بانک مرکزی قلب تپنده مالی کشور است. در طول سه دهه که از استقرار جمهوری‌اسلامی گذشته است این نهاد مالی شاهد دگرگونی‌های بسیار بوده و برخلاف کشورهای توسعه‌یافته روسای بسیاری را با روش‌ها و خط مشی‌های مختلف به خود دیده است.
بهار- بعد از سال‌ها این روسا در حاشیه بیست و چهارمین همایش بانکداری به همت رییس کل بانک مرکزی جدید گرد هم آمدند ولی درنهایت این گردهمایی تبدیل به دفاع مدیران قبلی بانک مرکزی از عملکرد خود و همچنین انتقاد از روسای بعدی شد. گردهمایی پنج رییس بانک مرکزی پس از انقلاب که با چاشنی انتقاد نسبت به عملکرد این نهاد در دولت‌های نهم و دهم همراه بود و حواشی‌ای را به دنبال داشت با عکس یادگاری و پادرمیانی رییس فعلی بانک مرکزی پایان یافت. بیست و چهارمین همایش بانکداری اسلامی که در روزهای 12 و 13 شهریور ماه برگزار شد امسال با کمی تفاوت نسبت به سال‌های گذشته به کار خود پایان داد و با حاشیه‌هایی همراه شد.
حضور روسای بانک مرکزی پس از انقلاب و همچنین سکاندار جدید این نهاد پولی رنگ و بوی متفاوتی را به جلسه اختتامیه داد و فرصتی را برای نقد و بررسی وضعیت اقتصادی کشور و عملکرد بانک مرکزی فراهم کرد. انتقاد نسبت به عملکرد بانک مرکزی در دولت‌های نهم و دهم چاشنی اظهارات کلیه روسای سابق بانک مرکزی بود. به‌طوری که مجید قاسمی بر نقش شخصیت رییس بانک مرکزی بر حفظ استقلال این نهاد بانکی تاکید کرد، اما محمود بهمنی لازمه استقلال را تغییر قوانین دانست و گفت: در این شرایط رییس فدرال رزرو هم بیاید همین آش و همین کاسه است.
قاسمی همچنین انتقاداتی نسبت به از بین رفتن سیاست ارز تک‌نرخی با بسته سیاستی سال 90 و هچنین برداشت غیرقانونی از حساب بانک‌ها مطرح و تاکید کرد: پول مردم را به بانک‌ها بازگردانید. بهمنی اما در واکنش به انتقادات شدید قاسمی از عملکرد خود دفاع و خطاب به قاسمی اظهار کرد: احتیاط تا چه حد؟ گذاشتید وقتی من خداحافظی کردم صحبت کردید! اما مذاکرات دو جانبه قاسمی وبهمنی تا جایی ادامه یافت که رییس کل جدید برای پایان آن پا درمیانی کرد. از دیگر حواشی این جلسه می‌توان به اظهارات طهماسب مظاهری که در دولت نهم به دلیل ناسازگاری با احمدی‌نژاد از ریاست بانک مرکزی کناره‌گیری کرده بود اشاره کرد. او به گزارش محرمانه خود درباره هشدار نسبت به افزایش تورم و فروپاشی اقتصادی اشاره کرد و گفت: به سه قفله شدن خزانه و چاپخانه اسکناس و همچنین ترک بانک مرکزی افتخار می‌کنم.
محمد حسین عادلی رییس بانک مرکزی دولت سازندگی نیز در این جلسه نسبت به تامین کسری بودجه دولت‌ها توسط بانک مرکزی انتقاد و تاکید کرد: نگران تغییر قوانین هستم که شاید در پی آن بانک مرکزی تحت سلطه نهاد یا جای دیگری به جز دولت قرار بگیرد این در حالی است که باید مفهوم استقلال بانک مرکزی فهمیده شود. ولی الله سیف، رییس فعلی بانک مرکزی نیز با اشاره به این‌که بهمنی از وارد آمدن خسارات عمده به نظام بانکی جلوگیری کرد، گفت: البته در بعضی موارد نسبت به عملکرد او انتقاد دارم و معتقدم بعضی مسائل را حل نکرد اما کاری که از دستش برمی‌آمد را انجام داد.
ولی‌الله سیف رییس فعلی بانک مرکزی با بیان این‌که بین بانکداری اسلامی و بانکداری بدون ربا فاصله زیادی وجود دارد گفت: باید فاصله موجود را شناسایی و روش‌هایی را برای حرکت به سمت بانکداری اسلامی پیدا کنیم. او با بیان این‌که احساس می‌کنم در این همایش بحث‌ها بیشتر به سمت مسائل مربوط به بانکداری متمایل می‌شود، پیش از این موضوع استقلال بانک مرکزی در زمان ریاست مرحوم نوربخش و دکتر عادلی مطرح شده بود امروزاستقلال بانک مرکزی دغدغه همگان است هر شرایطی اقتضای خاص خود را دارد و شهادت می‌دهم که محمود بهمنی رییس کل سابق بانک مرکزی با به کارگیری روش‌های خاص از خسارات عمده‌ای که می‌توانست به نظام بانکی وارد شود جلوگیری کرد.
