نخستين‌اش فواد روحاني است. ايراني حقوق خوانده‌اي كه در ژانويه 1961، دبيرخانه اوپك را تشكيل داد. حالا 51 سال از آن تاريخ گذشته و تصوير «عبدالله سالم البدري» ليبيايي، در قاب عكس بيست و هفتم قرار گرفته است. عكس‌هاي دبيران كل اوپك، دور تا دور سالن كنفرانس خبري دبيرخانه نصب شده تا قدمت تاثيرگذارترين سازمان بين‌المللي كشورهاي جهان سومي را به آژانس‌هاي خبري نشان دهد. سازماني كه نيم قرن پيش با پيشنهاد يك ونزوئلايي شكل گرفت. ايران، عربستان، ونزوئلا، عراق و كويت به عنوان موسسان اوپك با كشورهاي نفت‌خيز ديگر متحد شدند تا «شير نفت» را از خانه «هفت خواهران نفتي» بيرون بكشند. ممنويم آقاي آلفونسو.
اوپك اما سازمان عجيبي است. تهران و بغداد مي‌جنگند اما در «وين» كنار هم مي‌نشينند. صدام با كويت در جنگ است اما نمايندگان‌شان در تصميمات اوپك مشاركت مي‌كنند. قطر عليه قذافي اقدام نظامي مي‌كند اما صندلي‌هايشان در سالن اجلاس اوپك خالي نمي‌ماند. همه مي‌دانند كه منافع بزرگترشان در برابر مصرف‌كنندگان نفت در ساختمان آرام اوپك تامين مي‌شود. اگر به‌دنبال مصداقي براي ضرب‌الامثل «يك دست صدا ندارد» مي‌گرديد، بهترين مصداق‌اش «اوپك» است. سازماني كه با تامين حدود 40درصد نفت دنيا و ذخاير آينده نفت، وزنه بزرگي است.
متولد ماه «مي» 72 سال پيش است. در ليبي به دنيا آمده اما در فلوريداي آمريكا درس خوانده است. «عبدالله سالم البدري»، در سال 2007 وقتي به‌عنوان دبيركل اوپك انتخاب شد كه اين سازمان سه سال بي‌دبيركل بود. ايران دبيركلي را حق خود مي‌دانست و عربستان و ديگر «كبوترها» موافق نبودند. تصميمات اوپك با اجماع همه اعضا اتخاذ مي‌شود. پس حمايت «بازهايي» چون ونزوئلا هم از كانديداي ايراني دبيركلي ثمري نداشت. اوپك از نخستين شوك نفتي در سال 1973، بحران‌هاي زيادي را پشت سر گذاشته بود. پس، وزير باسابقه ليبيايي را كه هم مي‌توانست حمايت اعراب را جلب كند هم به ايران نزديك باشد بر صندلي دبيركلي نشاند. آن‌هم براي دو دوره سه ساله.
«عبدالله سالم البدري» هم رييس شركت ملي نفت ليبي بوده و هم وزير نفت و معاون نخست‌وزيرش. او كارش را از 1965 با شركت نفتي آكسان موبيل آغاز كرد و از سال 1983 براي هفت سال رييس شركت ملي نفت ليبي شد. بعد هم بر صندلي وزارت نفت نشست. هرچند او تا پيش از دبيركلي اوپك، همواره از موثران نفت ليبي بوده اما تجربه رياست بر سازمان كشورهاي عرب صادركننده نفت و اداره دبيرخانه اوپك به‌عنوان رييس كنفرانس در جلب اعتماد وزراي اوپك نقش زيادي داشت.
در دوره دبيركلي «البدري» ركورد قيمت‌هاي نفت شكست و اتفاقات مهمي رخ داد. اعضا در شش ماه از هم فاصله گرفتند و دوباره به هم نزديك شدند. كلاه بر سر گذاشتند و عكس يادگاري گرفتند. امروز اما اوپك با تحريم نفتي يكي از موسسان‌اش، دوباره با آزمون سختي مواجه شده است. اوپك از يك‌سو بايد تعهدش را براي عرضه مستدام نفت به مصرف‌كنندگان نشان دهد و از سوي ديگر دومينوي عدم حمايت از اعضايش را كليد نزند. هماهنگي‌هاي زيادي براي مصاحبه با «عبدالله سالم البدري» انجام مي‌شود از اجلاس صد و پنجاه و نهم تا كنفرانس صد و شصتم و آغاز سال 2012. اظهارنظر دبيركل اوپك درباره تحريم نفتي ايران از سوي اروپا و آمريكا، بستن تنگه هرمز، وضعيت عرضه و تقاضا در بازار نفت و قيمت‌هاي مطلوب نفت، در شرايط حساس اين روزها بسيار مهم است. پاسخ اين سوالات را در مصاحبه‌ام با آقاي دبيركل خواهيد خواند. از او درباره وضعيت نفت عراق و آينده تاثير انرژي هسته‌اي بر معادلات نفتي پرسيدم و وقتي به سوال تاثير خروج نفت ايران بر بازار نفت رسيدم آقاي دبيركل پاسخ داد: «همه مي‌دانيم كه اگر نفت ايران از بازار حذف شود مي‌تواند تبعات جدي براي بازار جهاني نفت داشته باشد.» گفت‌وگوي اختصاصي دبيركل اوپك با «شرق» را مي‌خوانيد:
آقاي دبيركل، اجازه بفرماييد سوالاتم را از وضعيت نفتي سال 2012 آغاز كنم. سال جديد ميلادي را در حالي آغاز كرده‌ايم كه بازار نفت، نوسانات زيادي را پشت سر گذاشته است. جنابعالي چه تصويري از سال جديد در زمينه تقاضا، ثبات عرضه و قيمت نفت ترسيم مي‌كنيد؟
ما با شماري از عدم قطعيت‌ها مواجه هستيم كه تمام آنها به نوساناتي كه تقريبا روزانه در بازار مشاهده مي‌شود كمك مي‌كنند. در جهت صعودي، قيمت‌ها تحت تاثير مسايل جغرافياي سياسي است كه سوداگران را كمك مي‌كند بر پايه عامل نگراني و ترس از امنيت عرضه و ناكافي بودن مازاد ظرفيت توليد براي جبران كمبودهاي احتمالي، قيمت‌ها را بالا ببرند. در جهت نزولي، قيمت‌ها تحت تاثير ضعف رشد اقتصاد جهاني و به‌خصوص بحران بدهي‌هاي بخش عمومي در كشورهاي اروپايي و نگراني از تسري اين مشكلات اقتصادي به كشورهاي در حال توسعه است. اجازه دهيد ابتدا به نگراني‌هاي مربوط به عرضه بپردازم. در دسامبر 2011 اوپك با سطح توليد 30 ميليون بشكه در روز موافقت كرد.
