کد خبر:
31590
تاریخ انتشار: 16 مهر 1391 - 11:23
اتاق نیوز- طی هفته گذشته رئیسجمهوری دستور ویژه برای برخورد با اخلالگران ارزی داد. دادستانی تهران 16 فرد متهم به اخلال در بازار ارز را دستگیر کرد. صرافیها در دو روز پایانی هفته اخیر قیمتی روی تابلوهای خود نصب نکردند. گویا اصلا خریدوفروشی نداشتند. انگار صحبتهای سخنگوی اقتصادی دولت مبنی بر جمع آوری بازار غیررسمی رنگ و بوی تازهای به خود گرفته است. یک عضو هیات عامل صندوق توسعه ملی هم تصریح کرد که بازار غیررسمی رسمیت ندارد. اینها به کنار، بانکمرکزی هم از تعلیق و ابطال مجوز 56 صرافی خبر داد. درست در این روزهای سخت صرافان سرانجام دیروز تب قیمت دلار فرو نشست.
هرچند هنوز صرافیها قیمتها را رسما بر تابلوها نصب نمیکنند و سایتها هم هنوز نرخها را اعلام نمیکنند اما اخبار خبرگزاریها حاکی از کاهش قیمت ارز است. در این شرایط که به نظر میرسد حداقل به صورت مقطعی هم که شده قیمت ارز کمی فروکش کرده شاید فرصتی دیگر باشد تا کارشناسان اقتصادی نسخههای ارزی خود را ارائه کنند. از نگاه آنها تاکنون دولت کمتر به توصیهها و نگرانیهای آنها توجه کرده است. حتی از نگاه برخی کارشناسان اقتصادی اگر دولت به بخشی از توصیههای آنها توجه میکرد اکنون بازار ارز این چنین نوسانی را تجربه نمیکرد. از نگاه دکتر عباس شاکری، اقتصاددان از مهر ماه سال گذشته دولت میتوانست نوسانهای ارزی را کنترل کند.
با وجود این، همچنان اقتصاد کشور با مسئله نوسان ارز مواجه است. دکتر موسی غنی نژاد، عضو هیات علمی دانشگاه نفت، دکتر محمد خوشچهره و دکتر حسن سبحانی، از اعضای هیات علمی دانشگاه تهران، دکتر عباس شاکری، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر احمد میدری، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز و دکتر زهرا کریمی، عضو هیات علمی دانشگاه مازندران شش اقتصاددانی هستند که هرکدام نسخه ارزی خود را در گفت وگو با آرمان ارائه میکنند.
راهحل، اقتصادی است
هرچند همزمان با برخوردهای امنیتی طی روزهای گذشته نرخ دلار کمی فرونشسته از نگاهی برخی اقتصاددانها از جمله دکتر موسی غنی نژاد این موضوع مقطعی است. عضو هیات علمی دانشگاه صنعت نفت که دارای مدرک دکتری در رشته اقتصاد توسعه از دانشگاه سوربن فرانسه است به صراحت تاکید میکند که مسائل اقتصادی راه حل اقتصادی دارند. وی در این مورد میگوید: این مسئله کاملا گویاست که از برخورد امنیتی و سیاسی با مسائل اقتصادی نتیجهای گرفته نمیشود اما برخی آن تجربیات گذشته کشور را به رغم نتیجه ندادن آن سیاستها ادامه میدهند که این مسئله برای ما قابل درک نیست. این اقتصاددان با تاکید بر اینکه معتقد است با روشهای بستن بازار و امنیتی کردن مسائل اقتصادی مشکلات اقتصادی حل نمیشود، میافزاید: با این اقدامات نه تنها مشکلات اقتصادی حل نمیشود بلکه ممکن است وضعیت نامناسبتر شود. وی با اشاره به تجربه سالهای دهههای 60 و 70 که از نگاه او طرحهای غیراقتصادی مشکلات اقتصادی را حل نکردند، اظهار میکند: از این نوع اقدامات هیچ وقت نتیجهای نگرفتیم و باید از گذشته درس بگیریم اما متاسفانه منطق سیاسیون قابل درک نیست.
