به گزارش اتاق خبر، سونامی پیری در راه است. هرم جمعیتی ایران به سمتی حرکت می کند که در آینده نه چندان دور شاهد انبوهی از مردان و زنان سالخورده خواهیم بود. علی رغم اینکه جمعیت شناسان در این خصوص تذکرات جدی به مسئولان و جامعه داده اند اما کمتر کسی به این مسئله با اهمیت توجه می کند. سونامی پیری در ایران بسیاری از نهادهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. سیستم بیمه و تأمین اجتماعی به دلیل فزونی گرفتن استفاده کنندگان از بیمه بازنشستگی در مقابل پرداخت کنندگان حق بیمه زمین گیر خواهد شد. بسیاری از نهادهایی که برای قشر جوان ایجاد شده است در سال هایی نه چندان دور بلااستفاده باقی خواهد ماند و تغییرات فرهنگی زیادی را شاهد خواهیم بود.
اما نکته مهمترین تفاوت نوع خدمات در جامعه ای است که سالخوردگان در آن اکثریت را تشکیل می دهند. اگر چند دهه قبل شاهد نیاز به انبوهی از مهدهای کودک بودیم و پس از آن نیاز به مدرسه و سپس دانشگاه افزایش یافت و اگر امروز مسئله شغل و مسکن چالش اساسی جامعه است، باید قبول کنیم که در آینده همین سیل جمعیت به پیری می رسد و نیاز به نهادهایی برای سالخوردگان خواهد داشت.
بحران پیری را نباید دست کم گرفت. نهادهای لازم برای جوابگویی به این سونامی حداقل 10 سال برای ایجاد و کسب تجربه زمان نیاز دارند. با این وجود ضرب المثل "چو فردا رسم فکر فردا کنم" در این بخش هم مورد سرلوحه کارهاست. کمتر نهاد دولتی متوجه وضعیتی است که در آینده ای نه چندان دور گریبان گیر ما خواهد شد. با این وجود گویا این نفرین دموکراسی است که دولت ها 4 سال و نهایتا 8 سال را آینده دور می دانند و به زمان های بعد از آن فکر نمی کنند.
نیاز به حضور نهادهای مردمی
در چنین شرایطی نمی توان چشم امید به دولت بست. اگر مردم خود برای حل مشکلات دست به کار نشوند هیچ نهاد دیگری حاضر به حضور در میدان نیست. مردم باید بپذیرند که دیگر میراث زنده یاد دکترمحمدرضا حکیم زاده جوابگوی نیاز رو به فزونی سالمندان نیست و باید طرحی نو در انداخت.
از گوشه کنار کشور خبر می رسد که افرادی خیر و دور اندیش چشم اقدام به ایجاد نهادهایی به این منظور کرده اند. یکی از بهترین طرح ها که به طرزی متفاوت در حال پیشرفت است هفت باغ مهربانی نام دارد. هفت باغ مهربانی طرحی اس که موسسه خیریه فرزانگان سالمند زنجان به ابتکار یکی از خیرین به نام این استان اجرایی کرده اند.
میراث جمیلی
ابراهیم جمیلی را اکثر زنجانی ها می شناسند. وی بنیانگذار و سال ها رئیس اتاق بازرگانی زنجان بود. حضور وی در هیأت رئیسه اتاق بازرگانی ایران به شهرت وی افزود. فعال اقتصادی موفقی که چندین کارخانه به ثبت رسانده که بعضی از انها در بورس اوراق بهادار تهران هر سال میلیاردها تومان سودآوری دارند. نام وی برای فعالان اقتصادی با صنعت سرب و روی، معدن و کارآفرینی عجین شده است.
با این وجود قشر دیگری از جامعه وی را به خاطر فعالیت های نیکوکارانه اش می شناسند. حضور در جمع خیرین دانشگاهی به واسطه فعالیت های گسترده بنیاد نیکوکاری جمیلی بخشی از کارهای وی است.
