
آرمان- به نظر میرسد بالاخره پای غولهای آمریکایی هم به ایران باز میشود. این خبری است که شاید اگر چند ماه قبل عنوان میشد، تنها بار تعجب و تردید را به میان میآورد اما در شرایط فعلی که مذاکرات تیم سیاسی ایران در نیویورک، بار مثبتی را به همراه داشته است، شاید چندان با تعجب همراه نباشد.
بر اساس گزارشی که روز گذشته رویترز منتشر کرده است، شرکتهای بزرگ نفتی بینالمللی یک گام دیگر به صنعت نفت و گاز ایران نزدیکتر شدهاند و منتظر این هستند که در صورت لغو نهایی تحریمها مجددا وارد همکاریهای مشترک نفتی با تهران شوند.
این مسئلهای است که روز گذشته علاوه بر رویترز، از سوی نشریه انگلیسی زبان العربیه نیز مطرح شده بود. از زمانی که زنگنه پای خود را به ساختمان طالقانی گذاشت، همانطور که خود به آن اذعان کرده بود وارد هتل 5 ستاره نمیشود، فعالیتهای نفتی را به طور جدی در پیش گرفت. چندی بعد از انجام تغییراتی در وزارت نفت، نوبت به چرخش سیاستهای نفتی ایران رسید که از سوی زنگنه صورت گرفته است.
چندی پیش نیز زنگنه صحبت از بازنگری در قراردادهای بیعمتقابل کرده بود که بر این اساس، حضور سرمایهگذاران خارجی در ایران با تسهیلات متفاوتی همراه خواهد بود تا مشکلات این قرارداد که در گذشته سبب دور شدن سرمایهگذاران از ایران شده بود، مرتفع شود. با این حال، اولین تغییر جدی در این سیاستها با لغو امتیازهایی همراه بود که ایران به مهاراجهها داده و قرار بود ایران بخشی از پول نفت صادراتی به هند را به صورت روپیه دریافت کند که در نهایت با رد وزیر نفت، این توافق کلا منتفی شد. حال به نظر میرسد چرخش سیاستهای نفتی ایران کار را به شرکتهای بزرگ نفتی کشانده است، تا پای شرکتهای نفت و گاز آمریکایی نیز به ایران باز شود.
هرچند که این مسئله با صحبتهایی که اخیرا زنگنه در خصوص امتیازهای نفتی ایران به هند عنوان کرده بود، چندان هم دور از ذهن نبود. هرچند که در این میان آنچه کمتر به آن توجه میشود، تاخیرهایی است که همزمان با غولهای نفتی دنیا در پارس جنوبی آن هم در دهههای قبل صورت گرفته بود که در نهایت وزارت نفت را برآن داشت تا برخورد جدیتری با آنها داشته باشد. همین مسئله بود که در نهایت با تغییر شکل خود، سبب خروج این شرکتها از ایران شد. در همین میان، طبق گزارشی که رویترز روز گذشته منتشر کرد، منابع آگاه صنعت نفت و گاز عنوان کردهاند که شرکتهای نفتی آمریکا که برای 2 دهه از هرگونه حضور در ایران محروم شدهاند، با روحیه گرفتن از تغییر لحن تهران هفته گذشته برای دیدار با وزیر نفت ایران تلاش کردند.
یکی از مدیران اجرایی ارشد یک شرکت نفتی بزرگ آمریکایی که خواست نامش فاش نشود در آستانه تدارک برای گفتوگوهای اولیه گفت: ما مایل به گفتوگو هستیم. ایران پتانسیل بسیار بالایی دارد. زمانیکه تحریمها لغو شود، ما بیشک به دنبال سرمایهگذاری خواهیم بود ولی شرایط مربوط به قراردادها نیز باید جذاب باشد. با این حال برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا حاکی از آن است که آمریکا با پیشی گرفتن از روسیه در استخراج نفت و گاز به بزرگترین تولید کننده نفت و گاز جهان تبدیل خواهد شد که این مسئله اهمیت مراودات نفتی بین ایران و آمریکا را دوچندان میکند.
