اتاق خبر- گروه اقتصادی: چندی است با ترافیک حضور هیأت های تجاری مختلف به کشور روبرو شده ایم؛ این هیأت ها بعد از گشایش های سیاسی ناشی از توافق هسته ای ایران با کشورهای 1+5 به سرپرستی روسای جمهور، نخست وزیر، مقامات اجرایی ارشد، روسای تشکل ها و فعالان اقتصادی و روسای اتاق های بازرگانی و ... راهی کشور شده اند. حال به زمانی نزدیک شده ایم که مزایا و نتایج مثبت و منفی حضور این هیأت های تجاری را بسنجیم و ارزیابی کلی از حضور آن ها داشته باشیم. در این میان برخی فعالان اقتصادی حل نشدن مسائل بانکی و نقل و انتقال پول، بین المللی نبودن برخی شرکت های ایرانی، برخوردار نبودن از نیروهای ماهر و متخصص، در دسترس نبودن اطلاعات کامل از تجارب بین الملل و ... را از عمده دلایل به تعویق افتادن قراردادهای تجاری ایران با این هیأت ها مطرح می کنند. بررسی و ارزیابی موضوعات پیرامون حضور هیأت های خارجی موجب شد تا گفت و گویی را با مجید موافق قدیری؛ رییس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان ایران و عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران انجام دهیم که در ادامه مشروح آن را می خوانید.
حضور هیأت های تجاری مختلف چه مزایایی برای فعالان اقتصادی کشور به همراه داشته است؟
شخصی از نتیجه و برآیند سفر هیأت‌های تجاری و سیاسی که به ایران می‌آیند و عمدتا از کشورهای غربی هستند، اطلاعی ندارد؟ مسئله این است که بسیاری از مقامات اقتصادی و سیاسی کشورهای غربی که وارد ایران شده‌اند در جریان تحریم‌های ایران پیشقدم بوده‌اند و قطعا برای منافع اقتصادی ایران به راحتی حاضر به سرمایه‌گذاری نیستند. ماه های نخست امسال در شرایطی آغاز شده که اقتصاد ایران با 2 مساله مهم مواجه شده است. یکی از این مسائل، رکود بی‌سابقه‌ای است که در 6 ماه اخیر به شدت عمیق شده است. براساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، تولیدات ۱۹ گروه از ۳۰ گروه کالایی منتخب صنعتی اعلام شده توسط این وزارتخانه نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۸ درصد کاهش یافته است. نمونه این کاهش تولید در سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کمتر مشاهده شده و گمان می‌رود با ادامه روند کنونی رکودی در کشور، اتفاقات ناخوشایندی از جمله تعطیلی بنگاه‌های تولیدی رخ دهد. از طرف دیگر بعد از توافق هسته‌ای هیات‌های تجاری متعددی از کشورهای مختلف جهان برای بهره‌مندی از شرایط اقتصاد ایران به کشورمان آمدند. بازار 80ميليوني ايران براي بسياري از تجار و بازرگانان وسوسه انگيز است، شركت هاي خارجي علاوه بر بازار ایران، با يك بازار 400ميليوني كشورهاي همجوار نيز مواجه هستند كه نمي خواهند تحت هيچ شرايطي آن را از دست بدهند. در ماه های اخیر که توافق برجام میان ایران و کشورهای 1+5 منعقد شد، چندین کشور از جمله آلمان، فرانسه، ایتالیا، صربستان، انگلستان، جمهوری چک، اسپانیا، اتریش، هلند، پرتغال، برزیل، آفریقای جنوبی، لهستان، ژاپن، کره جنوبی و یونان هیات‌های تجاری خود را به ایران فرستادند که این ترافیک سفر هیات‌های تجاری کشورهای مختلف به ایران در طول تاریخ کم‌سابقه بوده است.
دلیل به تاخیر افتادن اجرای برخی قراردادهای تجاری در سطح کلان بین ایران و سایر کشورها چه بوده است؟
به دلیل رفتار اروپایی ها و نقض قراردادهای تجاری، اطمینان ایرانی ها نسبت به شرکت های اروپایی سلب شده؛ به عنوان مثال همین که صحبت از یک قرارداد همکاری میان شرکت "ایران خودرو" و "پژو" در رسانه ها مطرح شد، شرکت ایرانی "ایران خودرو" با حمله شدید رسانه ها و افکار عمومی که از رفتار سابق پژو ناراضی بودند، مواجه شد. بنابراین باید فضای عمومی کشور را آماده و بسترسازی جهت حضور شرکت های خارجی با حساسیت بیشتر دنبال شود. با عنایت به رفتار اروپایی ها، شرکت های ایرانی احساس می کنند شرکت های اروپایی اختیار خود را ندارند و دنباله رو آمریکا هستند و از این موضوع که آینده تجاری آن ها در صورت فعالیت با ایران به خطر خواهد افتاد نیز نگرانند.
