به گزارش اتاق خبر، این در حالی است که مسئولان معتقدند صنایع غذایی در کشور هنوز آماده تولید برای این سطح از محصولات نیستند. گرچه محصولات نهایی ایران با دیگر کشورهای دنیا رقابتی است اما در تعیین سطح جهانی تولید محصولات صنایع غذایی فناوری استفاده شده در تولید اهمیت بسیاری دارد. به گفته علی موحد، دبیر کارگروه صنایع غذایی اتاق بازرگانی ایران محصولات نهایی در صنایع غذایی ایران نسبت به محصولات دیگر کشورها رقابتی است اما برای تعیین تراز جهانی شاخص‌هایی مانند بروز بودن فناوری تولید و نوع ماشین‌آلات نیز تاثیرگذارند. در ایران محصولات صنایع غذایی به دلیل قدیمی بودن فناوری و ماشین‌آلات در تراز واقعی خود تعریف نشده‌اند که باید برای رسیدن به آن نقطه ماشین‌آلات و فناوری تولید را روزآمد کرد.
هر چند بخشی از تولیدات کشاورزی به صنایع تبدیلی اختصاص دارد اما ظرفیت‌های پایین در صنایع غذایی کشور آماده بهره‌برداری از این حجم محصولات نیست. این در حالی است که آنها معتقدند اگر سرمایه‌گذاران این صنعت را انتخاب کنند طرح‌های بسیاری برای رشد سرمایه و توسعه این صنعت وجود دارد. همچنین باید درنظر داشت که ماشین‌آلات مورد نیاز صنایع غذایی اکنون در کشور قدیمی و فرسوده است و نمی‌توان با این شیوه به تولید مناسب پرداخت. همچنین از دیگر مشکلات در این زمینه، استفاده از نیروی انسانی بیش از حد نیاز در خط تولید است. به دلیل قدیمی بودن فناوری و ماشین‌آلات خط تولید باید از نیروی انسانی بیشتری در خط تولید استفاده کرد. مشکلی که این شیوه اشتغالزایی ایجاد می‌کند افزایش قیمت تمام‌شده و ناتوانی محصولات ایرانی در رقابت با محصولات مشابه خارجی است.
حفظ نیروی کار انسانی از خط تولید به معنی از بین بردن اشتغال ایجاد شده در کشور نیست. در کشورهای دیگر هم اشتغالزایی از بین نمی‌رود بلکه واحدهای تولید صنایع غذایی از نیروی کار متخصص در بخش تحقیق و توسعه استفاده می‌کنند تا بتوانند بازده و ظرفیت تولید واحدها را افزایش داده و در فناوری تولید همواره بروز باشند.
صنایع غذایی، صنعتی نوپا
صنایع غذایی در ایران نسبت به دیگر بخش‌ها، صنعتی جدیدتر به شمار می‌رود و به این دلیل نیاز به حمایت‌های بیشتری دارد. اینکه صنایع غذایی صنعتی نوپا هستند به نوعی مزیت برای سرمایه‌گذاری در این صنعت به شمار می‌رود. صنایع قدیمی در کشور به دلیل مشکلاتی که وجود داشت در فناوری و سطح تولید نسبت به رقبای خود در دنیا عقب ماندند اما صنایع غذایی به دلیل تازگی هنوز در میدان رقابت قرار دارند و با سرمایه‌گذاری مجدد می‌توانند به پیشرفت قابل توجهی دست یابند. اکنون ایران در سال ۱۰۰ هزار تن محصولات کشاورزی تولید می‌کند و در صورتی که صنایع غذایی در کشور متناسب با تولیدات کشاورزی رشد نداشته باشد، ارزش افزوده‌ای که در این صنعت است به کلی از دست خواهد رفت.
بهروز فروتن، مشاور عالی کانون انجمن‌های صنایع غذایی درباره ماشین‌آلات تولیدکننده صنایع غذایی در ایران گفت: ایران با این که در زمینه محصولات کشاورزی مزیت‌های بسیاری دارد اما نسبت به دیگر کشورهای جهان دیرتر وارد صنایع غذایی شد. به عبارتی صنایع غذایی در کشور صنعتی نوپاست که نیاز به حمایت‌های بسیاری دارد. فروتن با بیان اینکه صنایع غذایی یکی از مهم‌ترین مزیت‌هایی است که ایران دارد اما متاسفانه از آن به درستی استفاده نمی‌شود، گفت: به طور متوسط سالانه ۱۰۰ هزار تن محصول کشاورزی در کشور تولید می‌شود. همچنین بر اساس افق ۱۴۰۴ ایران باید تا ۹ سال آینده میزان تولید محصولات کشاورزی را به ۳۰۰ هزار تن برساند. در صورتی که ایران بتواند به این سطح از تولید دست یابد، باید برای صنایع تبدیلی و غذایی هم سیاست‌گذاری مناسبی درنظر گرفته شود.