مدیریت تقاضای ارز
محمد خوشچهره، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز که اعتقاد دارد قبل از ارائه نسخه ارزی باید علت را شناسایی کرد میگوید: پس از این آسیب شناسی از دل این آسیب شناسی نکات مهمی را میتوان برای ارائه یک نسخه درمان ارائه کرد. خیلی اوقات از عدم تشخیص این دلایل است که با اظهارنظرهایی اوضاع تشدید میشود. این عدم تشخیص به دلیل محدودنگری است.
رئیس فراکسیون اصولگرایان مستقل مجلس هفتم ادامه میدهد: در واقع تشخیصهای ضعیف و اظهارنظرهای مدیریت کلان اقتصاد نشان میدهد آنها بدون اینکه اشراف داشته باشند اظهارنظر کردهاند. حرفهای آنها باعث این شد که ارز که ابزار تجاری است به یک کالا تبدیل شود، آن هم کالایی که برای حفظ ارزش داراییهای مردم مورد توجه قرار گرفته است. این استاد دانشگاه میافزاید: یکی از دلایل این است که به جای اینکه دولت بخش تقاضا را محور قرار دهد عمدتا به عرضه متکی بوده و اظهارنظرهایی مانند داشتن ارز زیاد و پاسخ دادن به همه نیازهای ارز را مطرح کردند که در عمل هم نتوانستند این وعده را محقق کنند. خوش چهره تصریح میکند: این در حالی است که به جای عرضه باید تقاضا را مدیریت کرد و نباید استفاده از ارز بهعنوان یک کالا همه گیر شود. یعنی جدای از کسانی که برای مبادلات تجاری خود نیاز به ارز دارند فعالان اقتصادی دیگر نیز وارد این بازار شدهاند. از نگاه این اقتصاددان طیفی از مردم نیز به دلیل تضعیف ارزش ریال برای حفظ ارزش داراییهای خود وارد این بازار شدهاند.
وی با بیان اینکه راهحلها در دل دلایل ایجابی نهفته است، اضافه میکند: راهحلها باید مبتنی بر یک راهکار عقلانیت و منسجم باشد و پس از این، تخصیص بهینه منابع هم باید صورت بگیرد و راه حل اصلی این است که بانکمرکزی توجه کند که حفظ ارزش پول ملی یا ریال یک حالت استراتژیک باید داشته باشد و به بهای افزایش ارزش ریالی آگاهانه یا ناآگاهانه از افزایش نرخ دلار استقبال نشود. این کارشناس اقتصادی متذکر میشود: تجربه جهانی هم نشان داده در اقتصادهایی که هم قدرتمند بودند بیتوجهی به پول ملی باعث سقوط پول ملی آنها شده است. در همین مورد وی اظهار میکند: یکی از حساسترین نقاطی که باید در حال حاضر به آن توجه شود کاهش ارزش پول ملی است. آنچه که برای نظام تصمیم گیری و آحاد مردم و فعالان اقتصادی لازم است که بر آن متمرکز شوند، ارزش پول ملی است که اگر بالا نرود تبعاتی خواهد داشت.
تصمیم اقتصادی باشد
دکترحسن سبحانی، اقتصاددان نیز معتقد است که برای حل مشکلات و مسائل مربوط به ارز باید تصمیم اقتصادی اتخاذ شود. از نگاه این اقتصاددان که خیلیها او را بهعنوان اولین فارغ التحصیل دکترای اقتصاد در دانشگاههای ایران پس از انقلاب میشناسند راهکاری که مسئولان در مورد مشکلات ارزی کشور باید اتخاذ کنند باید یک تصمیم اقتصادی باشد. وی در این مورد توضیح میدهد: برای اتخاذ یک تصمیم باید ابتدا همه عوامل به وجود آورنده یک مسئله را مدنظر قرار داد و پس از کسب اطلاعات لازم در این مورد تصمیم گیری کرد.