علاوه براین، طی سال های اخیر شرکت های ایرانی روابط اقتصادی خود را با کشورهایی که در دوران سختی آن ها را تنها نگذاشتند، برقرار کرده اند و دلیلی نمی بینند شرکای خود را به نفع اروپایی ها تغییر دهند، درنتیجه این تغییر رویه زمانبر خواهد بود. نظر به اینکه ممکن است رفتارهایی که اروپایی ها طی سالهای گذشته علیه افراد حقوقی و حقیقی ما انجام دادند، مجددا تکرار شود؛ شرکت های ایرانی ترجیح می دهند تا از قصد و تصمیم نهایی اروپایی ها اطمینان کامل به دست نیاورده اند؛ تا حدودی صبر پیشه کنند و ریسک نکنند و کماکان با احتیاط، عکس العمل و رفتارهای تجاری طرف های خود را بسنجند.
همگان می دانند، زمانی کشوری بازار مصرف و مشتری های خود را از دست می دهد و رقبای دیگر جایگزین می شوند، باید تلاش زیادی برای بدست آوردن مجدد آن بازار انجام دهد. به عنوان مثال در حال حاضر شرکت های تولید کننده مکمل و مواد افزودنی خوراک دام در آسیای جنوب شرقی، کره ای و چینی جای شرکت های اروپایی و امریکایی را گرفته اند و به دلیل اینکه مشتریان مکمل های اروپایی در برهه ای از زمان با نبود مواد افزودنی اروپایی مواجه بودند بازار مصرف ایران نسبت به خوراک دام با مواد اولیه اروپایی اطمینان خود را از دست داده و خریداران همیشه بیم این را خواهند داشت که مبادا مکمل خوراک دام اروپایی بخرند و مجددا ایران تحریم شود و مکمل آن نایاب شود. همین مثال را می توان به دیگر کالاها تعمیم داد. حل نشدن کامل مسائل بانکی و نقل و انتقال پول وهمچنین بین المللی نبودن برخی شرکت های ایرانی و یا نداشتن نیروهای متخصص و اطلاعات کامل تجارت بین الملل در نزد این شرکت ها از دیگر مشکلاتی است که منجر به تاخیر افتادن برخی قراردادهای تجاری ایران با سایر کشورها می شود.
نمي توان از كنار سفر روساي جمهور و بيش از 180 هيات سياسي و اقتصادي كه به تهران آمده اند به راحتي عبور كنيم و بگوييم چون هنوز قراردادي امضا نشده است پس كاري هم صورت نگرفته است . فعالان اقتصادي با حرف و شعار براي همكاري و سرمايه گذاري به هيچ كشوري نمي روند. اقتصاد برپايه عمل شكل مي گيرد و تجار و بازرگانان بزرگ اروپايي و آسيايي به ايران مي آيند چرا كه برآوردشان از آينده بازار ايران مثبت است. اهل بازار و تجارت از زير و بم هر كاري اطلاع کسب می کنند و بعد از آن براي مشاركت ابراز تمايل مي كنند؛ بنابراين درخواست شركت هاي خارجي براي حضور در بازار ايران نشان دهنده موفقيت اين ارزيابي ها است. بيشتر سفرهاي صورت گرفته منجر به انعقاد تفاهم نامه هایي ميان ايران و شركت هاي موردنظر شده است اما براي اجرايي شدن اين قرادادها بايد اندكي منتظر ماند.
دلایل این حجم از سفرهای هیات خارجی به کشور در یک بازه زمانی کوتاه چیست؟
به نظر بنده می توان دلایل مختلفی برای این حجم از سفرهای بی‌سابقه از سوی کشورهای مختلف به ایران عنوان کرد. شاید مهم‌ترین مساله نیز تلاش این کشورها برای تبدیل کردن ایران به بازار کالاهای مصرفی خود در منطقه باشد. بنابراین این شرایط ناپایدار و بحران اقتصادی که کشورهای مختلف دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، شرایطی فراهم کرده که هیات‌های تجاری برای ورود به بازار ایران تعجیل کنند!