با این وجود دوراندیشی جمیلی را نمی توان تنها به مسائل اقتصادی محدود کرد. وی به خوبی متوجه وضعیت بحرانی ناشی از کهنسالی در جامعه ایران شده است و به همین دلیل طرح هفت باغ مهربانی را به شکل پایلوت در زنجان به عنوان زادگاهش اجرایی کرده است. اگر پای حرف های جمیلی بنشینید متوجه می شوید که زنجان شروع کار است و این الگو قرار است در استان های دیگر هم اجرایی شود. واقعیت این است که آسایشگاه های سالمندان در ایران وضعیت مناسبی ندارند و از آن بدتر این است که بر اساس پراکندگی جمعیت نیز ایجاد نشده اند به همین دلیل در بسیاری از استان ها که اتفاقا جمعیت مسن بیشتری هم دارند نیازهای این بخش پاسخ داده نمی شود.
نگاهی به طرح هفت باغ مهربانی
از عمر طرح هفت باغ مهربانی 18 ماه می گذرد. موسسه خیریه فرزانگان سالمند در تاریخ 29 اسفند 1394 خانه سالمندان زنجان را با 70 سالمند مرد تحویل گرفت. سالمندانی که آن روز آنجا بودند داستان های زیادی درباره سال های قبل این آسایشگاه بیان می کنند. در تمام این داستان ها موضوع بوی نامطبوع، غذای نامناسب و لباس های کثیف مشترک است. امکانات رفاهی این آسایشگاه به سبک اغلب آسایشگاه های سالمندان اندک بود.
طبیعتا با بیسج کمک های مردمی به فوریت طرح های عمرانی برای بازسازی این آسایشگاه صورت گرفت. سالن های خواب، غذاخوری، سرویس های بهداشتی، حمام ها و بسیاری از بخش های دیگر تعمیر شد. همچنین بخش های جدیدی برای ارائه خدمات رفاهی ایجاد شد. طرح های عمرانی چهره هفت باغ مهربانی را تغییر داد و کماکان این طرح ها در حال ادامه است. با اجرای این طرح ها برنامه ریزی و زمینه سازی برای بازدید اقشار مختلف مردم و مسئولان صورت گرفت. عکس هایی که از قبل و بعد از شروع به تغییرات در این خانه سالمندان موجود است به خوبی وضعیت عمرانی هفت باغ مهربانی را نشان می دهد. ایجاد فضای سبز و پیاده رو برای سالمندان عملا این مکان را از فضایی دور افتاده به مکانی دل انگیز بدل کرد.
روح زندگی
اما آنچه هفت باغ مهربانی را از بقیه آسایشگاه های سالمندان متمایز می کند بحث های عمرانی نیست. هرچند ایجاد فضایی سالم و امن برای سالمندان آن هم با کمک نهادهای مردمی و حداقل کمک از سوی دولت کاری بزرگ است اما اتفاقی متفاوت در هفت باغ مهربانی در حال رخ دادن است.
معمولا وقتی افراد پای به خانه سالمندان می گذارند شمارش معکوس برای پایان عمر آنها آغاز می شود. امید به زندگی اولین چیزی است که در خانه سالمندان از بین می رود. سالمندان با این افکار روبرو می شوند که دیگر کاری از آنها ساخته نیست و می بایست در انتظار زمان اتمام عمر بنشینند. بی فایده بودن بیش از گذر عمر آنها در هم می شکند و به مرور خسته و افسرده این شرایط را به عنوان واقعیت تلخ زندگی می پذیرند.
حقیقت آن است که برای ایجاد یک مرکز رفاهی برای سالمندان چاره ای نیست جز آن که این تفکر غالب شکسته شود. مگر می شود فردی این تصور را داشته باشد که مفید نیست و باز هم شوق به زندگی داشته باشد. تزریق شور زندگی بیش از مسائل عمرانی و بهداشتی برای سالمندان ضروری است. یک سالمند مجبور است کارهایی را انجام دهد که احساس مفید بودن نماید. اتفاقی که در هفت باغ مهربانی در حال رخ دادن است از همین جنس است.
دوره های آموزش نقاشی و سفالگری طرح هایی ساده اما اجرایی برای شروع مجدد زندگی این سالمندان بود. با آموزش های صورت گرفته حال و هوای این مرکز کاملا تغییر کرد. زمانی که دکتر ثبوتی، فیزیکدان مطرح ایرانی این نقاشی ها مشاهده کرد به پیشنهاد وی نمایشگاهی از این آثار در دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان برگزار شد. نمایشگاهی که توجه های بسیاری را برانگیخت و بسیاری متوجه شدند که در زنجان جریان جدیدی در حال شکل گرفتن است.
