بعد از توافق هسته‌ای، صحبت‌ها و رفت و آمدهای هيات‌های تجاری خارجی به داخل کشور افزایش یافته، اما تا جایی که من در جریان هستم هنوز اتفاق بزرگ و قابل ذکری نیفتاده است. اما به طور قطع می‌‌توان امیدوار بود اتفاقات مثبتی در کشور و به‌خصوص در حوزه صنایع غذایی ما بیفتد. علت این موضوع مزیت نسبی کشور در حوزه تولید محصولات کشاورزی و تولید محصولات غذایی بسته‌بندی‌شده است. نکته این است که ما هم خودمان صاحب بازار بزرگ مصرف هستیم و هم به بازارهای بزرگ کشورهای همسایه دسترسی خوب و راه‌های حمل و نقل قابل قبولی برای ارائه محصولات داریم.
اگر تشکل‌های حوزه صنایع غذایی توان‌شان را برای ارائه واقعیت‌ها، توانمندی‌ها و ظرفیت‌های موجود توسعه دهند و آماده مذاکرات چالشی و حرفه‌ای با طرف‌های خارجی باشند، می‌توانند جذابیت‌های این حوزه را به شکل مناسبی ارائه دهند. تنها از این راه است که می‌توانیم سرمایه‌گذاران خارجی را به صنعت غذا جذب کنیم. تلاش ما باید این باشد که در حوزه سندیکاها و کانون صنایع غذایی که تجمعی از انجمن‌های صنفی است، بتوانیم گزارش‌هاي خوبی به زبان مناسب و قابل فهم ارائه دهیم. ظرفیت‌های قابل استفاده، بازارهای همسایه و... را به شکل مناسبی ارائه دهیم تا جذابیت اندیشیدن برای ورود به این حوزه را فراهم کنیم. اگر مذاکره‌کنندگان خوبی داشته باشیم و مواد خوبی هم برای مذاکره آماده کنیم، جذابیت‌های بسیاری برای مشارکت‌های بین‌المللی در حوزه صنایع غذایی ایران فراهم است.
نظرسنجی‌ها و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد بازار ایران بعد از 35 سال دوری از برندهای بین‌المللی، در سطح شهرهای بزرگ و قسمت‌های برخوردار، آماده مصرف کالاها و برندهای باکیفیت و بنام دنیا هست. حتی اگر به سفرهای توریستی ایرانیان به خارح از کشور و تمایل‌شان برای مصرف کالاهای غذایی خارجی نگاه کنیم، متوجه ظرفیتی در کشور که به صورت خاموش وجود دارد، می‌شویم. این مسئله را باید پذیرفت، مقابله با حضور سرمایه‌گذاران خارجی کمک زیادی به ما نمی‌کند. اما اگر سرمایه‌گذارهای خارجی در هنگام ورود با سرمایه‌گذاران داخل کشور همراه شوند، حضورشان می‌تواند به ایجاد رقابت حرفه‌ای در بازار منجر شود.
فروشگاههای زنجیره‌ای و اثبات نقش سرمایه‌گذار خارجی در ارتقای تولید داخلی
ما دو دهه بعد از انقلاب فروشگاههای زنجیره‌ای را ابتدا با برند فروشگاه رفاه و بعد هم فروشگاه شهروند ایجاد کردیم. تا اندازه‌ای در دانش فروشگاه‌داری پیش رفتیم و به یک سطحی دست پیدا کردیم. اما بعد از این‌که فروشگاه‌هایی با برندهای جدید و بین‌المللی، مانند هایپراستار و... وارد کشور شدند، سطح عمومي فروشگاه‌داری ظرف پنج سال گذشته به‌شدت در کشور متفاوت شد. همه فروشگاههای بزرگ امروز به این رسیده‌اند که باید خودشان را از نظر مدیریت، ساختمان، نیروی انسانی و... بِه‌سازی کنند. به استناد ورود یک رقیب جدی خارجی، تازه در شرایطی که امکان عرضه سریع و توسعه خودش را در قالب فروشگاههای دیگر نداشت، این اتفاق افتاد. این نوع برندها که صاحب توانایی و سیستم خاص هستند، غیر از این‌که یک محصول خاص دارند، همراه خودشان نوعی نگرش مدیریتی، مدیریت زنجیره تأمین و سیستم را وارد ایران می‌کنند. به خاطر این‌که آنها مجبورند از نیروهای داخلی ایرانی استفاده کنند، دانشی که دارند به‌سرعت و ظرف چند سال بین فعالان اقتصادی ایرانی منتشر می‌شود. پس امیدوارکننده است که در نتیجه حضور خارجی‌ها فضای رقابت ایجاد شود و برندهای داخلی ما بتوانند توسعه پیدا کنند.
