وحید معتمد‌نژاد / فعال فرهنگي
نظام ارتباطات در عصر کنونی بسیاری از معادلات سیاسی دولت‌ها در پاسخ‌گویی به نیازهای اجتماعی را دچار نوعی سردرگمی کرده و با ایجاد تغییر و تحولات در رفتار و کنش افراد در جهت «سهم‌خواهی اطلاعات شفاف»، اثر مستقیم خود را در آرایش سیاسی و اجتماعی جامعه برجا گذاشته است. کاربرد تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و انتقال سریع اطلاعات از دیرزمان تاکنون مورد توجه دولتمردان بوده است، تا‌جایی‌که «هرودوت»، مورخ و تاریخ‌دان مشهور، درباره اهمیت سرویس پیام‌رسانی امپراتور هخامنشی از طریق انتقال سریع پیام‌ها با استفاده از مشعل و تأثیری که بر مراودات اقتصادی و مبادلات سیاسی و فرهنگی زمان خود داشته، سخن گفته است. امروزه نیز کانال‌های جدید ارتباطی که باعنوان شبکه‌های اجتماعی چندی است در عرصه ارتباطات با مخاطبان خویش ارتباط برقرار می‌کنند، ادامه همان سبک و روشی است که بنا بر مقتضیات زمان و شرایط اجتماعی، به منصه ظهور رسیده و از این راه توده عظیمی از جمعیت جهان را با یکدیگر مرتبط کرده است. این شبکه‌های اجتماعی خارج از نوع کاربری آنها و اینکه تا چه حد تحت تأثیر القائات خاص عمل می‌کنند، گرچه جای سخن بسیار دارند، اما به گواه داده‌ها و خروجی‌های «آگاهی‌بخش» و «آگاهی‌دهنده»، همیشه ابزاری براي مرتبط کردن جوامع شناخته می‌شوند. درحال‌حاضر بسیاری از اطلاعاتی که در این شبکه‌ها ردوبدل می‌شود، در آغاز، فصل جدیدی از اطلاعات کاربردی فنون و دانشی است که مخاطب را در گام اول به سوی مطالعه و ادامه تحقیق و رجوع به منابع و مراجع موجود در گنجینه‌های علمی و ادبی مي‌کشاند و از این طریق وی را به «دانش‌اندوزی پایدار» سوق می‌دهد. از طرفی دردسترس‌بودن آنی اطلاعات در هر ساعتی از شبانه‌روز، از دیگر مزایای این شبکه‌های اجتماعی است که در بسط و گسترش فرهنگ و همچنین «راهکارهای اقتصادی» که فرد قبلا با مراجعه به منابع دور از دسترس، بسیاری از فرصت‌های توسعه و رشد فردی و اجتماعی را از دست می‌داد، در این شیوه نوین ارتباطی برای وی محقق می‌شود. همچنین استفاده از این اطلاعات در مفهومی کلی‌نگر، در شکل‌گیری بازار رقابتی و توسعه فعالیت‌های بازرگانی و فرهنگی به عنوان عنصر کلیدی، ایفای نقش کرده و نمونه بارز آن تشکیل کارگروه‌هایی است که به صورت متناوب با آن در محیط‌های گوناگون مجازی روبه‌رو هستیم و در نگاه دیگر، این تبادل اطلاعات به همه فعالیت‌های اقتصادی، بازرگانی و اجتماعی و یک منشأ مهم غنی‌سازی فرهنگی در این شبکه‌ها اطلاق می‌شود که مخاطب را برای رویارویی با دنیای واقعی هر کدام از فعالیت‌های مذکور آماده می‌کند.
این امر درحالی‌که در کشورهای پیشرفته به عنوان قوه محرکه رشد و منشأ اشتغال و پیشرفت معرفی می‌شود، متأسفانه در کشور ما با سرگرمی و تفریح همراه بوده که نتایج آن ناشی از نداشتن آموزش همگانی در فراگیری اصول اولیه کارکردی و کاربردی این‌گونه شبکه‌ها و بی‌خبری جامعه ایرانی از منافع منابع اطلاعاتی آن است. مروری بر تحولات قرون اخیر جهان در زمینه پیدایش و گسترش شیوه‌های نوین ارتباطات و بهره‌وری کشورهای پیشرفته از منافع آن در جهت استحکام ساختارهای ارتباطات، نشان می‌دهد این کشورها گام مؤثری در توسعه برداشته و این مهم در اغلب کشورهای درحال‌توسعه کمتر به آن توجه شده که از آن می‌توان به نابرابری اطلاعات و ارتباطات اشاره کرد؛ مقوله‌ای که کشور ما نیز از آن رنج برده و با وجود آماده‌سازی پیش‌زمینه‌های ساختاری، هنوز در چنبره نظارت و فیلترینگ اسیر بوده و هیچ راهکار مستدل و منطقی‌ای از سوی دست‌اندرکاران دولتی ارائه نشده است، هرچند به‌تازگی در جلسات کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه، بحث بر سر نظارت یا فیلترینگ یکی از شبکه‌های پرطرفدار ایرانی- تلگرام- بالا گرفته، اما این خود بر نقش دولت یازدهم در قبال این موضوع تأکید داشته و اینکه آیا این دولت با توجه به تعداد بالای عضو که در این کارگروه دارد، تا چه حد تمایل به محدود‌کردن این شبکه داشته، جای پرسش فراوان دارد و طبیعی است چنانچه خروجی این جلسات با نظر مساعد بر فیلترینگ همراه باشد، دولتی که با شعار تدبیروامید و با هدف گسترش ارتباطات به قدرت رسیده، از اهداف اصلی خویش دور شده و این به معنی دوراندیش نبودن این دولت برای انتخابات بعدی است. بدیهی است در چنین صورتی، جامعه ایرانی از سایر شبکه‌های جایگزین در کسب اطلاعات مورد نیاز استفاده کرده و عملا هرگونه محدودسازی به دور باطل کشیده خواهد شد.
منبع: شرق