دیدار احتمالی آمریکاییها با زنگنه
در همین حال رویترز از تلاش مدیران شرکتهای نفتی آمریکایی برای دیدار با زنگنه نیز خبر داده که خود به معنای آغاز مذاکرات برای بازگشت این شرکتهای بزرگ به ایران است. این شرکتهای نفتی آمریکایی که ناآشنا با نام وزیر نفت دولت یازدهم نیستند و در زمان وزارت وی در دولت هشتم نیز فعالیتهایی در ایران داشتهاند، حال در تلاش برای باز شدن باب مذاکره با مرد شماره یک نفت ایران هستند. در عین حال شرکتهای نفتی معتقد هستند پیشرفت در گشوده شدن درهای میادین نفت و گاز ایران بهسوی آنها بهکندی انجام میگیرد.
شرکتهای آمریکایی طی سالهای اخیر تلاشهای ناکامی را انجام دادهاند اما مجبور شدهاند تنها بهرهبرداری شرکتهای اروپایی رقیب خود از منابع ایران را نظاره کنند. شرکتهای کونوکو و شورون در دهه 2000 برای فعالیت در میدان نفتی آزادگان که در مقابل میدان نفتی مجنون عراق قرار دارد و همچنین برای توسعه میدان گازی پارس جنوبی علاقه نشان دادند. این گزارش حاکی از آن است که این شرکتها خواستار لغو تحریمهای واشنگتن علیه صنعت نفت ایران شدند اما سیاستهای ضدایرانی این امیدها را کمرنگ کرد. هرچند که به نظر میرسد در برقراری دوباره ارتباط مشترک، منافع 2 طرف وجود دارد، چرا که رئیس اجرایی شرکت نفت شل عنوان کرده که سرمایهگذاری بیشتر نفتی برای اجتناب از نوسان قیمت نفت است.
آمریکا جایگزین چین؟
از زمانی که صنعت انرژی ایران در سال 1329 ملی شد، ابراز تمایل شرکتهای نفتی آمریکایی نظیر کونوکو، شورون، اکسون موبیل و آنادارکو برای سرمایهگذاری در ایران متفاوت بوده است. ملی شدن این صنعت، باعث خروج شرکتهایی از قبیل بریتیش پترولیوم از ایران شد اما به نظر میرسد شاید در آینده نزدیک مجددا شاهد حضور این شرکت در ایران باشیم. بیژن زنگنه که در دوران اصلاحات بین سالهای 1997 تا 2005 میلادی وزیر نفت ایران بود، قصد داشت به همراه حسن روحانی به نیویورک سفر کند ولی در آخرین لحظات سفر خود را لغو کرد.
برخی منابع اعلام کردند: مدیران ارشد شرکتهای اروپایی و آمریکایی به دنبال فرصتهای جدیدی برای دیدار با مقامات نفتی ایران در یک کشور بیطرف خواهند بود. هرچند که شرکتهای نفتی اروپایی و آمریکایی از اظهارنظر درباره این گزارش خودداری کردهاند. با خروج شرکتهای بزرگ نفت و گاز جهان از صنعت نفت ایران به بهانه تحریم، مجموعه وزارت نفت در طول یک دهه گذشته تاکنون نزدیک به 50 میلیارد دلار قرارداد با شرکتهای معتبر و حتی چینی برای توسعه میادین نفتوگاز، ساختوتوسعه ظرفیت پالایش نفت، ساخت دکلهای حفاری و فعالیتهای اکتشافی امضا کرده است.
به گزارش مهر، تکنولوژی و کالاهای وارداتی از چین به صنعت نفت ایران هم چندان کارآمد نبوده که آتشسوزی یک دستگاه دکل حفاری در میدان نفتی نفت شهر یا مشکلات متعدد فنی در واحدهای بهرهبردار یا پالایش نفت و گاز از مهمترین مشکلاتی بوده که چینیها در صنعت نفت ایران رقم زدند. حال با آمدن شرکتهای آمریکایی شاید فضا برای چینیها کمی تنگتر شود.