اتاق خبر- يك‌شنبه 26 ارديبهشت انتخابات خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران برگزار خواهد شد. تشكلي جنجالي كه از زمان آغاز مركز حاشيه‌هاي زيادي بود و اكنون بعد از چندين سال هنوز به فعاليت ادامه مي‌دهد. تشكلي كه زماني گفته مي‌شد كه قرار است به مقابله با اتاق بپردازد اما در دوره‌هاي اخير رابطه خوبي با اتاق بازرگاني پيدا كرده است. تشكلي كه در زمان خود ساختاري جديد و متفاوت از تشكل‌هاي مرسوم را در ايران پايه گذاشت اما شايد هيچگاه نتوانست جايگاهي كه در ابتداي راه بانيان آن در نظر داشتند را ايجاد كند. با هم نگاهي به تاريخچه اين تشكل مي‌كنيم.
تشكل تشكل‌هاي صنعتي
داستان خانه‌هاي صنعت از اواخر دوران وزارت غلامرضا شافعي بر صنايع آغاز شد. در آن زمان وزارت بازرگاني و صنايع جدا از يكديگر فعاليت مي‌كردند و اتاق بازرگاني كه عملا زير نظر وزارت بازرگاني به فعاليت مي‌پرداخت، رابط خوبي بين اين وزارتخانه و فعالان بخش خصوصي بود.
شافعي به خوبي به جاي خالي ميان وزارت صنايع و بخش خصوصي واقف بود و به دنبال ايجاد يك راه ارتباط تشكلي ميان وزارتخانه متبوع خود و بخش خصوصي مي‌گشت. به همين دليل وي طرح ايجاد تشكل‌هاي همگن را ارائه كرد. تشكل‌هاي همگن تخصصي به اين شكل طراحي شده بودند كه صنايع نزديك به يكديگر در تشكل‌هايي موسوم به همگن دور يكديگر جمع شوند. از جمع شدن اين تشكل‌هاي همگن در كنار يكديگر خانه‌هاي صنعت آن استان شكل مي‌گرفت. اين مصوبه در قالب قانون برنامه دوم توسعه به تصويب رسيد و در نهايت در سال 1377 كليد اين كار زده شد. اجراي اين پروژه بر عهده يك چهره قديمي بخش خصوصي به نام هادي غنيمي‌فرد گذاشته شد اما پيش از آنكه شافعي بتواند خانه‌هاي صنعت را ايجاد كند با ادغام وزارتخانه جاي خود را به اسحاق جهانگيري داد تا وزير معادن و فلزات متولي صنايع نيز باشد. با وجود اين خانه‌ها در زمان جهانگيري شكل گرفت.
خانه در برابر اتاق
مخالفت‌هاي زيادي براي ايجاد خانه صنعت وجود داشت. اتاق بازرگاني خود نام صنايع و معادن را از قبل از انقلاب يدك مي‌كشيد و مدعي بود كه نيازي به تشكلي جديد براي صنعت وجود ندارد. به ويژه آنكه خانه صنعت به مرور نام خانه صنعت، معدن و تجارت را به خود اضافه كرد. اما با وجود لابي گسترده براي ايجاد نشدن اين تشكل، خانه صنعت با حمايت جهانگيري ايجاد شد تا بسياري به اين نتيجه برسند كه جهانگيري تلاش دارد تشكلي را در مقابل قدرت اتاق ايجاد كند. اتاق نيز براي تضعيف اين تشكل اقدام به ايجاد خانه معدن به عنوان يك زير مجموعه خود كرد تا در عمل اين دو تشكل كاملا در مقابل يكديگر قرار گيرند.
مواضع تند هادي غنيمي‌فرد و محبوبيت وي به خاطر سخنراني‌هاي جنجالي وي عملا مزيد بر علت شد. اتاق مواضع محافظه‌كارانه داشت ولي غنيمي‌فرد به صورت علني با بانك‌ها مقابله مي‌كرد. در نهايت انتخابات دوره پنجم اتاق‌هاي بازرگاني فاز جديدي در اين اختلافات را شكل داد. محمدرضا بهزاديان به همراه جمعي از اعضاي خانه تهران ازجمله خود غنيمي‌فرد به اتاق بازرگاني تهران راه يافتند و در ائتلاف با ساير گروه‌هاي پيروز موفق شدند به رياست خاموشي بر اتاق تهران پايان دهند. اين آغاز حضور خانه‌اي‌ها در اتاق بود كه منجر به درگيري‌هاي زيادي در اتاق بازرگاني شد. چهره‌هايي چون پورقاضي كه از خانه به اتاق آمده بودند برخلاف روال مرسوم بسيار تند از سياست‌هاي اتاق و دولت انتقاد مي‌كردند. حتي كنار گذاشتن بهزاديان از اتاق تهران تنها با كمك استفاده از راي غنيمي‌فرد ممكن شد. غنيمي‌فرد در اين رابطه مي‌گويد، قرار بود از راي وي براي تهديد به استيضاح بهزاديان استفاده شود ولي علاميرمحمد صادقي با اين راي بهزاديان را استيضاح كرد. اين موضوع اختلاف بين خانه صنعت و اتاق را به اوج خود رساند.
