روانشناس بالینی کیست؟
رشته روانشناسی پس از دوره کارشناسی، شامل گرایش های متعددی ست، که برای ورود به هر کدام، لازم است تا منابع مخصوص آن گرایش مطالعه شود. برای مثال یکی از پرطرفدارترین گرایش ها، روانشناسی بالینی ست؛ پس برای قبولی از آزمون ارشد بالینی، الزام مطالعه منابع کنکور روانشناسی وجود دارد. به افرادی که در این گرایش به تحصیل ادامه داده و اقدام به اخذ مدرک می کنند روانشناس بالینی گفته می شود؛ اما قطعا روانشناس بالینی خوب، کسی ست که علاوه بر مطالعه منابع ارشد بالینی و دریافت مدرک، بر کسب مهارت های بالینی و تجربه نیز متمرکز باشد.
روانشناسان بالینی، پس از دریافت مجوز، می توانند اقدام به تاسیس کلینیک کنند و یا در بیمارستان های روانی، درمانگاه های بهداشت روانی، مراکز دولتی، مراکز توانبخشی، کلینیک های رونپزاشکی و یا به عنوان مدرس در مدارس و دانشگاه ها مشغول به کار شوند. در ادامه به بررسی دقیق تر فعالیت های روانشناسان بالینی می پردازیم.
فعالیت های روانشناسان بالینی بر اساس فروانی
- درمان / مداخله
- تشخیص و سنجش
- تدریس
- نظارت بالینی
- تحقیق / نگارش
- مشورت دادن
- امور اجرایی
درمان / مداخله
درمانگری فعالیت اصلی روانشناسان بالینی است. تصور بسیاری از مردم راجع به درمانگری این است که مراجع روی کاناپه ای شبیه تخت دراز می کشد و یک درمانگر ریشوی اسرار آمیز با یک دفترچه یادداشت و پیشانی درهم کشیده، پشت سرش می نشیند. اما درمان عملا در اندازه ها و شکل های مختلفی رخ می دهد. عده کمی (واقعا عده کمی!) از درمانگران هنوز از کاناپه شبیه تخت استفاده می کنند و بیشتر آنها روبه روی مراجع می نشینند.
درمان در بیشتر مواقع، در قالب رابطه ای دو نفره اجرا می شود؛ اما امروز زوج درمانی، خانواده درمانی، آموزش والدین و گروه درمانی هم رایج است. برای مثال، گروهی مرکب از شش یا هشت مراجع که همگی مشکل مصرف الکل دارند، با درمانگر دیدار و روی مشکل شان کار می کنند. یا روانشناس به والدین یاد می دهد چطور با تقویت رفتار فرزندشان در خانه، می توانند رفتار مخل فرزندشان را کم کنند.
از نظر تاریخی درمانگری عمدتا تلاش برای پیش بینی درباره ریشه مشکلات یا اهدافی ست که به رفتار ناخوشایند فرد منجر می شوند. امروزه تحقیقات نشان می دهند که درمان ها دنبال تعلیم مهارت های اختصاصی هستند که برای کاهش مشکلات مراجعین مفیدند. درمان گاهی اهداف فراگیری دارد و به دنبال ایجاد تغییرات بزرگ در رفتار است. گاهی اوقات هم بیماران فقط دنبال برطرف کردن یک نشانه رفتاری ( مثل رفع ترس خود) هستند که نمی گذارد به هدف مورد نظرشان برسند. پس درمان ممکن است از جهات مختلفی تغییر کند.
نسبت بالایی از درمانگران زن هستند. ناهمگونی جنسیتی میان درمانگران احتمالا برای مدتی ادامه خواهد یافت؛ چون بیش از 70 درصد فارغ التحصیلان روانشناسی بالینی زن هستند.
تشخیص/سنجش
تمام روانشناسان بالینی شاغل، به هر حال نوعی سنجش انجام می دهند. برای نمونه، به موارد زیر توجه کنید:
- از کودکی که در کلاس چهارم رد شده آزمون هوش و آزمون پیشرفت گرفته می شود. آیا کودک ناتوانی یادگیری دارد؟
- از مراجعی که افسرده است و میل به زندگی را از دست داده، آزمون های شخصیت گرفته می شود. آیا نتایج این آزمون ها مشخص خواهد کرد که کدام عوامل شخصیتی در افسردگی او موثرند؟
- پدری به بدرفتاری با کودک متهم شده است. با او مصاحبه می کنند و از او آزمون می گیرند تا معلوم شود آیا قوه قضاوت و توان کنترل تکانه اش، تحت تاثیر اختلال روانی ست یا نه؟
نقطه مشترک تمام این مثال ها، تلاش برای درک بهتر فرد مورد نظر است تا تصمیم آگاهانه تری درباره او گرفته و درباره او بهترین اقدام اجرا شود. سنجش چه در قالب مشاهده باشد، چه در قالب آزمون گیری و مصاحبه، روشی برای جمع آوری اطلاعات است تا به سوال مهمی پاسخ داده شود یا مسئله ای حل شود.
