اتاق خبر: چندي پيش و در جريان برگزاري بيست‌ودومين سمپوزيوم بين‌المللي سنگآهن كه با حضور توليدكنندگان برتر جهان در برلين برگزار شد، نماينده «پلتس» (انجمن بين‌المللي سنگآهن)، ظرفيت توليد سالانه سنگآهن ايران را تا سال2018 ميلادي، حدود 68ميليون تن پيش‌بيني كرد. اين در شرايطي است كه براساس آخرين آمار، ظرفيت توليد سالانه ايران در سال گذشته، به حدود نصف اين رقم يعني معادل 38ميليون تن رسيد و از منظر فعالان اين صنعت و مطابق با آمار انجمن سنگآهن ايران، باتوجه به ازدياد ذخاير، ظرفيت توليد سالانه سنگآهن ايران، از رقم مذكور، بيشتر نخواهد شد؛ البته آن‌طور كه رييس هيات عامل ايميدرو در تازه‌ترين آمار، از مجموع ذخاير قطعي سنگآهن خبر داده، «ذخاير قطعي سنگآهن اكنون 7/2تا 3ميليارد تن است كه پيش‌بيني مي‌شود با نتايج حاصل از اكتشافات در دست اجراي ايميدرو، اين ميزان به 4تا 5/4ميليارد تن افزايش يابد.» مهدي كرباسيان از اين موضوع ابراز خرسندي كرده اما ماجرا چيز ديگري است. اين آمار نشان مي‌دهد كه اگرچه ظرفيت فعال توليد سالانه سنگآهن ايران نسبت به ظرفيت اسمي، كمتر است، اما مجموع ذخاير سنگآهن ايران نيز همسو با آهنگ جهاني، رو به افزايش گذاشته و اين موضوع البته، برخلاف تصور، به مذاق فعالان معدني جهان چندان خوشايند نيست و نگراني‌هاي جدي در اين زمينه به وجود آورده است؛ چراكه سنگآهن توليدي، به‌دليل مشكلات كنوني زنجيره فولاد و چالش‌هاي قيمتي كه در اين بازار ايجاد شده است، به صورت خام باقي مي‌ماند و به مرحله فرآوري در زنجيره فولاد نمي‌رسد؛ مگر اينكه بازي فولادي چين و امريكا به نتيجه برسد و ساير كشورهاي توليدكننده را نيز تحت‌تاثير قرار دهد. بر اين اساس، هفته گذشته، موسسه «گلدمن ساكس» نيز نسبت به روند صعودي مازاد عرضه جهاني سنگآهن ابراز نگراني كرده و گفته است كه شركت‌هاي معدني در حال افزايش توليد سنگآهن هستند و باتوجه به اينكه چين بزرگ‌ترين توليدكننده و واردكننده سنگآهن در جهان است، انتظار مي‌رود مازاد عرضه سنگآهن، موجب افزايش موجودي سنگآهن وارداتي در بنادر چين شود. براساس گفته موسسه گلدمن ساكس، نيمه دوم سال2016، ظرفيت‌هاي جديد توليد سنگآهن وارد چرخه توليد مي‌شوند، درحالي كه تقاضاي چين كمتر خواهد شد و سرنوشت سنگ‌آهن‌هاي مازاد دچار مشكل مي‌شود.
بازي جهاني فولاد به نفع امريكا
اخيرا دولت امريكا براي حمايت از صنعت فولاد اين كشور روي ورق فولاد سرد وارداتي از چين تعرفه ۵۲۲درصدي وضع كرد. وزارت بازرگاني امريكا در واكنش به اقدام چين در عرضه فولاد با قيمت كمتر از هرينه توليد شده و اعطاي سوبسيد به آن در بازارهاي جهاني، تعرفه گمركي 522درصدي براي واردات آن به خاك ايالات متحده وضع كرد. با اين كار نرخ ورق فولاد چيني در بازار امريكا حدود 5برابر گران‌تر خواهد شد. اتخاذ اين تصميم از سوي وزارت بازرگاني امريكا به دنبال تشديد تنش تجاري با چين بر سر عدم توازن بازرگاني بين دو كشور صورت گرفته است. امريكا بر اين باور است كه سياست ارزي چيني‌ها شرايط غيرمنصفانه‌يي به طرف‌هاي تجاري آن كشور تحميل مي‌كند. اما دولت چين براي حمايت از صادرات، از شناور كردن يوآن كه مي‌تواند باعث افزايش نرخ برابري آن شود، خودداري مي‌كند. در نتيجه، بهاي اقلام صادراتي آن كشور در بازارهاي خارجي ارزان و بهاي اقلام صادراتي ساير كشورها در بازار داخلي چين گران است. در مجموع، صنايع فولادسازي در بسياري از كشورهاي جهان ازجمله ايران به‌دليل واردات فولاد ارزان چيني در تنگنا قرار گرفته‌اند.