وی که پیش از این در گفت وگویی توصیه کرده بود با توجه به كاهش درآمدهای ارزی سهمیهبندی و جیرهبندی صورت بگیرد این بار در گفت وگو با آرمان بر تصمیمی تاکید میکند که در نهایت منجر به حمایت از تولید کشور شود. عضو هیات علمی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه سیاستهای ارزی معطوف به حمایت از تولید کشور معنادار است، به موضوع حذف بازار سیاه اشاره و تایید میکند که منظورش بازار غیررسمی ارز است. وی در این مورد میافزاید: البته اتخاذ این چنین تصمیمهایی هزینههایی هم دارد. اما آن هزینهها باید تحمل شود و تا جایی که ممکن است این هزینهها را کم کرد؛ به نحوی که اگر تصمیم اقتصادی باشد آن وقت منافع این چنین تصمیمی از هزینههای آن بیشتر خواهد بود. به همین دلیل هم است که وی میگوید: با یك نگاه سیستمی راههای حل مشكل را باید در حاشیههای دور و نزدیك بازار ارز جستوجو كنیم كه شاید در ظاهر هیچ ربطی به ارز نداشته باشد.
مسدود شدن فعالیتهای دلالی
دکتر عباس شاکری، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی نیز به مانند دکتر حسن سبحانی بر حذف فعالیتهای دلالی تاکید دارد و میگوید: اکنون چارهای نداریم جز اینکه نرخ ارز را پایین بیاوریم. از سوی دیگر باید تمام فعالیتهای دلالی و خریدوفروشهای غیرمعاملاتی را مسدود کرد. وی تصریح میکند: اگر میزان ارز در کشور محدود است باید خریدوفروشهای غیراساسی را محدود کرد و تنها برای کالاهای اساسی و ارز دانشجویی امکان مبادله ارزی باشد اما اگر میزان ارز به اندازه کافی است باید ارز به بازار عرضه کرد. از نگاه این کارشناس اقتصادی، دولت نیز باید روی یک نرخ ارز تاکید و از این طریق حمایت خود را عملی کند. شاکری در پاسخ به این سوال که آیا منظور وی از مسدودشدن فعالیتهای دلالی حذف صرافان است؟ متذکر میشود: اینکه عدهای متضرر شوند بهتر از این است که جیب مردم خالی شود
. وی تاکید میکند: هرکس که ارز به منظور انجام مبادله و معامله به کار نمیگیرد آن فرد در شرایط کمبود ارز فرصت جولان نباید داشته باشد. بحث این است که ما ارز با نرخ مرجع را به شکل صحیحی به نیازهای اساسی کشور اختصاص دهیم و مابقی آن به اضافه ارزهای صادرکننده غیرنفتی در جایی دیگر عرضه شود. مانند اتاق معامله ارزی که اکنون راه اندازی شده است. فرض این است که ارز مورد نیاز بخش تولید را میدهیم و مابقی که فردی میخواهد کالای غیرضرور وارد کند از آن ارز بگیرد و البته آنها هم بحثهایی دارد.
بازگشت اعتماد مردم
دکتراحمد میدری، اقتصاددان نیز در مورد حل مسئله ارزی راهکار اساسی را بازگشت اعتماد مردم میداند. وی که به مانند دکتر غنینژاد اعتقاد دارد برخورد در بازار ارز راهکار بلندمدت حل مشکل ارزی نیست، میگوید: تجربه ایران و کشورهای دیگر و حتی آمریکا نشان داده که دولتها نمیتوانند با بازار سیاه مقابله کنند و این برخوردها فقط هزینهها را برای مبادلهکنندگان افزایش میدهد و آنها مجبور هستند به بازارهای پنهانی یا اقتصاد زیرزمینی مراجعه و از آن طریف نیاز خود را تامین کنند.