تدریس
بعضی از روانشناسان بالینی مناصب تمام وقت و یا نیمه وقت دانشگاهی دارند. گروهی از آنها که مسئولیت اصلی شان در زمینه تحصیلات تکمیلی است، آسیب شناسی روانی پیشرفته و روان آزمایی، مصاحبه، مداخله، نظریه شخصیت و دروسی از این قبیل تدریس می کنند. برخی نیز تدریس دروس دوره های کارشناسی مانند روانشناسی مقدماتی، روان آزمایی و دروسی از این قبیل را برعهده دارند.
بعضی از این اساتید ممکن است تدریس هایی خارج از دانشگاه نیز داشته باشند؛ مثلا برای آزمون ارشد بالینی، مدرسان بسیاری هستند که کلاس های کنکوری برگزار می کنند؛ اما توجه داشته باشید که اصل مهم موفقیت در آزمون گرایش بالینی، بررسی و انتخاب بهترین منابع ارشد بالینی است.
نظارت بالینی
نظارت بالینی در واقع شکل دیگری از تدریس است اما معمولا به صورت تدریس نفر به نفر، تدریس گروهی کوچک و دیگر شکل های تدریس کمتر رسمی و غیرکلاسی برگزار می شود. روانشناسان بالینی در دانشگاه یا در دوره انترنی یا در مراکز بالینی عمومی معمولا مقدار زیادی از وقت خود را صرف نظارت بر دانشجویان می کنند. ماهر شدن در ظرایف و جزئیات فنون درمان و سنجش، چیزی بیش از خواندن کتاب های درسی را می طلبد.
تحقیق
دامنه تحقیقات روانشناسان بالینی بسیار گسترده است. مطالعات آنها شامل مواردی همچون جست و جوی علل اختلالات روانی، تهیه و اعتباریابی ابزارهای سنجش، ارزیابی فنون درمان و بسیاری موارد دیگر است.
مشورت دادن
هدف مشورت دادن و تدریس، افزایش اثربخشی دیگران از طریق بالا بردن تخصص آنها است. مشورت به صورت های مختلف و در مکان ها و محیط های مختلف رخ می دهد. برای مثال روانشناس بالینی می تواند به همکارش در خصوص درمان یک مورد دشوار مشورت دهد. چنین مشورتی می تواند یک معاشرت کوتاه یا شخصی باشد که فقط در یک مورد خاص نیاز به کمک دارد. اما در برخی مواقع، روانشناس بالینی ممکن است برای مدتی به کارکنان یک موسسه مشورت بدهد. روانشناسان بالینی همچنین می توانند به موسسات تبلیغاتی یا شرکت های علاقمند به کالاهایی مشورت دهند که سلامت روانی مشتریان شان را بهبود می بخشد.
مشورت می تواند طیف گسترده ای از مشورت دادن به موردهای بالینی تا مشورت دادن درباره امور تجاری، کارکنان و سود (بهره وری) باشد. همچنین می تواند مشورت دادن به افراد یا به کل سازمان ها باشد.
کلام پایانی
انتخاب شغل باید متناسب با توانایی ها، شرایط و ویژگی های فردی هر شخص صورت بگیرد تا افراد در ایفای نقش خود ماهرانه عمل کنند. روانشناسی بالینی نیز یکی از مشاغلی ست که ویژگی های شخصیتی و کسب تجربه در چگونگی عملکرد شخص بسیار موثر است؛ بنابراین برای ایفای نقش خود در جامعه روانشناسی، به بهترین شکل ممکن، ابتدا تناسب این رشته با شخصیت و علایق و قابلیت های خود را بسنجید و در کنار مطالعه منابع ارشد بالینی و طی تحصیلات آکادمیک به دنبال کسب مهارت و تجربه باشید.
کیهان به عنوان بهترین منبع مطالعاتی ارشد بالینی در ایران می باشد.