براساس اين گزارش، كشور چين به‌عنوان بزرگ‌ترين صادركننده و واردكننده محصولات توليدي در بسياري از بخش‌هاي اقتصادي از جمله بخش معدن و صنايع معدني، در صورت هر گونه تغيير در برنامه صادرات و واردات خود، اقتصاد جهان را متحول مي‌كند. باتوجه به اعلام آماري كه به‌تازگي از ميزان واردات چين در ماه مه منتشر شده، اين كشور برخلاف پيش‌بيني افت 6درصدي، تنها 4/0درصد كاهش واردات داشته و اين رقم به معناي طبيعي بودن روند واردات اين كشور با كمي كاهش بوده و درنتيجه، حاكي از نياز اين كشور به محصولات بازارهاي جهاني است.
ازسوي ديگر، كشور چين به دنبال افزايش تعرفه واردات فولاد در امريكا، در نشست مشترك اقتصادي با امريكا، متعهد به كاهش ظرفيت توليد فولاد خود به شيوه‌هاي مختلف شده است كه خود مي‌تواند فضاي بيشتري براي عرضه محصولات فولادي در بازارهاي جهاني فراهم كند و در عين حال، باتوجه به توسعه طرح‌هاي زيرساختي اين كشور، واردات آن نيز افزايش يابد. افزون بر اين، كاهش قابل ملاحظه ارزش دلار نسبت به سبد ارزي كشورها، مي‌تواند سبب افزايش قيمت محصولات بخش معدن و صنايع معدني در بورس‌هاي جهاني شود. در همين راستا، موسسه گلدمن ساكس، قيمت سنگآهن را براي سه ماهه دوم، حدود 55دلار هر تن سي‌اف‌آر و ماه‌هاي جولاي تا سپتامبر 45دلار در هر تن برآورد كرده است. در سه ماهه پاياني سال نيز شايد قيمت سنگآهن وارداتي در چين به 38دلار هم برسد.
كارنامه جديد سنگ‌آهني ايران
در هر حال، سنگآهن يكي از مهم‌ترين حلقه‌هاي زنجيره سنگآهن ايران است اما جايگاه بخش معدن به‌طور كلي و اين بخش به‌طور ويژه، در اقتصاد ايران، به درستي تبيين نشده است. براساس آمار موجود ارزش ذخاير معدني ايران براساس برآوردهاي اوليه 700ميليارد دلار است كه با اكتشافات جديد، اين رقم تا هزار و 400دلار نيز برآورد مي‌شود. هم‌اكنون ايران با داشتن 27ميليارد تن ذخاير كشف شده و 57ميليارد تن ذخاير بالقوه در ميان 15قدرت معدني جهان قرار دارد. آنچه آمار سال گذشته نشان مي‌دهد تا پايان سال گذشته در سطح 200هزار كيلومتر مربع از نقاط مستعد كشور اكتشافات جديد صورت گرفت كه در اين اكتشافات 250ميليون تن به ذخاير سنگآهن، 200ميليون تن به ذخاير زغال‌سنگ و 30تن به ذخاير طلاي كشور اضافه شد. باوجود اين ظرفيت‌هاي بالقوه در بخش معدن، اين بخش تنها يك درصد توليد ناخالص داخلي را به خود اختصاص داده كه اين سهم در فرآورده‌هاي معدني به 6درصد مي‌رسد.
اما «ذخاير قطعي سنگآهن نيز اكنون 7/2تا 3ميليارد تن است كه پيش‌بيني مي‌شود با نتايج حاصل از اكتشافات در دست اجراي ايميدرو، اين ميزان به 4تا 5/4ميليارد تن افزايش يابد.» اين گفته رييس سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران است كه روز گذشته با بيان اين خبر تاكيد كرد: در صورت حمايت از اين بخش علاوه بر ايجاد اشتغال فراوان، مسير توسعه اقتصادي با سرعت بيشتري طي مي‌شود. به گفته مهدي كرباسيان، اكنون ارزش هر تن سنگآهن با استفاده از انرژي فراوان گاز در كشور، در چند مرحله فرآوري با تبديل به كنسانتره، گندله و ورود به كوره‌هاي ذوب از 40تا 50دلار فعلي تا حدود 400دلار افزايش مي‌يابد؛ از اين رو به جرات مي‌توان گفت كه حوزه معدن و صنايع معدني از محورهاي اصلي اقتصاد مقاومتي به‌شمار مي‌رود. وي بااشاره به شعار امسال «اقتصاد مقاومتي؛ اقدام و عمل» تصريح كرد: ايران اكنون پانزدهمين كشور معدني جهان است و با نتايجي كه از اكتشافات ايميدرو در سطح 250هزار كيلومتر مربع به دست آمده است، در آينده‌يي نزديك جزو 10كشور برتر دنيا از لحاظ ذخاير معدني قرار خواهد گرفت.
