اتاق خبر: بررسي ميزان افزايش و رشد پايه پولي به عنوان يكي از مهم‌ترين شاخص‌هاي رشد تورم و نقدينگي نشان مي‌دهد كه در 5سال گذشته، پايه پولي از رقم 68هزار ميليارد تومان در سال 1389 به 143هزار ميليارد تومان در آذر 94 رسيده و طي اين 5سال معادل 75هزار ميليارد تومان بيشتر شده و بيش از 2برابر رشد كرده است.
پايه پولي در 5سال اخير به‌طور متوسط سالي 15هزار ميليارد تومان افزايش و سالانه رشد متوسط 15.2درصدي داشته و بررسي اجزاي آن نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين عامل رشد پايه پولي در اين سال‌ها افزايش بدهي دولت به بانك مركزي و افزايش بدهي بانك‌ها به بانك مركزي بوده است.
كل بدهي دولت و بانك‌ها شامل بانك‌هاي تخصصي و بانك‌هاي تجاري به بانك مركزي در اين سال‌ها از رقم 50.2هزار ميليارد تومان در سال 89 به 10.9.4هزار ميليارد تومان در سال 94 افزايش يافته و به ميزان 57.2هزار ميليارد تومان بيشتر شده است. متوسط رشد سالانه بدهي دولت و بانك‌ها به بانك مركزي در اين 5سال به‌طور متوسط سالي 11.84هزار ميليارد تومان بوده است.
براين اساس، مي‌توان نتيجه گرفت كه باتوجه به افزايش 75هزار ميليارد توماني پايه پولي و همچنين افزايش 57هزار ميليارد توماني بدهي دولت و بانك‌ها به بانك مركزي، مهم‌ترين سهم از رشد پايه پولي را بدهي دولت و بانك‌ها به بانك مركزي با سهم 76درصدي تشكيل داده و براي كنترل پايه پولي، مهم‌ترين ابزار بانك مركزي و سياست‌گذار پولي، كنترل بدهي بانك‌ها و دولت به بانك مركزي است اين نكته نشان مي‌دهد كه تنگناي مالي دولت در بودجه و همچنين تنگناي مالي بانك‌ها در بازار پول، مهم‌ترين عامل مراجعه دولت و بانك‌ها به منابع بانك مركزي بوده است.
از رقم 75هزار ميليارد توماني افزايش پايه پولي در اين 5سال، 33.8هزار ميليارد تومان را بدهي بانك‌هاي تخصصي، 16.2هزار ميليارد تومان را بدهي بانك‌هاي تجاري و 9.2هزار ميليارد تومان را بدهي دولت به بانك مركزي تشكيل داده است.
بر اين اساس، در بين اجزاي بدهي‌ها به بانك مركزي و عوامل رشد پايه پولي، بدهي بانك‌هاي تخصصي با سهم 45درصدي از رشد پايه پولي در اين 5سال بالاترين نقش و سهم را داشته است. پس از آن بدهي بانك‌هاي تجاري با سهم 21.6درصدي از رشد پايه پولي در رتبه دوم قرار داشته و در رتبه سوم نيز بدهي دولت با سهم 12.3درصدي از رشد پايه پولي قرار داشته است.
سهم 12.3درصدي بدهي دولت به بانك مركزي
ميزان بدهي دولت به بانك مركزي از 17.3هزار ميليارد تومان در سال 1389 به 26.5هزار ميليارد تومان در سال 94 رسيده و طي اين مدت 5سال 9.2هزار ميليارد تومان و به‌طور متوسط سالانه 1.84هزار ميليارد تومان بيشتر شده است.
رشد بدهي دولت به بانك مركزي در اين سال‌ها نوسان بسياري داشته به‌طوري‌كه در سال 89 با رشد بالاي 87درصدي مواجه شده اما در سال بعد رشد 46-درصدي را تجربه كرده و سالانه به‌طور متوسط با 23درصد رشد در اين 5 سال مواجه شده است. براين اساس رقم 9.2هزار ميليارد توماني افزايش بدهي دولت به بانك مركزي، نسبت به رقم كل افزايش پايه پولي سهم 12.3درصدي داشته و اگرچه به عقيده كارشناسان بدهي دولت به بانك مركزي همواره باعث رشد پول پرقدرت شده و اثر تورمي قابل توجهي دارد اما نگاهي به اين ارقام نشان مي‌دهد كه در 5 سال گذشته و به‌خصوص در دولت يازدهم، رشد زيادي نداشته است.
رشد منفي بدهي بانك‌هاي تخصصي
از سوي ديگر، بررسي بدهي بانك‌هاي تخصصي به بانك مركزي كه در دولت قبل و به خاطر اجراي طرح مسكن مهر، عامل رشد بالاي پايه پولي و نقدينگي و تورم بوده، نشان مي‌دهد كه از رقم 21.6هزار ميليارد تومان در سال 89 به 55.4هزار ميليارد تومان در سال 94 رسيده و در اين 5 سال معادل 34هزار ميليارد تومان بيشتر شده است. البته بخش عمده اين رشد در دولت قبل رخ داده و از سال 92 به بعد كه دولت روحاني از نيمه دوم سال سكان اقتصاد را به دست گرفته رشد زيادي نداشته است.
رشد متوسط بدهي بانك‌هاي تخصصي به بانك مركزي در اين 5سال معادل 6.76هزار ميليارد تومان بوده و سالانه 26درصد رشد كرده است. اين رشد عمدتا در سال 90 با رشد 67درصدي و در سال‌هاي 91 و 92 با رشد 22 و 24درصدي همراه بوده اما در سال‌هاي93 و 94 رشد اندك 2.1درصدي و رشد منفي 0.08-درصدي را در دولت روحاني تجربه كرده است.
رشد بالاي بدهي بانك‌هاي تجاري در سال 93
رشد بدهي بانك‌هاي تجاري شامل بانك‌هاي دولتي و بانك‌هاي غيردولتي، خصوصي و خصوصي‌شده نيز نشان مي‌دهد كه ميزان بدهي بانك‌هاي تجاري از رقم 11.3هزار ميليارد تومان در سال 89 به 27.5هزار ميليارد تومان در سال 94 رسيده و در اين دوره 5ساله معادل 16.2هزار ميليارد تومان بيشتر شده است.
اين رشد بدهي و اضافه برداشت از منابع بانك مركزي عمدتا در سال 93 رخ داده كه با رشد بالاي 445درصدي همراه بوده است. به نظر مي‌رسد به خاطر سياست‌هاي كنترل تورم و انضباط مالي دولت و بانك مركزي، بانك‌ها كه از يك سو با مطالبات معوق بالا و بدهي بالاي دولت به بانك‌ها مواجه بوده‌اند و با سركوب مالي و كمبود منابع و قفل شدن منابع مواجه شده‌اند، چاره‌يي جز اضافه برداشت از منابع بانك مركزي نداشته‌اند و همين موضوع باعث رشد بدهي بانك‌ها به بانك مركزي شده است. رشد متوسط بدهي بانك‌هاي تجاري در اين 5سال معادل 18درصد بوده و سالانه 3.24هزار ميليارد تومان به بدهي بانك‌هاي تجاري به بانك مركزي اضافه شده است.
منبع: تعادل