اين سطح تا زماني كه كنفرانس وزرا تصميم ديگري بگيرند پا برجا خواهد بود. اين سقف توليد توسط وزراي كشورهاي عضو و پس از ملاحظه نقاط مثبت و منفي وضعيت اقتصاد جهاني گرفته شد. امروز ما بسيار بيش از 30 ميليون بشكه در روز توليد مي‌كنيم. در واقع آخرين برآوردهاي ما نشان مي‌دهد كه اوپك در پايان دسامبر 2011 نزديك به 6/30 ميليون بشكه در روز توليد مي‌كرده است. اطمينان دارم كه در ماه‌هاي آينده افزايش توليد و ظرفيت صادرات كشور ليبي ادامه خواهد يافت. در پايان 2011 ليبي نزديك به 850 هزار بشكه در روز صادر مي‌كرد. انتظار مي‌رود تا پايان ژوئن امسال (اوايل تابستان) توليد ليبي به حد قبل از جنگ (داخلي) يعني 5/1 تا 6/1 ميليون بشكه در روز برسد. امروز مازاد ظرفيت توليد اوپك نزديك به چهار ميليون بشكه در روز است. زماني كه توليد ليبي به سطح توليد قبل از جنگ برسد مازاد ظرفيت توليد اوپك حدود شش ميليون بشكه در روز خواهد بود.
اينها سطح قابل قبولي (از توليد و مازاد ظرفيت توليد) است. البته اوپك نيز مانند ديگران نگراني‌هايي دارد و با ابهام در رشد اقتصاد جهاني روبه‌روست. مثلا نتيجه بحران بدهي‌ها در اروپا چه خواهد بود. در اين مورد شخصا معتقدم كه كشورهاي اتحاديه اروپا قادرند مسايل اقتصادي خود را حل كنند و اميدوارم رهبران اروپا با همديگر براي اطمينان از حل اين مسايل تشريك مساعي كنند. از سوي ديگر علايم اميدواركننده‌اي هم از اقتصاد آمريكا در سال 2012 به چشم مي‌خورد. تاثير سياست‌هاي چين و هند در كنترل تورم قيمت‌ها و جلوگيري از تب اقتصادي در اين كشورها هم از مسايل مورد توجه ماست.
با اين شرايط آيا فكر مي‌كنيد قيمت‌هاي نفت به افزايش خود ادامه خواهد داد؟
همان‌طور كه مي‌دانيد اوپك هدف كمي براي قيمت‌هاي نفت تعيين نمي‌كند. اما در شرايط حاضر و اگر تنش‌هاي سياسي و تاثير آن بر قيمت‌ها را ناديده بگيريم، همان‌طور كه من در صحبت‌هاي خود در دسامبر گذشته اظهار كردم، قيمت صد دلار براي هر بشكه نفت قيمت مطلوبي است. اين قيمت هم براي توليد‌كنندگان جريان درآمدي كافي براي سرمايه‌گذاري به منظور جايگزين كردن نفت استخراج شده فراهم مي‌كند و هم آسيبي به رشد اقتصاد جهاني نمي‌رساند. به طور كلي هدف ما، باثباتي بازار نفت در سال‌هاي آينده است. در واقع هدف اوپك همواره اين بوده است.
جنابعالي مي‌گوييد كه ظرفيت مازاد توليد اوپك چهار ميليون بشكه در روز است. رقمي كه در گزارش‌هاي اوپك هم منعكس شده است. اما برخي معتقدند اين ظرفيت در حد يك ميليون بشكه در روز است. آيا مي‌توانيد ظرفيت مازاد توليد كشورهاي عضو را به تفكيك بيان كنيد؟
همان‌طور كه قبلا هم گفتم ظرفيت مازاد توليد اوپك در حد چهار ميليون بشكه در روز است و در پايان ماه ژوئن و با افزايش توليد ليبي اين ظرفيت به حد شش ميليون بشكه در روز برخواهد گشت. من اظهارنظري در مورد برآوردهاي ديگران از مازاد ظرفيت اوپك نمي‌كنم وليكن به ارقام منتشر شده از سوي اوپك اطمينان دارم. آنچه براي جهان خارج از اوپك اهميت دارد در واقع جمع مازاد ظرفيت توليد اوپك است و نه مازاد ظرفيت تك‌تك كشورهاي عضو اوپك.
ما به پايان دوره دبيركلي شما نزديك مي‌شويم. اوپك در دوره جنابعالي از پستي و بلندي‌هاي قابل توجهي عبور كرده است. هنگامي كه شما دبيركلي را به عهده گرفتيد اوپك براي مدتي فاقد دبيركل بود و با انتخاب شما به دبيركلي اوپك يك‌بار ديگر اتحاد عمل خود را نشان داد. در زمان دبيركلي شما قيمت نفت تا حد غيرمترقبه‌اي بالا رفت و پس از آن بيشترين كاهش را در ظرف هشت ماه از خود نشان داد. در كنفرانس قبلي اوپك (كنفرانس 159 در تابستان سال گذشته) اختلاف‌نظر بين كشورهاي عضو تا حدي بود كه برخي از تفرقه اوپك گفتند هر چند پس از شش ماه اعضاي اوپك مجددا به اتفاق‌نظر رسيدند و از اين امر اظهار رضايت كردند. به‌عنوان دبيركل اوپك اين دوره را با تمامي تلخي و شيريني‌هاي آن چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
تاكنون پنج سال به‌عنوان دبيركل خدمت كرده‌ام و يك سال از دوره دبيركلي من باقي است كه در نتيجه سال 2012 را هم به اداره دبيرخانه اوپك ادامه خواهم داد. پنج سال گذشته از جهات مختلف براي من از نظر زندگي شخصي و حرفه‌اي و نيز براي اوپك دوره قابل توجهي بوده است. پيش از آنكه به تحولات و اتفاقات مهمي كه در اين دوره روي داد بپردازم، مايلم به اين نكته اشاره كنم كه بيشتر موفقيت‌هاي ما در پنج سال گذشته مرهون تخصص و كاركشتگي و نيز تعهد و فعاليت صميمانه همكاران من و كاركنان دبيرخانه اوپك بوده است. حمايت فوق‌العاده‌اي كه از سوي وزراي كشورهاي عضو، اعضاي هيات عامل اوپك و نيز هيات‌هاي جلسات اقتصادي ابراز مي‌شد نيز كمك شاياني بوده است. هيچ‌كس به تنهايي نمي‌تواند در دبيرخانه كار كند، ما در پنج سال گذشته در واقع مانند يك تيم بزرگ كار كرده‌ايم. هنگامي كه دوره دبيركلي من در سال 2007 (ميلادي) آغاز شد، چه كسي مي‌توانست بحران مالي جهاني و ركود اقتصادي متعاقب آن را كه منجر به نوسانات بزرگ در قيمت نفت شد يا حوادث سال گذشته در خاورميانه و شمال آفريقا از جمله تحولات بي‌سابقه در كشور خود من ليبي را پيش‌بيني كند. سال گذشته ما شاهد سالگرد 50 سالگي اوپك بوديم و قيمت نفت نيز در دو سال گذشته نسبتا باثبات بوده است.