سیف همچنین در راستای انتقادات مطرح شوده از سوی مجید قاسمی نسبت به عملکرد بهمنی خاطرنشان کرد: به عنوان مدیرعامل بانک کارآفرین به دفعات نامه‌هایی را به بانک مرکزی نوشتم اما نامه‌ها بی‌جواب ماند و اکنون که به بانک مرکزی آمده‌ام باید جواب همان نامه‌ها را بدهم. در ادامه این میزگرد مجید قاسمی که در سال‌های 65 تا 68 سکان بانک مرکزی را در اختیار داشته با بیان این‌که بانک مرکزی ما در مقاطع مختلف نتوانسته طبق قانون پولی و بانکی به وظایف خود عمل کند، گفت: در بعضی مواقع این ناتوانی ناشی از قوانین کشور و به‌ویژه قانون بودجه بوده و در بعضی موارد نیز فراتر از قوانین و به صورت غیرقانونی بانک مرکزی محلی برای تامین نیازهای مالی دولت بوده است.
به گفته او شخصیت رییس کل بانک مرکزی می‌تواند حافظ استقلال این نهاد باشد. او با بیان این‌که در همه این موارد استقلال بانک مرکزی تحت‌الشعاع قرار گرفته است، تصریح کرد: خوب نیست که فقط از استقلال بانک مرکزی حرف بزنیم اما در عمل کاری انجام ندهیم به‌طور مثال اکنون تعیین نرخ سود بانکی در اختیار رییس بانک مرکزی نیست و در شورای پول و اعتبار تعیین می‌شود. مدیرعامل بانک پاسارگاد اضافه کرد: اگرچه شورای پول و اعتبار از ارکان بانک مرکزی است اما باید تخصصی‌تر باشد و تحت فشار دولت تصمیم‌گیری نکند. قاسمی با اشاره به این‌که این شورا در چند سال اخیر مدتی تعطیل شد، گفت: در سال 90 نرخ سود به صورت دستوری تعیین و از اردیبهشت 90 سبب واگرایی نرخ ارز شد.
رییس اسبق بانک مرکزی با اشاره به این‌که سیاست تک‌نرخی کردن ارز که از سال 81 و با مقدمات 16 ساله آغاز و بهای سنگینی برای آن پرداخت شده بود با بسته سیاستی سال 90 از بین رفت، گفت: هرچه بانک مرکزی مداخله کرد نتوانست نرخ ارز را حفظ کند و حتی دوبار در سال 1391 پیشنهاد افزایش نرخ سود را به شورای پول و اعتبار برد اما با مخالفت روبه‌رو شد.
مدیرعامل بانک پاسارگاد با اشاره به این‌که غیرقابل پیش‌بینی نبود که کاهش نرخ سود موجب فشار آمدن به نرخ ارز خواهد شد، تصریح کرد: اعضای شورای پول و اعتبار که دانش اقتصاد داشتند نباید اجازه می‌دادند چنین اتفاقی بیفتد. قاسمی با اشاره به این‌که در ژاپن باز هم با وجود این‌که رییس بانک مرکزی توسط وزیر اقتصادی انتخاب می‌شود اما بانک از استقلال قابل توجهی در اعمال سیاست‌های خود برخوردار است، گفت: در اسفند 67، زمانی که رییس بانک مرکزی بودم چک خزانه با امضای وزیر اقتصاد که مربوط به حقوق کارمندان بود را با وجود این‌که در ردیف کسری بودجه آمده بود از محل سیستم بانکی تامین شود را برگشت زدم زیرا بانک مرکزی سیستم بانکی نیست.
در ادامه میز گرد بانکداری اسلامی، سیاست‌های پولی و مالی و ضرورت هماهنگی و آثار آن بر اقتصاد کشور، محمد حسین عادلی که ریاست بانک مرکزی از سال 68 تا 73 را برعهده داشته با بیان این‌که تامین کسری بودجه در اقتصاد کشور همواره برعهده بانک مرکزی بوده است، گفت: اکنون همه مسئولان سه دستگاه اصلی کشور (معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد) منصوب شدند اما در خط مقدم این جبهه بانک مرکزی قرار دارد. او در ادامه با تاکید بر این‌که آنچه اکنون در مرکز مشکلات کشور قرار دارد تورم است که بانک مرکزی مسئولیت کنترل آن را برعهده دارد، افزود: اکنون بانک مرکزی با مشکلات بسیاری روبه‌رو است اما همان‌طور که اعلام کردم مهم‌ترین مشکل افزایش تورم است که باعث افزایش هزینه تولید و در نتیجه کاهش عرضه شده که تورم را تشدید می‌کند. به گفته او در سال‌های اخیر برای چاره‌جویی در این چرخه معیوب نسبت به افزایش واردات اقدام کرده‌ایم و در نتیجه بیماری هلندی به اقتصاد ورود کرده است.
