اختصاصی اتاق نیوز- رسیدن به رشد اقتصادی، فراهم کردن خدمات عمومی و تحقق عدالت اجتماعی از مهمترین اهداف دولت ها است که برای تحقق این اهداف باید وظایف دولت ها در کنار وظایف مردم و سایر نهادها تعریف شود و برنامه ریزی مناسبی برای این کار صورت گیرد. به همین منظور، دولت ها با تدوین لایحه بودجه به برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف اساسی کشور می پردازند.
در واقع، بودجه نمایانگر همه برنامه ها و فعالیت های دولت بوده و نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه اقتصادی هر کشوری ایفا می کند. به طوری که اگر بودجه به صورت دقیق و جامع تدوین شود و در آن اعتبارات مناسبی برای بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در نظر گرفته شود می توان کشور را در مسیر توسعه و پیشرفت قرار داد.
در کشور ما، اگرچه طبق اصل 52 قانون اساسی بودجه باید به صورت لایحه تهیه و تنظیم شود اما قانون کاملی برای تنظیم بودجه وجود ندارد و این موضوع باعث شده همواره در تدوین، تصویب و اجرای برنامه های بودجه ای با مشکلات بسیاری مواجه شویم؛ چه بسا گاهی اوقات بسیاری از اهدافی که در لایحه بودجه وجود دارد یا محقق نمی شود یا در نیمه راه نا تمام می ماند.
شاید یکی از دلایلی که نمی توانیم اهداف بودجه ای را به سرانجام برسانیم عملیاتی ارائه نکردن لایحه بودجه باشد که در این صورت تعادل بودجه ای برای اختصاص منابع به طرح ها و برنامه ها وجود ندارد و باعث می شود منابع اختصاص داده شده با واقعیت فاصله زیادی داشته باشد و نتوان به اهداف مورد نظر دست یافت.
همچنین ابهامات موجود در نحوه اعمال تغییرات نمایندگان مجلس در لایحه بودجه ارسالی از سوی دولت نیز اصلی ترین چالش تصویب بودجه در کشور به شمار می رود که گاهی به جدال بین دو قوه منتهی می شود. به گونه ای که گاهی تغییرات در بودجه آنقدر زیاد است که لایحه دولت تبدیل به طرح شده و این موضوع مشکلات زیادی را ایجاد می کند که وجود این مشکل نیز ناشی از نبود قانونی جامع برای تصویب بودجه است چراکه اگر قانونی مدون برای تصویب بودجه وجود داشته باشد مشکلات تصویب بودجه نیز برطرف شده یا به حداقل کاهش می یابد.
به همین دلیل باید با حرکت به سوی بودجه نویسی و عملیاتی کردن بودجه گام های موثری برای تحقق اهداف بودجه ای و توسعه و آبادانی کشور برداریم.
بسیاری از صاحبنظران نیز تاکید دارند که بودجه باید به صورت عملیاتی ارائه شود و همین امر باعث شد تا در قانون برنامه چهارم در سال 83 دولت مکلف به بودجه ریزی عملیاتی شود. دولت نیز از سال 85 به بعد این مسئله را مورد توجه قرار داد اما تاکنون این مهم محقق نشده و راه زیادی تا تحقق کامل آن باقی مانده است.
بودجه عملیاتی چیست؟
بودجه ریزی عملیاتی از جمله مقوله هایی است که در بیشتر کشورهای توسعه یافته مورد استفاده قرار می گیرد و در سراسر جهان روز به روز در حال افزایش است و ایران نیز مانند سایر کشورها بودجه ریزی عملیاتی را به منظور بهبود برنامه ریزی بودجه ای و مدیریت مالی خود پذیرفته است اما تاکنون نتوانسته آن را محقق کند.
بر اساس تعریفی که از بودجه ریزی عملیاتی ارائه شده، بودجه ریزی عملیاتی روشی برای تخصیص منابع به منظور دستیابی به اهداف، برنامه ها و نتایج ارزیابی شده است. در این روش منبع بودجه به اهداف مورد نظر در قالب برنامه به نحو اثر بخش و کارآمد تخصیص می یابد.