در ژانويه سال 2007 (ميلادي) قيمت سبد اوپك اندكي بالاتر از 50 دلار در هر بشكه بود و در پايان آن سال قيمت نفت به 87 دلار در هر بشكه رسيد. در پايان ژوئن و تا نيمه ژوييه سال 2008 قيمت نفت به بالاترين قيمت ثبت شده يعني نزديك به 150 دلار در هر بشكه افزايش يافت كه سپس سقوط كرده به حدود 30 دلار در هر بشكه در پايان سال 2008 رسيد. در دسامبر سال 2008 اوپك موافقت كرد كه 2/4 ميليون بشكه از سقف توليد خود بكاهد. بدون چنین عملي قيمت به سير نزولي خود ادامه مي‌داد كه موجب مي‌شد سرمايه‌گذاري‌هاي مورد نياز كاهش يافته يا تصميمات در مورد افزايش ظرفيت توليد لغو شود يا به تاخير بيافتد. در سال‌هاي بعد از بحران قيمت نفت اوپك به افزايش خود ادامه داده است. در پايان سال 2009 قيمت نفت نزديك 74 دلار در هر بشكه و در اواخر سال 2010 اندكي بالاتر از 88 دلار بود و در پايان سال 2011 به بالاترين قيمت پايان سال نفت تاكنون يعني 107 دلار در هر بشكه رسيد. در نتيجه در سال گذشته كشورهاي عضو اوپك بالاترين درآمد نفت را داشتند.
ترديدي نيست كه در اين مدت در مناسبت‌هاي زيادي با شرايط محيطي دشوار مواجه بوده‌ام كه ناگزير از عمل و حل مشكلات در وضعيتي سخت شده‌ام. بله، مي‌توان از اين موقعيت‌ها با «تلخ و شيرين» ياد كرد. اما مهم‌ترين مساله آن است كه ما قادر بوده‌ايم آن مسايل و مشكلات را حل كنيم. در طي اين سال‌ها اوپك به نحو تحسين‌آميزي موفق شده است بازار را از عرضه كافي نفت و نيز جريان سرمايه‌گذاري‌هاي لازم براي توسعه فعاليت‌هاي بالادستي و انجام پروژه‌هاي پايين‌دستي نفت مطمئن كند. در جلسه تابستان گذشته (ژوئن 2011) با اختلاف‌نظرهايي مواجه بوديم. اما اين اختلاف‌نظرها كه بيشتر از برآوردهاي متفاوت رشد اقتصادي ناشي مي‌شد به زودي برطرف شدند. جلسه دسامبر گذشته ما اين را به خوبي نشان داد. در آن جلسه به‌رغم عدم قطعيت‌هاي زيادي كه درخصوص رشد اقتصاد جهاني و نيز تقاضا براي نفت وجود داشت به اتفاق آرا تصميم گرفته شد كه سطح توليد اوپك به 30 ميليون بشكه در روز برسد. اين موضوع توان سازمان ما را در حل اختلاف‌نظرهاي بين اعضاي خود نشان مي‌د
هد. ما ممكن است اختلاف‌نظرهايي داشته باشيم اما اين طبيعي است. چه تعداد سازمان‌هايي با ماهيت سازمان ما (سازمان‌هاي بين دولتي) وجود دارند كه بتوانند اين‌گونه مسير خود را هموار كرده و جلو بروند؟ در هر حال ما مي‌توانيم بحث و گفت‌وگو كنيم و به اتفاق‌نظر برسيم. اين فرآيند حكايت از استحكام مباني اوپك دارد.
آيا شما مجددا نامزد دبيركلي اوپك خواهيد بود يا خير؟
دوره دبيركلي من رسما در دسامبر 2012 به پايان مي‌رسد و كنفرانس وزيران در مورد دبيركلي آينده اوپك تصميم خواهند گرفت. من با هر تصميمي كه وزراي كشورهاي عضو در اين مورد بگيرند راضي خواهم بود. در هرحال با همكاري و حمايت كاركنان دبيرخانه؛ اميدوارم كه طي اين دوره در هدايت سازمان در شرايطي كه اغلب سخت و ناهموار بوده است به مثابه فرد قابل اطميناني عمل كرده باشم. احساس من آن است كه ما امروز با توجه به چالش‌هايي كه در پنج سال گذشته با آنها مواجه بوده‌ايم قوي‌تر از گذشته هستيم و اطمينان دارم كه اوپك در سال‌هاي آينده نيز با توانمندي بيشتری پيش خواهد رفت.
آقاي البدري، رييس‌جمهوري آمريكا، آقاي اوباما، در ابتداي سال 2012 تحريم بانك مركزي ايران را امضا كرد كه به معني مشكل شدن انتقال عوايد فروش نفت به ايران و عملا تحريم نفت ايران از سوي آمريكا است. اروپايي‌ها نيز همين سرمشق را دنبال كرده‌اند. به نظر شما شرايط بازار نفت در اين حالت يعني در غياب دومين توليد‌كننده نفت اوپك از بازار چه خواهد بود؟
من نمي‌توانم در شرايط خاص يك عضو مشخص سازمان نظر دهم. آنچه مي‌توانم بگويم آن است كه ايران يك عضو بنيانگذار اين سازمان و دومين توليد‌كننده ما است. همه مي‌دانيم كه اگر نفت ايران از بازار حذف شود مي‌تواند تبعات جدي براي بازار جهاني نفت داشته باشد.