او افزود: در واقع مفهوم استقلال باید از سوی دست‌اندرکاران پذیرفته شود. عادلی همچنین با اشاره به این‌که تصویب سیاست‌های پولی توسط هیات دولت که در زمان تصویب قانون بانکداری بدون ربا مغفول واقع شده ناقض استقلال بانک مرکزی است گفت: نصف به علاوه یک اعضای شورای پول و اعتبار باید از کارشناسان مستقل بانکی تشکیل شود.
او همچنین درباره استقلال بانک مرکزی با تاکید بر این‌که باید حواسمان باشد که دایما قانون را عوض نکنیم تصریح کرد: نگران این هستم که سلطه مالی دولت نسبت به بانک مرکزی برطرف شود اما بانک مرکزی تحت سلطه نهاد دیگری قرار بگیرد بنابراین مهم است که ببینیم به کدام سمت می‌رویم.
رییس بانک مرکزی دولت سازندگی با اشاره به این‌که شناخت و درک خوب از استقلال ما را از تعویض قوانین بی‌نیاز می‌کند، خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی شاید بشود به سمتی رفت که شاهد تعیین نرخ سود مناسب، کاهش نقدینگی و مهار تورم باشیم. طهماسب مظاهری که در دولت نهم پس از استعفای شیبانی، حدود یک سال ریاست بانک مرکزی را برعهده داشت و به دلیل اختلاف نظر با رییس دولت از این سمت کناره‌گیری کرد، با تاکید بر این‌که هشت سال پرتلاطم و تاسف‌بار در نظام مدیریت اقتصادی را شاهد بودیم، گفت: نیازمند بازسازی ساختار اقتصادی هستیم.
او گفت: زمانی که معاون اقتصادی وزارت اقتصاد بودم گزارشی را تهیه و به داود دانش‌جعفری وزیر وقت اقتصاد دادم که براساس آن اعلام کردم که اگر به همین ترتیب پیش برویم، نرخ تورم افزایش می‌یابد اما رییس‌جمهوری چنین گزارشی را قبول نکرد. مظاهری با اشاره به نقدینگی 70هزار‌میلیارد تومانی در سال 1384 گفت: میزان نقدینگی در مرداد 1386 به 146هزار‌میلیارد تومان رسیده بود و همان زمان اعلام کردم که نقدینگی در 50 سال فعالیت بانک مرکزی به 70هزار‌میلیارد تومان رسیده و تنها در دو سال دو برابر شده است. او با تاکید بر این‌که در آن زمان بر این گزارش مهر محرمانه زده شد اظهار کرد: پیش‌بینی کردم که اگر آن روند ادامه می‌یافت در اسفند 1386 میزان نقدینگی به 300هزار‌میلیارد تومان می‌رسید اما جلوی این موضوع را گرفتم و در نتیجه مساله سه قفله شدن خزانه یا چاپخانه اسکناس مطرح شد که در نتیجه این اقدام نقدینگی در اسفند 1390 به 150هزار‌میلیارد تومان رسید. مظاهری با تاکید بر این‌که اگر ترمز نمی‌کردیم به فروپاشی اقتصادی می‌رسیدیم. بر این اساس محمود بهمنی، رییس سابق بانک مرکزی که پس از طهماسب مظاهری، در پنج سال هدایت بانک مرکزی را برعهده داشت، با اشاره به این‌که استقلال بانک مرکزی با تعویض مدیران حاصل نمی‌شود گفت: این امر تغییر در قوانین و مقررات را می‌طلبد و اگر رییس فدرال رزرو را بیاورند اما قوانین و مقررات اصلاح نشود باز هم همین آش و کاسه خواهد بود.
او با اشاره به این‌که حکم رییس کل بانک مرکزی توسط رییس‌جمهوری صادر می‌شود و در یک ربع امکان تغییر آن وجود دارد اضافه کرد: باید بالاترین رکن بانک مرکزی که شورای پول و اعتبار است را اصلاح کنیم به عبارت دیگر استقلالی که اکثریت اعضای شورای پول و اعتبار آن دولتی است استقلال نخواهد بود. رییس سابق بانک مرکزی با اشاره به این‌که اقتصاد علم سلایق و ارزش‌های انسانی است و با علوم محض فرق دارد، ادامه داد: در اقتصاد باید براساس شرایط و ضوابط خاص تصمیم گرفت. پس از آخرین میزگرد بیست و چهارمین همایش بانکداری اسلامی که با حاشیه‌هایی همراه بود، با قرائت بیانیه‌ای از سوی کورش پرویزیان، رییس موسسه عالی بانکداری به کار خود پایان داد.