وی با اشاره به اینکه در دنیا از ماشین‌آلاتی به‌کار گرفته می‌شود که از نیروی انسانی کمتر استفاده شود، گفت: دلیل این استراتژی برای تولید در دنیا این است که هم قیمت تمام‌شده کاهش و هم دقت تولید افزایش می‌یابد. مشاور عالی کانون انجمن‌های صنایع غذایی با بیان اینکه استفاده از نیروی انسانی در خط تولید واحدهای صنایع غذایی ایران بیش از دیگر کشورهاست، افزود: موضوعی که در زمینه استفاده از نیروی انسانی در خط تولید وجود دارد این است که در دنیا نیرو انسانی در خط تولید بسیار کمتر از ایران است. عمده نیروی انسانی فعال در واحدهای تولیدی در خط تولید نیستند و بیشتر به موضوعات تحقیقی و توسعه‌ای می‌پردازند اما در ایران عمده نیروی انسانی فعال در واحدهای تولیدی در خط تولید فعالیت می‌کنند و فعالیت‌های تحقیق و توسعه در کشور بسیار ضعیف است.
فروتن با بیان اینکه فناوری در صنایع غذایی اهمیت بسیاری دارد، گفت: متاسفانه ایران از فناوری قدیمی در صنایع غذایی استفاده می‌کند و این در حالی است که این فناوری نیز در کشور به طور مستقیم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در ایران عمده دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مورد نیاز صنایع غذایی بر اساس مهندسی معکوس و ساخت داخل است، این موضوع باعث شده آسیب‌های بسیاری در خطوط تولید به این صنعت وارد شود.
وی با اشاره به اینکه ماهیت صنایع غذایی ایران بر اشتغالزایی استوار است، توضیح داد: در شرایطی که ایران از ماشین‌آلات قدیمی و نیروی کار بسیار در تولید محصولات صنایع غذایی استفاده می‌کند، طبیعی است که تولید با افزایش قیمت نسبت به دیگر نقاط دنیا همراه باشد. به عبارتی در شرایط کنونی ایران توان تولید رقابت‌پذیر در صنایع غذایی ندارد. مشاور عالی کانون انجمن‌های صنایع غذایی به این پرسش که برای تولید رقابت‌پذیر در صنایع غذایی چه تحولاتی باید رخ دهد، این‌گونه پاسخ داد: در گام نخست مهم‌ترین اقدامی که صاحبان صنایع غذایی باید پیش بگیرند، نوسازی ماشین‌آلات و تجهیزات تولید است.
به گفته فروتن در بلژیک روزانه فقط در تولید سس مایونز ۲ میلیون تخم‌مرغ شکسته می‌شود و این نشان از فاصله بسیار طولانی ایران با صنایع غذایی در کشورهای معتبر دنیا دارد.
یکی از موضوعات مهم در صنایع غذایی، سلامت محصولات تولیدی است. بسیاری از کشورها استانداردهای پیچیده‌ای برای تولید صنایع غذایی وضع کرده‌اند. فروتن به این پرسش که سلامت محصولات تولیدی در زمینه صنایع غذایی در ایران چگونه است، این‌گونه پاسخ داد: صنایع غذایی در ایران از چند سال قبل از انقلاب اسلامی آغاز شد. محصولاتی که اکنون تولید می‌شوند نسبت به آن زمان پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته و استانداردهای کشور در تولید محصولات صنایع غذایی رعایت می‌شود.
وی افزود: ایران در زمینه سلامت صنایع غذایی فعالیت‌های بسیاری داشته اما هنوز استانداردهای جهانی در تولید این محصولات رعایت نمی‌شود و مشکلاتی در این زمینه وجود دارد. یکی از مشکلاتی که در زمینه تولید محصولات صنایع غذایی وجود دارد در ارائه مجوز بهره‌برداری و ساخت است. متاسفانه دولت در ارائه این مجوزها دقتی بر تخصص افراد ندارد و مجوزها به افرادی که سرمایه‌گذار باشند داده می‌شود. مشاور عالی کانون انجمن‌های صنایع غذایی با اشاره به اینکه ناظر و کارشناس صنایع غذایی در خط تولید حضور دارند، گفت: حضور کارشناسان زمانی که خط تولید فعال شده کارآیی چندانی ندارد و یکی از نیازهای مهم در این زمینه، این است که زمان ارائه مجوز ساخت، کارشناسان صنایع غذایی باید در پروژه‌ها حضور داشته باشند. یکی از اقداماتی که دولت می‌تواند در این زمینه داشته باشد این است که برای سرمایه‌گذاران در صنایع غذایی دوره‌های لازم را برگزار کند تا آنها با تسلط کافی به این حوزه وارد شوند.