موضع شما به‌عنوان دبيركل اوپك در موضوع تحريم نفتي ايران چيست. فكر مي‌كنيد عكس‌العمل اعضاي سازمان در شرايط تحريم يك عضو سازمان چه باشد؟
همان‌طور كه گفتم نمي‌توانم در مورد اعضاي مشخص سازمان به‌طور انفرادي اظهارنظر كنم. در هر حال مايلم بيان كنم كه موافق هيچ نوع تحريمي عليه كشورهاي عضو سازمان نيستم. تنها اميدوارم كه اين مسايل با تفاهم متقابل حل شده و صلح و منطق صحيح حاكم شود.
درخصوص تضمين امنيت تنگه هرمز چطور فكر مي‌كنيد. آيا با مقامات ايراني راجع به تضمين امنيت تنگه هرمز گفت‌وگو كرده‌ايد؟
نقش من آن نيست كه در امنيت تنگه هرمز رايزني كنم. من تنها دبيركل اوپك هستم. شخصا توصيه من آن است كه تمام طرف‌هاي درگير از هرگونه عمل غيرمترقبه خشونت‌آميز با نتايج غيرقابل پيش‌بيني خودداري كنند. خاورميانه به اندازه كافي مشكل دارد و مسلما نيازي به مشكلات بيشتر نيست. اميدوارم تنگه هرمز باز بماند زيرا اين براي ثبات بازار نفت ضروري است و ثبات بازار نفت چيزي است كه اوپك براي آن سخت تلاش مي‌كند.
آقاي نعيمي، وزير نفت عربستان سعودي در ملاقات با وزير نفت ايران، آقاي قاسمي، در حاشيه اجلاس 160 اوپك گفته است كه عربستان دنبال (تسخير) بازار نفت ايران نيست. اگر نفت ايران تحريم شود ممكن است ايران ناگزير شود نفت خود را به چين و كشورهاي آسيايي ارزان‌تر بفروشد. آيا در اين شرايط شاهد رقابت براي كسب سهم در بازار نفت بين اعضاي سازمان نخواهيم بود؛ مشابه وضعيتي كه قبل از روي كار آمدن آقاي چاوز بين ونزوئلا و عربستان پيش آمد؟
من در جلسه مورد نظر نبودم بنابراين نمي‌توانم اظهارنظر كنم. همان‌طور كه قبلا هم گفتم اميدوارم بازار نفت باثبات باقي بماند. اين هدف اصلي اوپك است.
برخي كارشناسان فكر مي‌كنند كه عراق نمي‌تواند به دليل فقدان تسهيلات صادراتي توليد خود را بيش از هفت تا هشت ميليون بشكه در روز افزايش دهد، نظر شما در اين‌باره چيست؟
عراق يكي از بنيانگذاران اوپك و از اعضاي مهم سازمان ما است. اين كشور همچنين ظرفيت بالقوه بالايي را از نظر ذخاير نفتي داراست. دبيرخانه اوپك درخصوص اعضاي سازمان به‌طور انفرادي اظهارنظر نمي‌كند. در هر حال عراق جزييات برنامه‌هاي سرمايه‌گذاري خود را در اختيار دبيرخانه قرار مي‌دهد و روشن است كه آنها در حال توسعه ظرفيت توليد و صادرات خود هستند. ما بايد صبر كنيم تا ببينيم آيا به اهداف خود مي‌رسند يا خير.
خط قرمز اوپك در قيمت نفت چيست؟ قيمت نفت بايد تا چه اندازه پايين برود تا اوپك در سطح توليد خود تجديدنظر كند؟
همان‌طور كه قبلا هم گفتم اوپك براي قيمت نفت هدف‌گذاري نمي‌كند. ما براي ثبات بازار نفت تلاش مي‌كنيم. اين را هم بيان كرده‌ام كه قيمت‌ها بايد در سطحي باشند كه سرمايه‌گذاري در اين صنعت صرف كند كه تواما براي آينده مصرف‌كننده و توليد‌كننده مفيد است. اما در عين حال مايل نيستيم قيمت‌ها به چنان سطوحي برسد كه به رشد اقتصادي جهان آسيب برساند. در حال حاضر به نظر مي‌رسد قيمت صد دلار براي هر بشكه چنان قيمتي است كه هم مناسب براي مصرف‌كننده و هم توليد‌كننده است. در هر حال اوپك منظما بازار‌هاي نفت را از نظر عرضه و تقاضا و قيمت و نيز ساير عواملي كه بر عملكرد بازار نفت اثر مي‌گذارند بررسي مي‌كند. تمركز مطالعات دبيرخانه اوپك بر اين موارد است. نتايج اين بررسي‌ها و جمع‌بندي مطالعات ما به وزراي كشورهاي عضو ارايه مي‌شود و آنها تصميم مقتضي را در كنفرانس مي‌گيرند.
پس از فاجعه زلزله و تسونامي و موقعيت نيروگاه‌هاي هسته‌اي ژاپن در سال گذشته، برخي از جايگزيني انرژي‌هاي ديگر با انرژي هسته‌اي صحبت به ميان آورده‌اند. فكر مي‌كنيد چگونه و چه هنگام اين تغييرات به نفع نفت خواهد بود؟
صحبت‌هاي زيادي از انرژي هسته‌اي در اين سال‌ها بوده است اما حوادث سال گذشته در نيروگاه‌هاي هسته‌اي فوكوشيما سوالات زيادي را درخصوص انرژي هسته‌اي و به‌خصوص ايمني نيروگاه‌ها و نيز ضايعات اتمي و دفع زباله‌هاي نيروگاه‌ها مطرح كرده است. مشكل است كه از هم اكنون پيش‌بيني كرد حوادث سال گذشته چگونه انرژي هسته‌اي را تحت تاثير قرار خواهد داد. برخي از كشورها، مخصوصا در اروپا، تصميم گرفته‌اند كه برنامه‌هاي انرژي هسته‌اي خود را متوقف كنند در حالي‌كه اين حوادث ديگران را از توسعه و پيشبرد انرژي هسته‌اي خود منصرف نكرده است. اينكه انرژي هسته‌اي در آينده چگونه پيش خواهد رفت بايد صبر كرد و ديد. بهترين توصيف آن است كه آينده اين صنعت در حال حاضر واضح و آشكار نيست. بنابراين تاثير تحولات صنعت انرژي هسته‌اي بر بازار نفت نيز روشن نيست.