شكل‌گيري خانه صنعت ايران
بعد از شكل‌گيري خانه‌هاي تهران در عمل يك حلقه مفقوده در ساختار خانه‌ها احساس مي‌شد. خانه‌هاي هر استان از نظر قانوني شكل گرفته بودند اما اين خانه‌ها ارتباط پراكنده‌يي با يكديگر داشتند. در حقيقت نياز به يك تشكل براي جمع شدن اين خانه‌هاي استاني كاملا احساس مي‌شد و اين كار در قالب مجامع كشوري صورت پذيرفت. بر همين اساس غنيمي‌فرد به رياست خانه صنعت، معدن و تجارت ايران رسيد بدون آنكه تشكلي با اين نام رسما به ثبت رسيده باشد. در نهايت اين تشكل بعد از وقفه زيادي به صورت رسمي به ثبت رسيد و هنوز از عمر خانه ايران چند سال بيشتر نمي‌گذرد.
از نظر ساختاري خانه و اتاق تفاوت‌هاي بنيادي با يكديگر داشتند. اتاق‌ها از طريق راي‌گيري سراسري اعضا، هيات نمايندگان شهرستان‌ها و بر همين اساس هيات نمايندگان ايران را مشخص مي‌كنند با اين شرط كه هر تشكل عضو اتاق حق دارد يك صندلي در اتاق ايران داشته باشد.
در مقابل خانه‌ها، تشكل تشكل‌ها هستند و هيات رييسه هر خانه از طريق راي تشكل‌هاي عضو آن خانه تعيين مي‌شوند. در حقيقت الگويي كه اين روزها در اتاق بازرگاني بسيار مورد بحث قرار گرفته و معاونت تشكل‌ها به دنبال ايجاد آن است همان الگويي است كه غنيمي‌فرد 2دهه قبل در خانه‌هاي صنعت ايجاد كرد. در حقيقت اتاق داراي اعضاي بيشتري بود ولي خانه با مدلي جديدتر و ريشه‌دارتر شكل گرفت. شايد علت اينكه خانه صنعت توانسته است در طول اين سال‌ها به عنوان يك تشكل پابرجا بماند همان الگوي ريشه‌دار اوليه بود.
انقلاب صنايع غذايي‌ها
از 2دوره پيش در خانه تهران بحث كنار گذاشتن غنيمي‌فرد مطرح شد. غنيمي‌فرد در صحبت‌هاي خود از احمدي‌نژاد حمايت مي‌كرد درحالي كه فعالان اقتصادي از سياست‌هاي دولت ناراضي بودند. از طرف ديگر شرايط تشكل‌هاي صنايع غذايي نسبت به ساير تشكل‌ها بهتر بود و حضور آنها در خانه تهران بسيار پررنگ بود. در نهايت در انتخابات 2دوره قبل طيفي نزديك به انجمن‌هاي صنايع غذايي به رهبري چهره‌هايي همچون مرتضي سلطاني، صاحب كارخانه زر ماكارون، محمدرضا مرتضوي از انجمن آرد و ابوالحسن خليلي به هيات رييسه خانه راه يافتند. درحالي كه قرار بود سلطاني، رييس خانه صنعت شود اما در دقيقه 90 مرتضوي بود كه به رياست برگزيده شد تا ديگر شاهد حضور سلطاني در خانه صنعت تهران نباشيم.
بعد از پروژه تهران، حذف غنيمي‌فرد از خانه ايران نيز آغاز شد و در نهايت رياست خانه صنعت ايران به يك چهره اصفهاني از اتاق بازرگاني و دبيركلي خانه ايران به رييس خانه صنعت تهران رسيد. پس از اين ماجرا ارتباط خوبي ميان خانه صنعت تهران و گروه ائتلاف براي فردا در اتاق بازرگاني شكل گرفت تا اين گروه با كمك خانه صنعتي‌ها بتواند به پيروزي گسترده‌يي در اتاق بازرگاني تهران و ايران دست يابد. درحال حاضر رابطه بسيار خوبي ميان رييس خانه صنعت تهران و هيات رييسه اتاق بازرگاني تهران برقرار است. حتي در مواردي كمك‌هاي مالي اتاق تهران به خانه مورد بحث اعضاي اتاق قرار گرفت چراكه اين تشكل در اتاق بازرگاني به ثبت نرسيده و بعضي اعضا مخالف كمك مالي به اين تشكل بودند.
پايان دو دوره مرتضوي
انتخابات اين دوره پايان 2دوره رياست مرتضوي است. هر چند كه قانونا حضور مجدد وي در انتخابات مشكلي ندارد اما هميشه بعد از 2دوره، تغيير و تحول در تمامي نهادهاي دمكرات رخ مي‌دهد. شايد وقت آن رسيده باشد كه چند سوال اساسي در آستانه انتخابات اين تشكل پرسيده شود. اول اينكه ارتباط اين نهاد در حضور اتاق بازرگاني چگونه است؟ هر دو اين نهادها كار ارتباط ميان بخش‌هاي صنعت، معدن و تجارت و دولت را انجام مي‌دهند. با اين حساب چگونه از موازي‌كاري جلوگيري مي‌شود؟ سوال دوم اينكه چه ماموريت مشخصي براي ادامه كار خانه‌هاي صنعت وجود دارد؟ با در نظر گرفتن فعاليت كميسيون صنايع اتاق بازرگاني تهران و ايران قرار است خانه چه كار ديگري انجام دهد؟ سوال سوم اين است كه خانه چقدر نسبت به اهداف اوليه خود موفق بوده و اين اهداف آيا نياز به بازنگري دارند؟ اينها سوالاتي است كه در اين پرونده و پرونده‌هاي ديگر تا روز انتخابات به آنها پاسخ خواهيم داد.
منبع: تعادل
94106
