کالایی که خیلی زود ابتدا از سوی هنرمندان و سپس عموم مردم مورد توجه قرار گرفت و اینک بازار پرسودی را برای فعالان این عرصه در جهان رقم زده است. اما مطالعه ابتدایی تاریخچه ظهور نوشت‌افزار واقعیت‌های دیگری را نیز به رخ می‌کشد، اینکه مردم چقدر تمایل به خرید لوازم‌التحریر دارند و بازی نشان‌های تجاری چقدر می‌تواند این بازار را جذاب کند، موضوعی است در این گزارش به آن می‌پردازیم.
«فابرکستل» بزرگترین کارخانه تولیدکننده نوشت‌افزار جهان بدون شک در دنیای نوشت‌افزار هیچ‌یک از نشان‌های معروف به اندازه «فابرکستل» شناخته شده نیستند. کارخانه‌ای که تا سال‌های متمادی به‌عنوان تولیدکننده اصلی خط‌کش‌های مهندسی شناخته می‌شد و اکنون یکی از بزرگترین کارخانه‌های تولیدکننده انواع نوشت‌افزار و لوازم طراحی و هنری در جهان به حساب می‌آید. این شرکت دارای ۱۴ کارخانه و ۲۰ مرکز فروش در اروپا، آسیا، امریکا و استرالیا است. تعداد کارمندان این شرکت از ۷هزار نفر تجاوز کرده که در بیش از ۱۰۰ کشور دنیا مشغول به‌کارند. بیشتر محصولات آن در برزیل تولید می‌شود و فقط تعداد محدودی از قلم‌های خاص نقاشی در آلمان ساخته می‌شود. این شرکت حدود ۲میلیارد مداد در سال تولید می‌کند و فروش سالانه آن افزون‌بر یک میلیارد یورو تخمین زده می‌شود.
«کرن دش» معتبرترین در اروپا از «کرن داش» به‌عنوان فتح باب نشان(برند)های معتبر اروپایی یاد می‌شود، نشانی که ۱۰ تا ۲۰درصد نوشت‌افزار لوکس جهان را تولید می‌کند و تنوع و قیمت محصولات آن متفاوت است به‌گونه‌ای که در رده معمولی می‌توان خودکار را از ۲۰۰ تومان تا ۳۰۰هزار تومان خرید ولی در رده خودکارهای لوکس این اعداد کاملا متفاوت است و در پایین‌ترین سطح از ۵۰۰هزار تومان آغاز و تا ۴۰میلیون تومان خرید و فروش می‌شود. اما از ویژگی‌های شرکت کرن دش پایبندی آن به حفظ محیط‌زیست است. این شرکت به جای هر قطعه چوب مورد استفاده در کارخانه‌های خود یک درخت جایگزین می‌کند اما از دیگر افتخارات این شرکت استفاده از مواد طبیعی است، موادی که هیچ حلالی جز آب ندارند تا هم به طبیعت آسیب وارد نشود و هم اینکه اگر کودکی براساس عادت مداد را وارد دهانش کرد مسموم نشود.
«مون بلان» رقیب سرسخت «کرن دش» «مون بلان اینترنشنال» تولیدکننده آلمانی محصولات لوکس شامل نوشت‌افزار، ساعت، عینک، جواهرات و مصنوعات چرمی است. نام این نشان(برند) مشهور از بلندترین رشته کوه آلپ در مرز فرانسه و ایتالیا گرفته شده است. شرکتی که هم‌اکنون ۴۰ درصد بازار تولید لوازم‌التحریر لوکس جهان را در دست دارد و خرید و فروش سالانه نوشت‌افزار مون بلان رقمی نزدیک به نیم میلیارد یورو گزارش شده است. بدون شک مهم‌ترین ابتکار مون بلان در صد سال اخیر کاربرد نام شخصیت‌های معروف در طراحی محصولاتش بوده است. به عنوان مثال طراحی خودنویس‌هایی با امضای هنرپیشه‌های معروف جهان.
«واترمن» شرکتی با عیار طلایی اما شرکت «واترمن» با قدمتی نزدیک به ۱۳۰سال یکی از مبتکران خودکارهای گیره‌دار است، شرکتی که از سال ۲۰۰۰ میلادی به‌طور جدی وارد عرصه تولید خودکارهای لوکس شده و شیک‌ترین خودکار خود را که چند میلیون دلار قیمت دارد به نام «الگانس» در سال ۲۰۰۹م تولید کرده است. تعداد خودکارهایی که از این شرکت در ایران فروخته می‌شود و به‌عنوان یک نشان(برند) لوکس مطرح است، بیشتر از دیگر نشان(برند)هاست. خودکارهای واترمن بیش از ۱/۵میلیون تومان قیمت دارند و گاهی حتی به ۷میلیون تومان هم می‌رسد اما دلیل اصلی این قیمت بالا، استفاده از موادی مانند طلا، نقره و پلاتین در ساخت بدنه خودکار است.