منبع: شرق
کد خبر:
19464
تاریخ انتشار: 12 بهمن 1390 - 12:17
نخستين‌اش فواد روحاني است. ايراني حقوق خوانده‌اي كه در ژانويه 1961، دبيرخانه اوپك را تشكيل داد. حالا 51 سال از آن تاريخ گذشته و تصوير «عبدالله سالم البدري» ليبيايي، در قاب عكس بيست و هفتم قرار گرفته است. عكس‌هاي دبيران كل اوپك، دور تا دور سالن كنفرانس خبري دبيرخانه نصب شده تا قدمت تاثيرگذارترين سازمان بين‌المللي كشورهاي جهان سومي را به آژانس‌هاي خبري نشان دهد. سازماني كه نيم قرن پيش با پيشنهاد يك ونزوئلايي شكل گرفت. ايران، عربستان، ونزوئلا، عراق و كويت به عنوان موسسان اوپك با كشورهاي نفت‌خيز ديگر متحد شدند تا «شير نفت» را از خانه «هفت خواهران نفتي» بيرون بكشند. ممنويم آقاي آلفونسو.
اوپك اما سازمان عجيبي است. تهران و بغداد مي‌جنگند اما در «وين» كنار هم مي‌نشينند. صدام با كويت در جنگ است اما نمايندگان‌شان در تصميمات اوپك مشاركت مي‌كنند. قطر عليه قذافي اقدام نظامي مي‌كند اما صندلي‌هايشان در سالن اجلاس اوپك خالي نمي‌ماند. همه مي‌دانند كه منافع بزرگترشان در برابر مصرف‌كنندگان نفت در ساختمان آرام اوپك تامين مي‌شود. اگر به‌دنبال مصداقي براي ضرب‌الامثل «يك دست صدا ندارد» مي‌گرديد، بهترين مصداق‌اش «اوپك» است. سازماني كه با تامين حدود 40درصد نفت دنيا و ذخاير آينده نفت، وزنه بزرگي است.
متولد ماه «مي» 72 سال پيش است. در ليبي به دنيا آمده اما در فلوريداي آمريكا درس خوانده است. «عبدالله سالم البدري»، در سال 2007 وقتي به‌عنوان دبيركل اوپك انتخاب شد كه اين سازمان سه سال بي‌دبيركل بود. ايران دبيركلي را حق خود مي‌دانست و عربستان و ديگر «كبوترها» موافق نبودند. تصميمات اوپك با اجماع همه اعضا اتخاذ مي‌شود. پس حمايت «بازهايي» چون ونزوئلا هم از كانديداي ايراني دبيركلي ثمري نداشت. اوپك از نخستين شوك نفتي در سال 1973، بحران‌هاي زيادي را پشت سر گذاشته بود. پس، وزير باسابقه ليبيايي را كه هم مي‌توانست حمايت اعراب را جلب كند هم به ايران نزديك باشد بر صندلي دبيركلي نشاند. آن‌هم براي دو دوره سه ساله.
«عبدالله سالم البدري» هم رييس شركت ملي نفت ليبي بوده و هم وزير نفت و معاون نخست‌وزيرش. او كارش را از 1965 با شركت نفتي آكسان موبيل آغاز كرد و از سال 1983 براي هفت سال رييس شركت ملي نفت ليبي شد. بعد هم بر صندلي وزارت نفت نشست. هرچند او تا پيش از دبيركلي اوپك، همواره از موثران نفت ليبي بوده اما تجربه رياست بر سازمان كشورهاي عرب صادركننده نفت و اداره دبيرخانه اوپك به‌عنوان رييس كنفرانس در جلب اعتماد وزراي اوپك نقش زيادي داشت.
در دوره دبيركلي «البدري» ركورد قيمت‌هاي نفت شكست و اتفاقات مهمي رخ داد. اعضا در شش ماه از هم فاصله گرفتند و دوباره به هم نزديك شدند. كلاه بر سر گذاشتند و عكس يادگاري گرفتند. امروز اما اوپك با تحريم نفتي يكي از موسسان‌اش، دوباره با آزمون سختي مواجه شده است. اوپك از يك‌سو بايد تعهدش را براي عرضه مستدام نفت به مصرف‌كنندگان نشان دهد و از سوي ديگر دومينوي عدم حمايت از اعضايش را كليد نزند. هماهنگي‌هاي زيادي براي مصاحبه با «عبدالله سالم البدري» انجام مي‌شود از اجلاس صد و پنجاه و نهم تا كنفرانس صد و شصتم و آغاز سال 2012. اظهارنظر دبيركل اوپك درباره تحريم نفتي ايران از سوي اروپا و آمريكا، بستن تنگه هرمز، وضعيت عرضه و تقاضا در بازار نفت و قيمت‌هاي مطلوب نفت، در شرايط حساس اين روزها بسيار مهم است. پاسخ اين سوالات را در مصاحبه‌ام با آقاي دبيركل خواهيد خواند. از او درباره وضعيت نفت عراق و آينده تاثير انرژي هسته‌اي بر معادلات نفتي پرسيدم و وقتي به سوال تاثير خروج نفت ايران بر بازار نفت رسيدم آقاي دبيركل پاسخ داد: «همه مي‌دانيم كه اگر نفت ايران از بازار حذف شود مي‌تواند تبعات جدي براي بازار جهاني نفت داشته باشد.» گفت‌وگوي اختصاصي دبيركل اوپك با «شرق» را مي‌خوانيد:
آقاي دبيركل، اجازه بفرماييد سوالاتم را از وضعيت نفتي سال 2012 آغاز كنم. سال جديد ميلادي را در حالي آغاز كرده‌ايم كه بازار نفت، نوسانات زيادي را پشت سر گذاشته است. جنابعالي چه تصويري از سال جديد در زمينه تقاضا، ثبات عرضه و قيمت نفت ترسيم مي‌كنيد؟
ما با شماري از عدم قطعيت‌ها مواجه هستيم كه تمام آنها به نوساناتي كه تقريبا روزانه در بازار مشاهده مي‌شود كمك مي‌كنند. در جهت صعودي، قيمت‌ها تحت تاثير مسايل جغرافياي سياسي است كه سوداگران را كمك مي‌كند بر پايه عامل نگراني و ترس از امنيت عرضه و ناكافي بودن مازاد ظرفيت توليد براي جبران كمبودهاي احتمالي، قيمت‌ها را بالا ببرند. در جهت نزولي، قيمت‌ها تحت تاثير ضعف رشد اقتصاد جهاني و به‌خصوص بحران بدهي‌هاي بخش عمومي در كشورهاي اروپايي و نگراني از تسري اين مشكلات اقتصادي به كشورهاي در حال توسعه است. اجازه دهيد ابتدا به نگراني‌هاي مربوط به عرضه بپردازم. در دسامبر 2011 اوپك با سطح توليد 30 ميليون بشكه در روز موافقت كرد.