هیات‌های تجاری بیشتر به دنبال منافع خود هستند نه اینکه دلسوزانه بخواهند با سرمایه‌گذاری مشترک به ارتقای ایران کمک کنند. کشورهای غربی ایران را کشوری با درآمد بالای نفتی و بازاری تشنه و همچنین تولید کم‌کیفیت می‌شناسند و سرمایه‌گذاری در آن را غنیمت می‌دانند. آن ها به‌خوبی می‌دانند که ایران کشوری مصرف‌کننده است که وابستگی زیادی به واردات دارد و قطعا حضورشان با نیت تصرف بازار ایران است. بنابراین اگر هوشمندانه نسبت به این موضع توجه نشود زیان حضور خارجی‌ها در ایران بیشتر از مزایای آن خواهد بود. در مقابل اگر سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه‌گذاران خارجی و ایرانی به انتقال فناوری و اشتغال زایی منجر شود؛ اتفاق خوبی در اقتصاد خواهد افتاد. خروجی آمدن هیات‌های تجاری اروپایی باید دانش فنی و واردات تکنولوژی مدرن شود نه واردات کالاهای غیرضروری. در رسانه‌ها آمده بود که کشورهای پیشرفته برای سرمایه‌گذاری مشترک در ایران شروطی را تعیین کرده اند و قطعا در چنین شرایطی نمی‌توان تصور کرد که هیات‌های خارجی برای منافع مشترک حاضر به سرمایه‌گذاری شده‌اند. تجربه نشان داده که خارجی‌ها چه آسیایی و چه اروپایی تمایلی به انتقال دانش و تکنولوژی به ایران ندارند. خارجی ها دوست دارند ایران فقط یک مونتاژکار باشد. اگر مدیریت سیاسی و اقتصادی در قبال ورود سرمایه‌گذاران برنامه مشخص و استراتژی کلان نداشته باشد، رانت‌ها بیشتر خواهد شد و تولید ملی آسیب می‌بیند و در نهایت هدف انتقال تکنولوژی و سرمایه گذاری مشترک محقق نخواهد شد. بدین ترتیب مسؤولان باید به این مساله دقت کنند که دیدار با هیات‌های تجاری باید منجر به حضور سرمایه گذاران خارجی، ورود فناوری های نوین و واردات تکنولوژی های روز دنیا شود نه اینکه واردات کالاهای مشابه را شاهد باشیم.
تا چه میزان حضور هیأت های خارجی از کشور های مختلف براساس یک استراتژی منظم و مدون است؟
استراتژی منظم برای هیات های خارجی که با مقامات عالی رتبه سیاسی شان سفر می کنند شامل تعیین و اجرای یک سلسله اهداف و منافع ملی است که در صحنه بین المللی از سوی دولت ها انجام می پذیرد. گرچه اهداف روشن و واقعی این موضوع از کشوری به کشور دیگر متفاوت است اما همه کشورها دارای اهداف کوتاه مدت، اهداف میان مدت و اهداف بلند مدت هستند. سند چشم انداز بیست ساله نظام و برنامه های پنج ساله کشور برخی از اصول و اهداف راهبردی کشورمان را تعیین کرده اند.
به نظر می رسد در خصوص استراتژی چگونگی و چرایی حضور هیات های تجاری در کشورمان، اتاق بازرگانی ایران می تواند پررنگ تر از قبل عمل کرده و با تعاملات خوبی که دولت با اتاق دارد می توان به آینده حضور کیفی و با برنامه هیات های تجاری امیدوارتر شد.
برخی معتقدند هیأت های تجاری عمدتا جذب بخش دولتی و خصولتی می شوند و در این میان بخش خصوصی مغفول مانده؛ در این خصوص چه تدابیری باید اندیشیده شود؟
موضوعی که وجود دارد این است که هیات های تجاری که وارد ایران می شوند به هیچ عنوان ترکیب مشخصی ندارند و خودشان یکدست عمل نمی کنند. تاکنون بیشتر هیات های که وارد ایران شده اند از بدنه بخش دولتی بوده اند. به عنوان مثال هیات ژاپنی از بخش دولتی بودند و هیات ایتالیایی هم وزیر اقتصاد و معاونان وزارت خانه خود را به همراه داشت. بنابراین در چنین شرایطی طبیعی است که اگر قراردادی هم بسته می شود با دولتی ها و شبه دولتی ها باشد تا با بخش خصوصی. این در حالی است که در چنین شرایطی مذاکره با بخش خصوصی مطرح نمی شود؛ زیرا هیات های تجاری بیشتر برای حل مسائل کلی می آیند نه جزئیات؛ و بخش خصوصی هم در بطن جزئیات قرار دارند.
ضمن اینکه بانک اطلاعاتی کارآمدی درمورد جزئیات بخش خصوصی حتی در اتاق بازرگانی وجود ندارد. این در حالی است که یکی از نیازهای مبرم برای شناساندن بخش خصوصی به همه دنیا نیاز به چنین بانکی است. این موضوع که هیات های تجاری از بخش خصوصی ایران اطلاعات کافی داشته باشند می تواند در برقراری روابط دو جانبه تاثیرگذار باشد. آنان باید بدانند که مثلا فلان شرکت تولید کننده خوراک دام در ایران چقدر سرمایه دارد؟ چقدر نیروی انسانی دارد؟ و یا تراز مالی آن چند است تا از این طریق با طرف معامله خود با چشمان باز وارد مذاکره شوند. متاسفانه اطلاعات محدود و علاقه ای هم برای جمع آوری این اطلاعات تاکنون وجود نداشته است.
94106 ت
