می توانند اهداف ایران برای گسترش صادرات خشکبار باشد؟
به دلیل این که خشکبار مشخصا مورد تحریم واقع نشد و فقط بحث حمل و نقل و انتقال پول بود به همین دلیل بازار جدید نخواهیم داشت. شاید در یکسری بخش ها امریکا بازار جدیدی باشد ولی مهمترین محصول خشکبار پسته است که امریکا خود تولید کننده بزرگ آن است و رقابت به دلیل تعرفه ها سخت است. در بازارهای دیگر هر کدام پتانسیلی داشته ایران حضور داشته است.
همیشه می گویند پاشنه آشیل خشکبار ایرانی بسته بندی است و اصولا خشکبار ایران در کشورهای دیگر بسته بندی می شود. آیا برنامه ای برای حل این موضوع وجود دارد؟
بحث بسته بندی یک مقوله کاملا تخصصی است و باید به آن واقع بینانه نگاه کرد. اصولا در بحث بسته بندی هر کشور شرایط خاص خود را دارد. خشکبار بخشی در صنایع غذایی استفاده می شود مشکل زعفران، خرما و کشمش که صنایع غذایی به دنبال خشکبار بسته بندی شده نیست. این تصور اشتباهی است که باید تمام محصول را بسته بندی شده صادر کنیم. بخش عمده محصولات در صنایع غذایی است که اصلا به دنبال محصول بسته بندی شده نیست. بسته بندی برای مصرف خانگی و خرده فروشی است. مسئله اساسی این است که در خشکبار باید فراوری شود و طعم هایی به آن اضافه شود. ما با ذائقه های مختلفی روبرو هستیم پس اگر هدف را فقط برای بسته بندی بگذاریم طبیعتا بازار خود را محدود کرده ایم چون تأمین تمام ذائقه ها مشکل است.
پس باید نتیجه گرفت که صادرات فله کاملا توجیه اقتصادی دارد؟
خیر ما صادرات به شکل فله نداریم. تمام صادرات خشکبار ایران بسته بندی است. فله چیزی به نام وزن واحد ندارد و وزن کل لحاظ می شود. وقتی بسته بندی به شکل گونی است باز هم بسته بندی شده محسوب می شود. این تعبیر غلطی است که سال ها استفاده شده است. بسته بندی در کارتن هم نوعی بسته بندی است. ما صادرات فله نداریم و تمام خشکبار بسته بندی است ولی این بسته بندی متناسب با درخواست و نیاز مشتری انجام می شود. مصرف کنندگان صنایع غذایی بسته بندی های بزرگتر از فروشگاهی می خواهند. به این که کالاهای ما در بسته بندی بزرگتر از فروشگاهی است نباید منفی نگاه شود.
سازمان توسعه تجارت درباره بسته بندی زعفران طرحی را اجرا کرد تا صادرات این کالا با ارزش افزوده بالاتر انجام شود.
زعفران هم از این موضوع مستثنی نیست. بخش مهمی از زعفران را صنایع غذایی مصرف می کنند. در قدیم به دلیل این که قیمت ها به نظر صنایع غذایی خوب بود میزان مصرف بالا بود ولی بعد از افزایش قیمت زعفران میزان مصرف آنها کم شد. در سال های 85-86 بحث بسته بندی زعفران در سازمان توسعه تجارت شروع شد. من مخالف این موضوع بودم و می گفتم نمی توانیم به صادرات زعفران از دیده بسته بندی نگاه کنیم و اصولا گذاشتن عوارض و دادن جوایز به بسته بندی کوچک دردی را دوا می کند. علت این بود که بازار تجارت زعفران بسته بندی شده بسیار کوچک است. پیش فرض ها درباره این طرح غلط بود. گفته می شد که کل زعفران ایرانی به اسپانیا می رود و در آنجا بسته بندی می شود و با چند برابر قیمت به فروش می رود. این تصور کاملا غلط بود و در حد یک تصور بود و هیچ گاه رخ نداد. 25 تا 30 درصد تجارت زعفران را بسته بندی تشکیل می دهد. بقیه آن مصارف غذایی است. هیچ رستوران، هتل و کارخانه صنایع غذایی، زعفران را بسته بندی نمی خرد. بسته بندی زعفران برای فروشگاه ها است که بخش کوچکی از کل تجارت است. در سال 73 تولید زعفران ایران 38 تن بود و اسپانیا حدود 40 تن زعفران تولید می کرد. صادرکنندگان تولید زعفران ایران را به 240 تن در سال 83 رساندند و تولید اسپانیا به یک تن رسید و اسپانیا مجبور به استفاده از زعفران ایرانی شد. ما یک تولیدکننده بزرگتر از خودمان را تبدیل به یک مصرف کننده کردیم ولی بعد این طرح مطرح شد و روی زعفران عوارض گذاشتند و 2 سال این طرح اشتباه اجرایی شد.
کلید واژه ها :