اين سطح تا زماني كه كنفرانس وزرا تصميم ديگري بگيرند پا برجا خواهد بود. اين سقف توليد توسط وزراي كشورهاي عضو و پس از ملاحظه نقاط مثبت و منفي وضعيت اقتصاد جهاني گرفته شد. امروز ما بسيار بيش از 30 ميليون بشكه در روز توليد مي‌كنيم. در واقع آخرين برآوردهاي ما نشان مي‌دهد كه اوپك در پايان دسامبر 2011 نزديك به 6/30 ميليون بشكه در روز توليد مي‌كرده است. اطمينان دارم كه در ماه‌هاي آينده افزايش توليد و ظرفيت صادرات كشور ليبي ادامه خواهد يافت. در پايان 2011 ليبي نزديك به 850 هزار بشكه در روز صادر مي‌كرد. انتظار مي‌رود تا پايان ژوئن امسال (اوايل تابستان) توليد ليبي به حد قبل از جنگ (داخلي) يعني 5/1 تا 6/1 ميليون بشكه در روز برسد. امروز مازاد ظرفيت توليد اوپك نزديك به چهار ميليون بشكه در روز است. زماني كه توليد ليبي به سطح توليد قبل از جنگ برسد مازاد ظرفيت توليد اوپك حدود شش ميليون بشكه در روز خواهد بود.
اينها سطح قابل قبولي (از توليد و مازاد ظرفيت توليد) است. البته اوپك نيز مانند ديگران نگراني‌هايي دارد و با ابهام در رشد اقتصاد جهاني روبه‌روست. مثلا نتيجه بحران بدهي‌ها در اروپا چه خواهد بود. در اين مورد شخصا معتقدم كه كشورهاي اتحاديه اروپا قادرند مسايل اقتصادي خود را حل كنند و اميدوارم رهبران اروپا با همديگر براي اطمينان از حل اين مسايل تشريك مساعي كنند. از سوي ديگر علايم اميدواركننده‌اي هم از اقتصاد آمريكا در سال 2012 به چشم مي‌خورد. تاثير سياست‌هاي چين و هند در كنترل تورم قيمت‌ها و جلوگيري از تب اقتصادي در اين كشورها هم از مسايل مورد توجه ماست.
با اين شرايط آيا فكر مي‌كنيد قيمت‌هاي نفت به افزايش خود ادامه خواهد داد؟
همان‌طور كه مي‌دانيد اوپك هدف كمي براي قيمت‌هاي نفت تعيين نمي‌كند. اما در شرايط حاضر و اگر تنش‌هاي سياسي و تاثير آن بر قيمت‌ها را ناديده بگيريم، همان‌طور كه من در صحبت‌هاي خود در دسامبر گذشته اظهار كردم، قيمت صد دلار براي هر بشكه نفت قيمت مطلوبي است. اين قيمت هم براي توليد‌كنندگان جريان درآمدي كافي براي سرمايه‌گذاري به منظور جايگزين كردن نفت استخراج شده فراهم مي‌كند و هم آسيبي به رشد اقتصاد جهاني نمي‌رساند. به طور كلي هدف ما، باثباتي بازار نفت در سال‌هاي آينده است. در واقع هدف اوپك همواره اين بوده است.
جنابعالي مي‌گوييد كه ظرفيت مازاد توليد اوپك چهار ميليون بشكه در روز است. رقمي كه در گزارش‌هاي اوپك هم منعكس شده است. اما برخي معتقدند اين ظرفيت در حد يك ميليون بشكه در روز است. آيا مي‌توانيد ظرفيت مازاد توليد كشورهاي عضو را به تفكيك بيان كنيد؟
همان‌طور كه قبلا هم گفتم ظرفيت مازاد توليد اوپك در حد چهار ميليون بشكه در روز است و در پايان ماه ژوئن و با افزايش توليد ليبي اين ظرفيت به حد شش ميليون بشكه در روز برخواهد گشت. من اظهارنظري در مورد برآوردهاي ديگران از مازاد ظرفيت اوپك نمي‌كنم وليكن به ارقام منتشر شده از سوي اوپك اطمينان دارم. آنچه براي جهان خارج از اوپك اهميت دارد در واقع جمع مازاد ظرفيت توليد اوپك است و نه مازاد ظرفيت تك‌تك كشورهاي عضو اوپك.
ما به پايان دوره دبيركلي شما نزديك مي‌شويم. اوپك در دوره جنابعالي از پستي و بلندي‌هاي قابل توجهي عبور كرده است. هنگامي كه شما دبيركلي را به عهده گرفتيد اوپك براي مدتي فاقد دبيركل بود و با انتخاب شما به دبيركلي اوپك يك‌بار ديگر اتحاد عمل خود را نشان داد. در زمان دبيركلي شما قيمت نفت تا حد غيرمترقبه‌اي بالا رفت و پس از آن بيشترين كاهش را در ظرف هشت ماه از خود نشان داد. در كنفرانس قبلي اوپك (كنفرانس 159 در تابستان سال گذشته) اختلاف‌نظر بين كشورهاي عضو تا حدي بود كه برخي از تفرقه اوپك گفتند هر چند پس از شش ماه اعضاي اوپك مجددا به اتفاق‌نظر رسيدند و از اين امر اظهار رضايت كردند. به‌عنوان دبيركل اوپك اين دوره را با تمامي تلخي و شيريني‌هاي آن چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
تاكنون پنج سال به‌عنوان دبيركل خدمت كرده‌ام و يك سال از دوره دبيركلي من باقي است كه در نتيجه سال 2012 را هم به اداره دبيرخانه اوپك ادامه خواهم داد. پنج سال گذشته از جهات مختلف براي من از نظر زندگي شخصي و حرفه‌اي و نيز براي اوپك دوره قابل توجهي بوده است. پيش از آنكه به تحولات و اتفاقات مهمي كه در اين دوره روي داد بپردازم، مايلم به اين نكته اشاره كنم كه بيشتر موفقيت‌هاي ما در پنج سال گذشته مرهون تخصص و كاركشتگي و نيز تعهد و فعاليت صميمانه همكاران من و كاركنان دبيرخانه اوپك بوده است. حمايت فوق‌العاده‌اي كه از سوي وزراي كشورهاي عضو، اعضاي هيات عامل اوپك و نيز هيات‌هاي جلسات اقتصادي ابراز مي‌شد نيز كمك شاياني بوده است. هيچ‌كس به تنهايي نمي‌تواند در دبيرخانه كار كند، ما در پنج سال گذشته در واقع مانند يك تيم بزرگ كار كرده‌ايم. هنگامي كه دوره دبيركلي من در سال 2007 (ميلادي) آغاز شد، چه كسي مي‌توانست بحران مالي جهاني و ركود اقتصادي متعاقب آن را كه منجر به نوسانات بزرگ در قيمت نفت شد يا حوادث سال گذشته در خاورميانه و شمال آفريقا از جمله تحولات بي‌سابقه در كشور خود من ليبي را پيش‌بيني كند. سال گذشته ما شاهد سالگرد 50 سالگي اوپك بوديم و قيمت نفت نيز در دو سال گذشته نسبتا باثبات بوده است.