وی ادامه میدهد: با توجه به اینکه تولیدکنندگان ما مشکلاتی را دارند این اقدام آنها را با مشکلات بیشتری مواجه میکند. این که دولت میخواهد از طریق برخورد از فعالیتهای دلالی جلوگیری کند، هدف اصلی محقق نخواهد شد. چرا که به هر دلیلی مردم از نگهداری پول نقد چه در دست و چه در بانکها بهعنوان ابزار حفظ ارزش صرف نظر میکنند و پول خود را به داراییهایی دیگری تبدیل میکنند که قدرت نقدشوندگی بالایی مثل طلا و ارز داشته باشند. از نگاه این اقتصاددان، مردم مجبور هستند پولهای خود را جابهجا کنند که این هم به اقتصاد آسیب وارد میکند و به همین دلیل دولت باید به دنبال برگرداندن اعتماد به مردم باشد و افق روشنی را در پیشروی مردم قرار دهد تا مردم پولهای خود را به همان حالت ریال نگهداری کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز متذکر میشود: اگر فرض کنید در همین یک ماه اخیر دولت از اول اعلام میکرد نرخ دلار 3000 یا 3500 تومان است و مردم احساس میکردند که از این بالاتر نمیرود آن وقت دیگر مردم پس اندازهای خود را به دلار تبدیل نمیکردند. آنچه که باعث مراجعه افراد به بازار میشود این است که آنها احتمال میدهند مجددا در آینده ارزش دلار افزایش یابد. حال باید دولت ببیند با توجه به توانایی ارزی خود در چه نرخی نیازهای بودجهای خود را تامین میکند و آن نرخ را اعلام کند. وی با تاکید بر اینکه بهتر است دولت نقش رهبری در بازار ارز را برعهده بگیرد، میافزاید: اگر نااطمینانی در بازار ارز ادامه یاید آن وقت مهار نرخ ارز سختتر میشود. برای جلوگیری از این وضعیت ناخوشایند دولت باید آن نرخی که میتواند کسری بودجه اش را تامین کند و جوابگوی نیاز بازار باشد را هرچه زودتر اعلام کند و به مردم اطمینان دهد که این نرخ تا مدتها روی آن ثابت خواهد ماند. در این حالت خودبه خود تقاضای دلالی نیز کاهش مییابد.
راهحل در خود بازار نیست
دکتر زهرا کریمی، اقتصاددان نیز اعتقاد دارد که مشکل بازار ارز در خود این بازار قابل حل نیست. این عضو هیات علمی دانشگاه مازندران چندین موضوع را بهعنوان راهکارهای مشکل ارزی کشور ذکر میکند که از جمله آنها حل محدودیتهای بین المللی کشور، منضبط و پاسخگو بودن دولت، فعالتر شدن نهادهای نظارتی قوی و ایجاد سازمان برنامه فعال است. با وجود این، وی نیز مانند دکتر غنی نژاد و دکتر میدری برخورد در بازار را تایید نمیکند و میگوید: بازار ارز ضرورتا در خیابان فردوسی نیست. بازار میتواند در هر کوچه و پس کوچهای باشد. هم اکنون هم وسیلهای ارتباطی موبایل، تلفن و اینترنت است و تقاضا برای ارز کاهش پیدا نمیکند.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه علت افزایش تقاضا وجود آزادی خرید و فروش نیست، میافزاید: اگر کسی برای سفر یا هزینه تحصیل فرزند یا واردات به ارز نیاز داشته باشد، باید به نحوی آن را تهیه کند. اگر مردم احساس میکنند پس اندازهای ریالی آنها در حال کم ارزششدن است، به سمت این میروند که پس اندازهایشان را از بانکها بیرون بکشند و به دارایی مطمئن تری تبدیلش کنند. بنابراین این عکس العملها کاملا قابل پیشبینی و منطقی هستند و با برخورد نمیتوان مردم نگران را به نگهداری ریالی که ارزش آن در آینده نامعلوم است، تشویق کرد.
وی با یادآوری تجربه کشورهای دیگر یادآور میشود: مثلا در کشور آرژانتین در سال 2002 نهایتا بانکمرکزی این کشور مجبور شد بانکهای تجاری را برای دو هفته تعطیل کند. چون مردم صف کشیده بودند و میخواستند پولهایشان را از بانک بگیرند و به ارز تبدیل کنند. این استاد دانشگاه پس از اشاره به مثال کشور آرژانتین متذکر میشود: تنها راه چاره دولت تزریق حجم عظیمی از ذخایر ارزی به بازار است که در صورت ادامه تحریم چنین کاری تداوم ندارد. به همین علت تغییر چشمانداز نسبت به آینده، تنها راه آرامکردن مردم است.
منبع:آرمان