اختلال در معادلات سنگآهن با دخالت دولت
با وجود اين، اگرچه آمار متعددي از افزايش ميزان توليد سنگآهن در جهان ارائه مي‌شود، اما دبير انجمن توليدكنندگان و صادر‌كنندگان سنگآهن معتقد است كه ميزان توليد اين محصول بدون تغيير نسبت به سال گذشته بوده و همچنان نيز بدون تغيير باقي خواهد ماند؛ مگر اينكه دولت با تغيير سياستي مثل افزايش حقوق دولتي، اين معادلات را به‌هم بريزد. به گفته عليرضا سياسي‌راد، اتفاق ويژه‌يي در حوزه سنگآهن رخ نداده است؛ چراكه توليد سال گذشته سنگآهن در كشور، حدود 38ميليون تن بوده و به‌دليل وجود نوسانات بالا نمي‌توان آمار دقيقي در اين زمينه ارائه كرد. هر چند توليد مي‌تواند بهتر از سال قبل باشد، ولي به نظر نمي‌رسد تفاوت چنداني در آمار توليد نسبت به سال گذشته ايجاد شود. وي بااشاره به ورود دولت به بحث قيمت‌گذاري سنگآهن مي‌گويد: گرچه اين دخالت به بهانه حل مسائل بين معدنكاران با فولادسازان است اما بين اين دو بخش تفاهمنامه وجود دارد و موضوع تعريف نشده‌يي نيست كه به دخالت دولت نياز داشته باشد. درست است كه فولادكاران زماني دچار مشكلات توليد و كنترل هزينه شدند، اما اين دليل موجهي نيست كه بار مالي آنها را به گردن معدنكاران بيندازند.
نگراني از تعطيلي معادن سنگآهن
نايب‌رييس انجمن سنگآهن نيز از بعد ديگري به چالش‌هاي اين حوزه مي‌نگرد و معتقد است كه دولت به اندازه‌يي كه مصمم به افزايش درآمدهاي مالياتي خود است، بايد قدري هم نگران وضعيت اشتغال در معادن كشور باشد، زيرا اگر از معادن و صنايع معدني حمايت نشود، تعداد معادن رو به تعطيلي افزايش مي‌يابد و اين تاثير بسياري در اقتصاد كشور خواهد گذاشت. بهرام شكوري به يكي از مشكلات فعالان اين بخش اشاره مي‌كند و مي‌گويد: معدنكاري كه سنگآهن را به مرحله دانه‌بندي مي‌رساند و براي صادرات آماده مي‌كند، در واقع ارزش افزوده ايجاد كرده و اين مساله نبايد خام‌فروشي تلقي شود. درحالي كه معدنكاران مي‌توانند با صادرات مواد معدني به درآمدزايي برسند، چرا بايد محصولات خود را با قيمتي پايين‌تر از قيمت بازار جهاني به فولادسازان كشور بفروشند يا دولت با ابلاغ قيمت دستوري توليدات آنها را از صادرات محروم كند و صرفا درراستاي حمايت از صنعت فولاد ارزش توليد اين مواد معدني را ناديده بگيرد؟ وي مي‌افزايد: معدنكاران انتظار دارند توليدات‌شان روانه بازارهاي صادراتي شود؛ نه اينكه با قيمت‌هاي پايين و ناعادلانه محصولات‌شان را به فولادسازان داخلي بفروشند. شكوري مي‌گويد: در شوراي اقتصاد قرار شده صادرات سنگآهن مشمول معافيت مالياتي نباشند، زيرا گفته شده به دليل اينكه در صنعت فولاد برنامه‌ريزي براي افزايش ظرفيت توليد فولاد به 55ميليون تن صورت گرفته، نبايد براي صادرات سنگآهن برنامه‌ريزي كرد.
اين گفته‌ها همگي حاكي از اين است كه اوضاع سنگآهن ايران كه حلقه ابتدايي زنجيره فولاد و يكي از مهم‌ترين و تاثيرگذارترين صنايع معدني كشور است، در بازي بزرگان سنگآهن جهان گرفتار آمده و نتوانسته از ظرفيت‌هاي موجود و حتي انباشت ذخاير، بهره‌برداري كند.
منبع: تعادل