فقط نکته اینجاست که به تناسب باز شدن فضا برای حضور برندهای بین‌المللی در حوزه‌های مختلف، فضای کسب و کار و انگیزه‌های لازم برای توسعه در بخش خصوصی هم تقویت شود. اگر گروه‌ها در یک فضای مناسب کسب و کار، انگیزه‌های لازم را برای توسعه خودشان در کنار رقبای خارجی داشته باشند، می‌توانیم امیدوار باشیم که ظرف ۵ تا ۱۰ سال آینده چندین برند تقویت‌شده ایرانی داشته باشیم. بی‌تردید در جریان این مسئله بايد برندهای ضعیف را هم از بازار بیرون ببریم. به این ترتیب کارایی عمومي بازار افزایش پیدا می‌کند. رفاه عمومي مصرف‌کنندگان افزایش پیدا می‌کند و رفتارهای تولیدکنندگان هم حرفه‌ای‌تر می‌شود. این چشم‌اندازی است از آنچه در حال اتفاق افتادن است.
بر یک نکته دیگر مجدد تأکید می‌کنم كه مي‌تواند چشم اسفندیار یا پاشنه آشیل این موضوع باشد: به همان نسبتي که فضای اقتصاد برای حضور بازیگران خارجی در ایران باز می‌شود، فضای کسب و کار بخش خصوصی نیز برای پیشرفت و توسعه بايد افزایش پیدا کند. اگر این دو با هم اتقاق بیفتد، می‌شود برای بهبودهایی امیدوار بود، اما اگر هم‌زمان اتفاق نیفتد یا سرعت ورود خارجی‌ها بیشتر از سرعت رشد بخش خصوصی خودمان باشد، باید نگران باشیم که تعدادی از برندهای خوب ایرانی از بین بروند. فعالان اقتصادی داخلی که شرایط سخت دوره تحریم را طی کرده‌اند و توانسته‌اند به اندازه‌ای از کیفیت و مدیریت علمي دست پیدا کنند، به دلیل دسترسی نامناسب ممکن است آسیب ببینند، اما برندهای خارجی توسعه پیدا کنند. بنابراین اصالت حضور سرمایه‌گذاران خارجی درست است و باید اتفاق بیفتد، اما دولت، بخش خصوصی، انجمن‌ها و اتحادیه‌هاي ما باید کنار هم تلاش کنند تا این دو همراه با هم پیش روند. من به صورت عمومي به حضور سرمایه‌گذاران خارجی بسیار مثبت نگاه می‌کنم، اما به شرطی که فضا برای حضور بخش خصوصی نیز بازتر شود.
مک‌دونالد بیش از اندازه سیاسی است
مک‌دونالد به عنوان یک برند بین‌المللیِ شناخته‌شده، فضای سیاسی دارد. به عنوان برندی که نماینده فرهنگ و رفتار آمریکایی در حوزه مصرف غذا است، حساسیت‌هایی را در داخل برمی‌انگیزد.
موضوع این برند چون چند بار به صورت سناریوی پیروزی آمریکا در دنیا مطرح شده، کمي بیش از اندازه سیاسی است. ما برندهای مختلف و محصولاتی شبیه همین محصول را در داخل استفاده می‌کنیم و اندیشه مصرف آن در گذشته منتقل شده است، موضوع فقط برند است. این برند هم به خاطر سناریوهای قبلی که در دنیا به عنوان فتح و پیروزی مطرح شده، در کشور ما با چالش مواجه است. برای همین بیش از اندازه نباید به آن پرداخت، و باید اجازه داد در طول زمان مسئله‌اش حل شود. اگر مک‌دونالد شاخص اولین برندهایی که از آمریکا وارد می‌شوند، باشد، مشکلاتی پیش می‌آید. نباید اجازه دهیم حساسیت‌های بیش از اندازه ایجاد شود، چراکه حساسیت‌های این‌چنینی می‌تواند تمام روند جدید پیش روی اقتصاد را با مشکل مواجه کند. بیش از برندهای این‌چنینی به برندهای صنعتی و مهم دیگری در حوزه خودروسازی و صنایع این‌چنینی احتیاج داریم، باید تمرکزمان را روی این موارد بگذاریم و در خصوص موضوعاتی مانند مک‌دونالد، حساسیت ایجاد نکنیم. اصرار درباره موضوعاتی که می‌تواند حساسیت‌های جامعه را برانگیزد ممكن است روند عمومي اصلاح روابط ما با دنیا را به خطر بيندازد.
اما از زمانی‌که بحث حضور مک‌دونالد مطرح شده، بحث‌هایی در خصوص محدودیت‌هایی در سیستم بوروکراسی دولتی ما پیش آمده است. معمولا کشورها برای حضور برندهای بزرگ و فعالان اقتصادی هرکدام قوانین مربوط به خودشان را دارند. روح این قوانین باید با اندیشه پشت اداره کشور هماهنگی داشته باشد. اگر قصدمان جلوگیری از ورود است خب این روش‌ها خوب است و جواب می‌دهد، اما اگر تصمیم گرفته‌ایم فصل جدیدی از ارتباطات را برقرار کنیم، حتما باید در همه این حوزه‌ها تجدید نظر کرد. اگر قوانین سرمایه‌گذاری خارجی و بوروکراسی‌های دست و پاگیر خارجی اصلاح نشود، نمی‌توانیم اوضاع خوبی در دوره پساتحریم داشته باشیم.
منبع: اتاق تهران