صنایع غذایی، مزیت سرمایه‌گذاری
صنایع غذایی در ایران با احتساب اینکه صنعتی جدید به شمار رود نسبت به دیگر صنایع در سال‌های گذشته کمتر از فناوری روز دنیا عقب مانده است. همچنین می‌توان با سرمایه‌گذاری کمتری در این صنعت به تولید بیشتری دست یافت.
از جمله موضوعات در صنایع غذایی کشور، این است که طرح‌های بسیاری به‌دست مهندسان و پژوهشگران ایرانی پایه‌ریزی شده و به تولید آزمایشگاهی رسیده است. در صورتی که سرمایه‌گذاران در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند این طرح‌ها را می‌توان به تولید در مقیاس بزرگ یا تولید انبوه رساند و از آنها برای سودآوری و راه‌اندازی واحدهای صنایع غذایی استفاده کرد.
علی موحد، دبیر کارگروه صنایع غذایی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران درباره وضعیت خط تولید و ماشین‌آلات این خطوط در کشور گفت: تولیدات صنایع غذایی ایران با تولیدات بسیاری از کشورهای دنیا از لحاظ کیفیت قابل مقایسه است. اگر محصول نهایی بهترین واحدهای تولیدی ایران را با محصول نهایی دیگر کشورها مقایسه کنیم می‌توان گفت کم و کسری وجود ندارد. وی افزود: با احتساب اینکه تفاوت چندانی در مقایسه محصولات تولیدی ایران و دیگر کشورها وجود ندارد اما محصولات نهایی ایران از تراز جهانی پایین‌تر است. این اتفاق به دلایل مختلفی در کشور افتاده که مهم‌ترین آنها شامل نبود ظرفیت گشایش اعتبار اسنادی تاکنون، نقل و انتقال پول و محدودیت‌های تحمیلی کشورهای دنیا برای بروزرسانی فناوری ایران در زمان تحریم می‌شود. این کارشناس صنایع غذایی با اشاره به اینکه تنها یکی از شاخص‌های تراز جهانی محصول نهایی است، گفت: در تعیین تراز جهانی ماشین‌آلات، مواد اولیه و بسیاری از موارد دیگر ارزیابی می‌شود که ایران به دلیل مشکلاتی که در ماشین‌آلات تولید دارد به تراز مناسبی دست نیافته است. موحد با تاکید بر اینکه دانش فنی مهم‌ترین موضوعی است که در زمینه صنایع غذایی وجود دارد، گفت: ایران در بسیاری از موارد که در حوزه صنایع غذایی است که پیشرفت‌های مناسبی داشته است. وی با اشاره به اینکه فناوری باید روزآمد باشد و ۱۲ سال تحریم ایران را در این زمینه با مشکلات بسیاری روبه‌رو کرد، گفت: با احتساب مشکلاتی که برای ایران به وجود آمد اما اکنون در کشور بر اساس پژوهش و فعالیت‌هایی که مهندسان ایرانی در آزمایشگاه‌ها داشته‌اند فناوری مناسبی در کشور وجود دارد که برای اجرا و به تولید انبوه رساندن آنها نیاز به سرمایه‌گذار داریم. دبیر کارگروه صنایع غذایی اتاق ایران افزود: با اینکه به صنایع غذایی ایران در سال‌های گذشته آسیب‌های بسیاری وارد شد اما هنوز هم از جمله صنایع مزیت‌دار ایران به شمار می‌رود. صنایع غذایی با احتساب ظرفیت‌های اقتصادی موجود در ایران، در صورتی که شامل سرمایه‌گذاری شود، رشد بسیار مناسب‌تری نسبت به دیگر صنایع خواهد داشت. به گفته موحد، صنایع غذایی نسبت به دیگر صنایع کمتر عقب مانده و همچنین برای تحرک جدید نیازمند سرمایه‌گذاری کمتری است. بر این اساس می‌توان ادعا کرد که اگر اراده‌ای برای تحرک صنعتی و اقتصادی وجود دارد، صنایع غذایی مناسب‌ترین بستری است که می‌توان با سرمایه‌گذاری در آن به تولید، ارزش افزوده و اشتغالزایی قابل توجهی دست یافت.
منبع: صمت