بودجه عملیاتی یک برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه است که رابطه میزان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه با نتایج به دست آمده از اجرای آن را نشان می هد. این نوع بودجه ریزی توانایی تصمیم گیرندگان در ارزیابی درخواست های بودجه ای دستگاه های اجرایی را با آگاه ساختن تصمیم گیرندگان به اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه یا برنامه هایی که برای رسیدن به اهداف مشترکی به کار می روند را افزایش می دهد. همچنین این بودجه تمام فعالیت های مستقیم و غیر مستقیم مورد نیاز در برنامه و همچنین تخمین دقیقی از هزینه فعالیت ها را نیز در بر می گیرد.
بودجه عملیاتی وسیله ای برای تحقق اهداف اقتصادی
همچنین، در بودجه ریزی عملیاتی بودجه به عنوان وسیله ای برای برنامه ریزی اقتصادی و اجرای برنامه ها و مدیریت عملکرد است و سه عنصر کلیدی بودجه ریزی عملیاتی شامل اهداف قابل سنجش، استراتژی ها و برنامه ریزی عملیاتی می شود.
از آنجا که هدف نهایی بودجه ریزی عملیاتی یاری رساندن به اتخاذ تصمیمات عاقلانه در خصوص تخصیص و تعهد منابع دولت بر اساس پیامدهای قابل سنجش است که نتایج قابل انتظار دستگاه ها را در طی زمان منعکس می کند باید با ارائه مبنای صحیح جهت اتخاذ تصمیم در خصوص تخصیص منابع، ایجاد ارتباط بین بودجه و نتایج عملکرد، ارائه مبنایی برای پاسخگویی بیشتر در قبال استفاده از منابع کشور، تمرکز فرآیند تصمیم گیری روی مهمترین مسایل و چالش هایی که دستگاه ها با آن مواجهند و ارائه مشوق هایی برای مدیریت عملکرد بر مبنای بهبود مستمر به تدوین بودجه عملیاتی پرداخت.
ناگفته نماند برقراری ارتباط میان خروجی فعالیت ها و اقدامات دستگاهها، اندازه گیری و مدیریت نتایج فعالیت دستگاه ها بر روی اقتصاد کشور، تعریف خروجی ها در قالب شاخص های اندازه گیری و ارزیابی کیفیت کالاها و خدمات، ارائه شاخص های شفاف عملکردی و مسئولیت پذیر ساختن مدیران در قبال تصمیماتی که برای بودجه می گیرند نیز از جمله فواید بودجه ریزی عملیاتی است.
همچنین از جمله مواردی که در بودجه ریزی عملیاتی باید به آن اشاره کرد، هدف گذاری برای چشم انداز بلند مدت، تعیین شیوه های گوناگون برای رسیدن به اهداف، اولویت بندی اهداف، طبقه بندی و تعریف برنامه ها، تعیین قیمت تمام شده برنامه ها و فعالیت ها متناسب با کیفیت و محل انجام فعالیت، توزیع منابع در چارچوب ارقام ذکر شده در قوانین بودجه تمامی سازمان ها، اعطای اختیارات لازم به مدیران اجرایی برای تدوین فرآیندها به منظور تحقق اهداف تعیین شده است.
در پایان باید گفت، بودجه ریزی عملیاتی یکی از راه های تقویت مسئولیت پاسخگویی است و برای اینکه بتوان بودجه ریزی عملیاتی را در کشور پیاده کرد ابتدا باید تعریف جامعی ازآن ارائه شود و تمامی دست اندرکاران مربوطه از آموزش های لازم در این زمینه بهره مند شوند و اگرچه بودجه ریزی عملیاتی در ایران با مشکلاتی همراه است اما اگر دستگاه های اجرایی دارای چشم انداز و برنامه مدون و دراز مدت باشند می توانند بودجه خود را به صورت عملیاتی تنظیم کنند که در این صورت می توان اختلافات آماری در بودجه را کاهش داد و بر اساس واقعیت ها در راستای تحقق اهداف بودجه ای گام برداشت.