در ژانويه سال 2007 (ميلادي) قيمت سبد اوپك اندكي بالاتر از 50 دلار در هر بشكه بود و در پايان آن سال قيمت نفت به 87 دلار در هر بشكه رسيد. در پايان ژوئن و تا نيمه ژوييه سال 2008 قيمت نفت به بالاترين قيمت ثبت شده يعني نزديك به 150 دلار در هر بشكه افزايش يافت كه سپس سقوط كرده به حدود 30 دلار در هر بشكه در پايان سال 2008 رسيد. در دسامبر سال 2008 اوپك موافقت كرد كه 2/4 ميليون بشكه از سقف توليد خود بكاهد. بدون چنین عملي قيمت به سير نزولي خود ادامه مي‌داد كه موجب مي‌شد سرمايه‌گذاري‌هاي مورد نياز كاهش يافته يا تصميمات در مورد افزايش ظرفيت توليد لغو شود يا به تاخير بيافتد. در سال‌هاي بعد از بحران قيمت نفت اوپك به افزايش خود ادامه داده است. در پايان سال 2009 قيمت نفت نزديك 74 دلار در هر بشكه و در اواخر سال 2010 اندكي بالاتر از 88 دلار بود و در پايان سال 2011 به بالاترين قيمت پايان سال نفت تاكنون يعني 107 دلار در هر بشكه رسيد. در نتيجه در سال گذشته كشورهاي عضو اوپك بالاترين درآمد نفت را داشتند.
ترديدي نيست كه در اين مدت در مناسبت‌هاي زيادي با شرايط محيطي دشوار مواجه بوده‌ام كه ناگزير از عمل و حل مشكلات در وضعيتي سخت شده‌ام. بله، مي‌توان از اين موقعيت‌ها با «تلخ و شيرين» ياد كرد. اما مهم‌ترين مساله آن است كه ما قادر بوده‌ايم آن مسايل و مشكلات را حل كنيم. در طي اين سال‌ها اوپك به نحو تحسين‌آميزي موفق شده است بازار را از عرضه كافي نفت و نيز جريان سرمايه‌گذاري‌هاي لازم براي توسعه فعاليت‌هاي بالادستي و انجام پروژه‌هاي پايين‌دستي نفت مطمئن كند. در جلسه تابستان گذشته (ژوئن 2011) با اختلاف‌نظرهايي مواجه بوديم. اما اين اختلاف‌نظرها كه بيشتر از برآوردهاي متفاوت رشد اقتصادي ناشي مي‌شد به زودي برطرف شدند. جلسه دسامبر گذشته ما اين را به خوبي نشان داد. در آن جلسه به‌رغم عدم قطعيت‌هاي زيادي كه درخصوص رشد اقتصاد جهاني و نيز تقاضا براي نفت وجود داشت به اتفاق آرا تصميم گرفته شد كه سطح توليد اوپك به 30 ميليون بشكه در روز برسد. اين موضوع توان سازمان ما را در حل اختلاف‌نظرهاي بين اعضاي خود نشان مي‌د
هد. ما ممكن است اختلاف‌نظرهايي داشته باشيم اما اين طبيعي است. چه تعداد سازمان‌هايي با ماهيت سازمان ما (سازمان‌هاي بين دولتي) وجود دارند كه بتوانند اين‌گونه مسير خود را هموار كرده و جلو بروند؟ در هر حال ما مي‌توانيم بحث و گفت‌وگو كنيم و به اتفاق‌نظر برسيم. اين فرآيند حكايت از استحكام مباني اوپك دارد.
آيا شما مجددا نامزد دبيركلي اوپك خواهيد بود يا خير؟
دوره دبيركلي من رسما در دسامبر 2012 به پايان مي‌رسد و كنفرانس وزيران در مورد دبيركلي آينده اوپك تصميم خواهند گرفت. من با هر تصميمي كه وزراي كشورهاي عضو در اين مورد بگيرند راضي خواهم بود. در هرحال با همكاري و حمايت كاركنان دبيرخانه؛ اميدوارم كه طي اين دوره در هدايت سازمان در شرايطي كه اغلب سخت و ناهموار بوده است به مثابه فرد قابل اطميناني عمل كرده باشم. احساس من آن است كه ما امروز با توجه به چالش‌هايي كه در پنج سال گذشته با آنها مواجه بوده‌ايم قوي‌تر از گذشته هستيم و اطمينان دارم كه اوپك در سال‌هاي آينده نيز با توانمندي بيشتری پيش خواهد رفت.
آقاي البدري، رييس‌جمهوري آمريكا، آقاي اوباما، در ابتداي سال 2012 تحريم بانك مركزي ايران را امضا كرد كه به معني مشكل شدن انتقال عوايد فروش نفت به ايران و عملا تحريم نفت ايران از سوي آمريكا است. اروپايي‌ها نيز همين سرمشق را دنبال كرده‌اند. به نظر شما شرايط بازار نفت در اين حالت يعني در غياب دومين توليد‌كننده نفت اوپك از بازار چه خواهد بود؟
من نمي‌توانم در شرايط خاص يك عضو مشخص سازمان نظر دهم. آنچه مي‌توانم بگويم آن است كه ايران يك عضو بنيانگذار اين سازمان و دومين توليد‌كننده ما است. همه مي‌دانيم كه اگر نفت ايران از بازار حذف شود مي‌تواند تبعات جدي براي بازار جهاني نفت داشته باشد.
