توزیع کالاهای کوپنی در دورهای با محدودیتهایی خاص، اجرا میشود. وقتی نظام توزیع برای رساندن کالاها به دست مردم نظام اطمینانبخشی نیست و محدودیت در تأمین کالاها وجود دارد، توزیع کوپنی کالا مطرح میشود. در شرایط جنگ، نارسایی کالایی و مالی، نظام توزیع در کانال کنترل شده ای قرار میگیرد. اما زمانی هم که محدودیتی در تأمین کالا نیست و شرایط خاص در کشورها وجود ندارد و عرضه و تقاضا بازار طوری است که کالا با قیمت تعادلی به دست مردم میرسد، اصلاً نیازی به توزیع کوپنی نیست. اگر قیمت عرضه و تقاضا و نظام توزیع میتواند کالا را با قیمت مناسب به دست مردم برساند، تغییر نظام توزیع آزاد به کوپنی، تغییری بیهوده تلقی میشود. مثلاً الان، در رابطه با کالاهای اساسی، این کالاها با نرخ ارز دولتی تأمین میشود، اگر برآورد بر این است که قیمت کالاهای مصرفی مطابق با تأمین ارز دولتی آن به دست مردم میرسد نیاز به توزیع کوپنی نیست. حدود14 میلیارد دلار ارز دولتی برای تأمین کالاهای اساسی و دارو اختصاص یافته و با عرضه و تقاضای بازار به دست مردم میرسد. اما اگر محدودیت کالایی و ارزی داریم، نظام توزیع قادر به کنترل پایدار بازار نیست و احتمال سوءاستفاده در بازار توزیع وجود دارد، باید از نظامات تجربه شده توزیع در بازار استفاده کرد. نظام کوپنی یک زمانی کاغذی بود الان با پیشرفت الکترونیکی، امکان تأمین زیرساختهای توزیع راحتتر است. کارهای مطالعاتی توزیع الکترونیکی ارائه شده است، اما تغییر نظام توزیع نیازمند ارزیابی و کار کارشناسی است. نظر من این است که ارز مورد نیاز برای کالاهای اساسی تأمین است.کالاهای اساسی به اندازه رفع نیاز وارد شده اما قیمت کالاها افزایش دارد، نظارت بر واردات، ترخیص و توزیع کالا کنترل شده نیست و همین باعث رشد قیمتها شده است. مسائل متعدد سوء در واردات با ارز دولتی دیده میشود. اگر این مسیر اصلاح شود دیگر نیازی به توزیع کوپنی کالا نیست. اما این موضوع را هم در نظر بگیریم، که شروع نظام توزیعی جدید، ریسک زیادی هم دارد و دولت نمیتواند در زمان کوتاه چند ماهه این ریسک را بپذیرد.
ایران