این سالمندان میخواهند ثابت کنند که گرچه پیرانه سرند، اما هنوز زندهاند و زندگی برایشان به انتها نرسیده است. تنها خواسته دلشان این است که حرمت دستهای چروک خوردهشان را نگه داریم؛ زیرا روزی همین دستها پر از توان بودند و نان آور خانهای.
بزرگترین کنسرت ایران
هفته گذشته در محل سینما روباز گاوازنگ جشنی به مناسبت ((دهه کرامت)) برگزار شد. جشن بزرگ دستان مهربان که در آن از رقص های سنتی تا آوازهای رحیم شهریاری در حضور بیش از 15 هزار نفر زنجانی برگزار می شد اتفاقی متفاوت در زنجان بود. در روزی که در بسیاری از شهرها اجازه برگزاری کنسرت نداشتند در زنجان فرماندار و شهردار با چندین هزار نفر شهروند زنجانی همراه شدند تا با برگزاری کنسرتی متفاوت بودند که به نام پدربزرگ ها برگزار می شد اما بیشتر باب طبع جوانان بود.
برای من که به عنوان یک میهمان از خارج زنجان به این کنسرت آمده بودم این سوال مطرح بود که این موسیقی های تند چه ارتباطی با موضوع سالمندان دارد. از سالمندان هفت باغ مهربانی حدودا 25 نفر که توان جسمی بهتری داشتند در کنسرت حضور داشتند و مجری دائما اعلام می کرد که این برنامه نه با پول هفت باغ مهربانی بلکه با اسپانسر شدن شرکت زرین معدن آسیا برگزار شده است.
با جوانان باید به زبان خودشان حرف زد همان طور که صحبت با پیران زبان خود را دارد. کنسرت هفته پیش بدون شک بزرگترین کنسرت ایران بود و در آن چندین هزار نفر شاهد هنرنمایی بودند. اما قصد اصلی از این برنامه این بود که با زبان جوانان مسئله مهمی به آنها یادآوری شود. موضوع سالمندان چه دوست داشته باشیم چه نه در آینده یکی از مهمترین چالش های اقتصاد، اجتماع و سیاست ایران خواهد بود. تمام تلاش این برنامه این بود که این مسئله در کنار شادی و نشاط جوانی به مردم یادآوری شود.
در این میان همراهی مسئولان دولتی و حکومتی در بحث برگزاری این مراسم جای توجه ویژه داشت. در حالی که در بسیاری از شهرها اجازه برگزاری کنسرت داده نمی شود و اصولا برگزاری مراسمی با این جمعیت مشکلات زیادی به همراه دارد شهرداری زنجان همه توان خود را برای برگزاری بهتر این مراسم به کار گرفت. این موضوعی بود که حبیب یگانه شهردار زنجان نیز در صحبت های خود در مراسم بر آن تأکید داشت. در کنار شهردار زنجان فرماندار زنجان نیز حضور داشت. رسول بیات تأکید داشت که درمراسم لازمه زندگی است و تا زمانی که وی فرماندار باشد مانعی بر این گونه مراسم نخواهد بود.
برنامه با موضوعات دیگری نیز همراه بود. انتخاب دختر نمونه، رقص های سنتی و در نهایت مراسم آتش بازی همه خبر از مدیریتی قوی، هیأت مدیره ای منسجم و کارکنانی دلسوز داشت. شاید اگر هر کس دیگری به جز خانم امین مدیریت این کار را عهده دار بود هماهنگی میان این همه عوامل ممکن نمی شد.
اما باید واقعیت ها را نیز دید. در کنار این موضوع باید در نظر داشت که حتی در مسئله سالمندان هم نگاه جنسیتی وجود دارد. استانی مانند زنجان که در بحث سالمندی به شهری پیشرو بدل شده است هنوز فاقد آسایشگاه سالمندان برای بانوان است. به نظر می رسد مسئله خانه سالمندان زنجان برای بانوان نیز باید یکی از مهمترین اولویت ها در آینده نزدیک باشد.