کد خبر:
13138
تاریخ انتشار: 5 آذر 1390 - 14:37
اختصاصی اتاق نیوز- رسیدن به رشد اقتصادی، فراهم کردن خدمات عمومی و تحقق عدالت اجتماعی از مهمترین اهداف دولت ها است که برای تحقق این اهداف باید وظایف دولت ها در کنار وظایف مردم و سایر نهادها تعریف شود و برنامه ریزی مناسبی برای این کار صورت گیرد. به همین منظور، دولت ها با تدوین لایحه بودجه به برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف اساسی کشور می پردازند.
در واقع، بودجه نمایانگر همه برنامه ها و فعالیت های دولت بوده و نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه اقتصادی هر کشوری ایفا می کند. به طوری که اگر بودجه به صورت دقیق و جامع تدوین شود و در آن اعتبارات مناسبی برای بخش های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در نظر گرفته شود می توان کشور را در مسیر توسعه و پیشرفت قرار داد.
در کشور ما، اگرچه طبق اصل 52 قانون اساسی بودجه باید به صورت لایحه تهیه و تنظیم شود اما قانون کاملی برای تنظیم بودجه وجود ندارد و این موضوع باعث شده همواره در تدوین، تصویب و اجرای برنامه های بودجه ای با مشکلات بسیاری مواجه شویم؛ چه بسا گاهی اوقات بسیاری از اهدافی که در لایحه بودجه وجود دارد یا محقق نمی شود یا در نیمه راه نا تمام می ماند.
شاید یکی از دلایلی که نمی توانیم اهداف بودجه ای را به سرانجام برسانیم عملیاتی ارائه نکردن لایحه بودجه باشد که در این صورت تعادل بودجه ای برای اختصاص منابع به طرح ها و برنامه ها وجود ندارد و باعث می شود منابع اختصاص داده شده با واقعیت فاصله زیادی داشته باشد و نتوان به اهداف مورد نظر دست یافت.
همچنین ابهامات موجود در نحوه اعمال تغییرات نمایندگان مجلس در لایحه بودجه ارسالی از سوی دولت نیز اصلی ترین چالش تصویب بودجه در کشور به شمار می رود که گاهی به جدال بین دو قوه منتهی می شود. به گونه ای که گاهی تغییرات در بودجه آنقدر زیاد است که لایحه دولت تبدیل به طرح شده و این موضوع مشکلات زیادی را ایجاد می کند که وجود این مشکل نیز ناشی از نبود قانونی جامع برای تصویب بودجه است چراکه اگر قانونی مدون برای تصویب بودجه وجود داشته باشد مشکلات تصویب بودجه نیز برطرف شده یا به حداقل کاهش می یابد.
به همین دلیل باید با حرکت به سوی بودجه نویسی و عملیاتی کردن بودجه گام های موثری برای تحقق اهداف بودجه ای و توسعه و آبادانی کشور برداریم.
بسیاری از صاحبنظران نیز تاکید دارند که بودجه باید به صورت عملیاتی ارائه شود و همین امر باعث شد تا در قانون برنامه چهارم در سال 83 دولت مکلف به بودجه ریزی عملیاتی شود. دولت نیز از سال 85 به بعد این مسئله را مورد توجه قرار داد اما تاکنون این مهم محقق نشده و راه زیادی تا تحقق کامل آن باقی مانده است.
بودجه عملیاتی چیست؟
بودجه ریزی عملیاتی از جمله مقوله هایی است که در بیشتر کشورهای توسعه یافته مورد استفاده قرار می گیرد و در سراسر جهان روز به روز در حال افزایش است و ایران نیز مانند سایر کشورها بودجه ریزی عملیاتی را به منظور بهبود برنامه ریزی بودجه ای و مدیریت مالی خود پذیرفته است اما تاکنون نتوانسته آن را محقق کند.
بر اساس تعریفی که از بودجه ریزی عملیاتی ارائه شده، بودجه ریزی عملیاتی روشی برای تخصیص منابع به منظور دستیابی به اهداف، برنامه ها و نتایج ارزیابی شده است. در این روش منبع بودجه به اهداف مورد نظر در قالب برنامه به نحو اثر بخش و کارآمد تخصیص می یابد.