موضع شما به‌عنوان دبيركل اوپك در موضوع تحريم نفتي ايران چيست. فكر مي‌كنيد عكس‌العمل اعضاي سازمان در شرايط تحريم يك عضو سازمان چه باشد؟
همان‌طور كه گفتم نمي‌توانم در مورد اعضاي مشخص سازمان به‌طور انفرادي اظهارنظر كنم. در هر حال مايلم بيان كنم كه موافق هيچ نوع تحريمي عليه كشورهاي عضو سازمان نيستم. تنها اميدوارم كه اين مسايل با تفاهم متقابل حل شده و صلح و منطق صحيح حاكم شود.
درخصوص تضمين امنيت تنگه هرمز چطور فكر مي‌كنيد. آيا با مقامات ايراني راجع به تضمين امنيت تنگه هرمز گفت‌وگو كرده‌ايد؟
نقش من آن نيست كه در امنيت تنگه هرمز رايزني كنم. من تنها دبيركل اوپك هستم. شخصا توصيه من آن است كه تمام طرف‌هاي درگير از هرگونه عمل غيرمترقبه خشونت‌آميز با نتايج غيرقابل پيش‌بيني خودداري كنند. خاورميانه به اندازه كافي مشكل دارد و مسلما نيازي به مشكلات بيشتر نيست. اميدوارم تنگه هرمز باز بماند زيرا اين براي ثبات بازار نفت ضروري است و ثبات بازار نفت چيزي است كه اوپك براي آن سخت تلاش مي‌كند.
آقاي نعيمي، وزير نفت عربستان سعودي در ملاقات با وزير نفت ايران، آقاي قاسمي، در حاشيه اجلاس 160 اوپك گفته است كه عربستان دنبال (تسخير) بازار نفت ايران نيست. اگر نفت ايران تحريم شود ممكن است ايران ناگزير شود نفت خود را به چين و كشورهاي آسيايي ارزان‌تر بفروشد. آيا در اين شرايط شاهد رقابت براي كسب سهم در بازار نفت بين اعضاي سازمان نخواهيم بود؛ مشابه وضعيتي كه قبل از روي كار آمدن آقاي چاوز بين ونزوئلا و عربستان پيش آمد؟
من در جلسه مورد نظر نبودم بنابراين نمي‌توانم اظهارنظر كنم. همان‌طور كه قبلا هم گفتم اميدوارم بازار نفت باثبات باقي بماند. اين هدف اصلي اوپك است.
برخي كارشناسان فكر مي‌كنند كه عراق نمي‌تواند به دليل فقدان تسهيلات صادراتي توليد خود را بيش از هفت تا هشت ميليون بشكه در روز افزايش دهد، نظر شما در اين‌باره چيست؟
عراق يكي از بنيانگذاران اوپك و از اعضاي مهم سازمان ما است. اين كشور همچنين ظرفيت بالقوه بالايي را از نظر ذخاير نفتي داراست. دبيرخانه اوپك درخصوص اعضاي سازمان به‌طور انفرادي اظهارنظر نمي‌كند. در هر حال عراق جزييات برنامه‌هاي سرمايه‌گذاري خود را در اختيار دبيرخانه قرار مي‌دهد و روشن است كه آنها در حال توسعه ظرفيت توليد و صادرات خود هستند. ما بايد صبر كنيم تا ببينيم آيا به اهداف خود مي‌رسند يا خير.
خط قرمز اوپك در قيمت نفت چيست؟ قيمت نفت بايد تا چه اندازه پايين برود تا اوپك در سطح توليد خود تجديدنظر كند؟
همان‌طور كه قبلا هم گفتم اوپك براي قيمت نفت هدف‌گذاري نمي‌كند. ما براي ثبات بازار نفت تلاش مي‌كنيم. اين را هم بيان كرده‌ام كه قيمت‌ها بايد در سطحي باشند كه سرمايه‌گذاري در اين صنعت صرف كند كه تواما براي آينده مصرف‌كننده و توليد‌كننده مفيد است. اما در عين حال مايل نيستيم قيمت‌ها به چنان سطوحي برسد كه به رشد اقتصادي جهان آسيب برساند. در حال حاضر به نظر مي‌رسد قيمت صد دلار براي هر بشكه چنان قيمتي است كه هم مناسب براي مصرف‌كننده و هم توليد‌كننده است. در هر حال اوپك منظما بازار‌هاي نفت را از نظر عرضه و تقاضا و قيمت و نيز ساير عواملي كه بر عملكرد بازار نفت اثر مي‌گذارند بررسي مي‌كند. تمركز مطالعات دبيرخانه اوپك بر اين موارد است. نتايج اين بررسي‌ها و جمع‌بندي مطالعات ما به وزراي كشورهاي عضو ارايه مي‌شود و آنها تصميم مقتضي را در كنفرانس مي‌گيرند.
پس از فاجعه زلزله و تسونامي و موقعيت نيروگاه‌هاي هسته‌اي ژاپن در سال گذشته، برخي از جايگزيني انرژي‌هاي ديگر با انرژي هسته‌اي صحبت به ميان آورده‌اند. فكر مي‌كنيد چگونه و چه هنگام اين تغييرات به نفع نفت خواهد بود؟
صحبت‌هاي زيادي از انرژي هسته‌اي در اين سال‌ها بوده است اما حوادث سال گذشته در نيروگاه‌هاي هسته‌اي فوكوشيما سوالات زيادي را درخصوص انرژي هسته‌اي و به‌خصوص ايمني نيروگاه‌ها و نيز ضايعات اتمي و دفع زباله‌هاي نيروگاه‌ها مطرح كرده است. مشكل است كه از هم اكنون پيش‌بيني كرد حوادث سال گذشته چگونه انرژي هسته‌اي را تحت تاثير قرار خواهد داد. برخي از كشورها، مخصوصا در اروپا، تصميم گرفته‌اند كه برنامه‌هاي انرژي هسته‌اي خود را متوقف كنند در حالي‌كه اين حوادث ديگران را از توسعه و پيشبرد انرژي هسته‌اي خود منصرف نكرده است. اينكه انرژي هسته‌اي در آينده چگونه پيش خواهد رفت بايد صبر كرد و ديد. بهترين توصيف آن است كه آينده اين صنعت در حال حاضر واضح و آشكار نيست. بنابراين تاثير تحولات صنعت انرژي هسته‌اي بر بازار نفت نيز روشن نيست.
منبع: شرق