نگاهی به بازار نوشت‌افزار ایران با این همه وقتی در کشور ما صحبت از بازار لوازم‌تحریر به میان می‌آید، باید فکر نشان‌های تجاری مطرح جهان را از سر بیرون کنیم، چراکه بازار لوازم‌تحریر ایران تنها در انحصار چند کشور آسیایی مثل ترکیه، اندونزی و چین است. به گفته جهانبخش بهدادی، رییس انجمن تولیدکنندگان لوازم‌التحریر و نوشت‌افزار، در حال حاضر تنها ۲۵تا ۳۰درصد نوشت‌افزار ایرانی به‌وسیله تولیدکنندگان ایرانی تولید می‌شود و عمده محصولات مصرفی ما وارداتی است، این درحالی است که بیش از ۶۵درصد ظرفیت کارخانه‌های داخلی خالی است. بهداد در گفت‌وگو با صمت می‌گوید: درحال حاضر به هیچ عنوان لوازم‌التحریر از کشورهای اروپایی مانند آلمان و انگلیس وارد ایران نمی‌شود، بنابراین مردم نباید تحت تاثیر تبلیغات قرار گیرند. ۷۵درصد لوازم‌التحریر از چین،۱۰درصد ترکیه و ۱۵درصد از اندونزی وارد می‌شود. اما ابوالفضل روغنی، مدیرعامل صنایع چوب و کاغذ مازندران درگفت وگو با صمت بازار نوشت‌افزار داخلی را این‌گونه توصیف می‌کند: در حال حاضر۵۰۰ میلیون دفترچه مشق درکشور ما مورد استفاده قرار می‌گیرد که بدون اغراق ۹۰ درصد آنها وارداتی است، این در حالی است که دو کارخانه چوب خوزستان و مازندران به تنهایی قادر به تولید و رفع نیازهای داخلی در این حوزه هستند. به گفته او، یکی از موارد مصرفی نوشت‌افزار کشور دفترچه‌های مشقی است که از سوی دانش‌آموزان مورد مصرف قرار می‌گیرد.
روغنی در ادامه میزان کاغذ مصرفی کشور را نزدیک به ۱۰۰هزار تن اعلام و اضافه می‌کند: سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰میلیون تومان برای واردات کاغذ در کشور هزینه می‌شود. علی ثابتی، تولیدکننده نوشت‌افزار نیز در گفت‌وگو با صمت با اشاره به وجود لوازم‌التحریرهای چینی در بازار ایران می‌گوید: تولیدکنندگان چینی مشکلاتی را برای تولیدکنندگان ایرانی ایجاد کرده‌اند. به گفته ثابتی کالای چینی فاقد استانداردهای اولیه است و دوام مناسبی ندارد، برای مثال مداد به درجه خاصی از پخت نیاز دارد که این موضوع در تولیدات چینی رعایت نمی‌شود و با مشکلات بهداشتی همراه است. ثابتی ۲۰ تا ۳۰درصد واردات کالاهای چینی را قانونی و ۷۰ تا ۸۰درصد آن را غیرقانونی برشمرد و خاطرنشان کرد: در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد بازار لوازم‌التحریر ایران در انحصار چین است و سهم ۱۰ تا ۱۵درصدی برای دیگر محصولات خارجی دور از ذهن نیست که با این حساب، حدود ۳۵ تا ۴۰درصد بازار در اختیار تولیدکنندگان ایرانی است. وی کشورهای بلوک شرق، عراق، افغانستان و پاکستان را مهم‌ترین واردکنندگان لوازم‌التحریر ایرانی دانست و عنوان کرد: متاسفانه همراهی فروشندگان و مشتریان ایرانی با کالاهای چینی که فقط رنگ و لعاب مشتری‌پسندی دارند، کمر تولیدکننده داخلی را شکسته و به تعطیلی ده‌ها واحد منجر شده است. ثابتی، قیمت کالاهای چینی در بخش لوازم‌التحریر را ۶۰ درصد ارزان‌تر از کالای تولید داخل اعلام کرد و گفت: باید در زمینه استفاده از کالای ایرانی فرهنگسازی بیشتر شود. در برخی از موارد مشتریان لوازم‌التحریر چینی معتقدند جذابیت، تنوع، کیفیت و قیمت این اجناس در مقایسه با لوازم‌التحریر ایرانی بیشتر است.
عکس قهرمانان ایرانی روی کیف مدرسه به نظر می‌رسد صنعت لوازم‌التحریر یکی از فرصت‌های بی‌نظیر برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است، صنعتی که تاکنون مغفول مانده و نتوانسته‌ایم از ظرفیت آن برای کارآفرینی و اشتغالزایی استفاده کنیم. با وجود این غفلت سی‌و چند ساله، بالاخره در سال‌های اخیر موسسات مختلفی اقدام به نشر دفاتر تحریر با عکس‌های قهرمانان ملی و دینی کرده‌اند که نشان(برند)های «روشنا»، «ایام»، «قاصدک»، «آزاده» و همچنین «شکرستان» ازجمله نهادهای فعال در این حوزه هستند. گرچه هنوز به نظر می‌رسد این دفاتر به جهت ضعف اطلاع‌رسانی، بی‌اطلاعی خانواده‌ها از مراکز فروش این اقلام، پخش ضعیف و نیز تیراژ کم، آنچنان که باید فراگیر نشده‌اند. با همه این احوالات، آمارها از استقبال بالای مردم از این دفاتر حکایت دارد. کلام آخر اینکه همیشه «مرغ همسایه غاز است» در افسانه‌های تاریخی خود از قصه‌های عاشقانه لیلی و مجنون گرفته تا دلاوری‌های کاوه آهنگر و حوادث خواندنی هفت‌خان رستم را داشته‌ایم اما همیشه قهرمانان دیگری تیتر یک تخیلات کودکان، نوجوانان و جوانان ایرانی بوده‌اند. داستانی که باید از ابتدا آن را نوشت و برای فرهنگسازی آن تلاش جدی کرد تا کودکان امروز ایران زمین، فردا از خریداران جدی تولیدات داخلی باشند.