بودجه عملیاتی یک برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه است که رابطه میزان وجوه تخصیص یافته به هر برنامه با نتایج به دست آمده از اجرای آن را نشان می هد. این نوع بودجه ریزی توانایی تصمیم گیرندگان در ارزیابی درخواست های بودجه ای دستگاه های اجرایی را با آگاه ساختن تصمیم گیرندگان به اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه یا برنامه هایی که برای رسیدن به اهداف مشترکی به کار می روند را افزایش می دهد. همچنین این بودجه تمام فعالیت های مستقیم و غیر مستقیم مورد نیاز در برنامه و همچنین تخمین دقیقی از هزینه فعالیت ها را نیز در بر می گیرد.
بودجه عملیاتی وسیله ای برای تحقق اهداف اقتصادی
همچنین، در بودجه ریزی عملیاتی بودجه به عنوان وسیله ای برای برنامه ریزی اقتصادی و اجرای برنامه ها و مدیریت عملکرد است و سه عنصر کلیدی بودجه ریزی عملیاتی شامل اهداف قابل سنجش، استراتژی ها و برنامه ریزی عملیاتی می شود.
از آنجا که هدف نهایی بودجه ریزی عملیاتی یاری رساندن به اتخاذ تصمیمات عاقلانه در خصوص تخصیص و تعهد منابع دولت بر اساس پیامدهای قابل سنجش است که نتایج قابل انتظار دستگاه ها را در طی زمان منعکس می کند باید با ارائه مبنای صحیح جهت اتخاذ تصمیم در خصوص تخصیص منابع، ایجاد ارتباط بین بودجه و نتایج عملکرد، ارائه مبنایی برای پاسخگویی بیشتر در قبال استفاده از منابع کشور، تمرکز فرآیند تصمیم گیری روی مهمترین مسایل و چالش هایی که دستگاه ها با آن مواجهند و ارائه مشوق هایی برای مدیریت عملکرد بر مبنای بهبود مستمر به تدوین بودجه عملیاتی پرداخت.
ناگفته نماند برقراری ارتباط میان خروجی فعالیت ها و اقدامات دستگاهها، اندازه گیری و مدیریت نتایج فعالیت دستگاه ها بر روی اقتصاد کشور، تعریف خروجی ها در قالب شاخص های اندازه گیری و ارزیابی کیفیت کالاها و خدمات، ارائه شاخص های شفاف عملکردی و مسئولیت پذیر ساختن مدیران در قبال تصمیماتی که برای بودجه می گیرند نیز از جمله فواید بودجه ریزی عملیاتی است.
همچنین از جمله مواردی که در بودجه ریزی عملیاتی باید به آن اشاره کرد، هدف گذاری برای چشم انداز بلند مدت، تعیین شیوه های گوناگون برای رسیدن به اهداف، اولویت بندی اهداف، طبقه بندی و تعریف برنامه ها، تعیین قیمت تمام شده برنامه ها و فعالیت ها متناسب با کیفیت و محل انجام فعالیت، توزیع منابع در چارچوب ارقام ذکر شده در قوانین بودجه تمامی سازمان ها، اعطای اختیارات لازم به مدیران اجرایی برای تدوین فرآیندها به منظور تحقق اهداف تعیین شده است.
در پایان باید گفت، بودجه ریزی عملیاتی یکی از راه های تقویت مسئولیت پاسخگویی است و برای اینکه بتوان بودجه ریزی عملیاتی را در کشور پیاده کرد ابتدا باید تعریف جامعی ازآن ارائه شود و تمامی دست اندرکاران مربوطه از آموزش های لازم در این زمینه بهره مند شوند و اگرچه بودجه ریزی عملیاتی در ایران با مشکلاتی همراه است اما اگر دستگاه های اجرایی دارای چشم انداز و برنامه مدون و دراز مدت باشند می توانند بودجه خود را به صورت عملیاتی تنظیم کنند که در این صورت می توان اختلافات آماری در بودجه را کاهش داد و بر اساس واقعیت ها در راستای تحقق اهداف بودجه ای گام برداشت.
کلید واژه ها :
