
اعتماد- خواسته يا ناخواسته، بازارهاي كالايي و خدماتي تحت تاثير اخبار ديپلماسي قرار دارند، اما اين روزها فضاي ديپلماسي ميان غرب و ايران، پيامهاي دوگانهيي به بازارهاي مالي و كالايي (كه سالهاست در برابر علايم و اخبار منفي تحريمهاي غرب عليه ايران قرار داشتهاند)، ارسال ميكند. درحالي كه مذاكرات در فضاي كدر و بدون توافق قطعي در جريان است و حتي مقامات دو طرف، روند مذاكرات را خوشبينانه پيشبيني نميكنند، اما فارغ از آنچه در پشت پرده سياست ميگذرد، گاه پيامهاي مثبتي براي فعالان بازار از سوي غرب ارسال ميشود. هرچند كه ايران در روند تصميمگيريها، وزن آنچناني به اين علايم نميدهد.
طي روزهاي گذشته اخبار متفاوتي از سوي منابع غربي براي بخشهاي اقتصادي منتشر شده است كه معنا و مفهوم هر يك، دو روي يك سكه را نشان ميدهد؛ خبرهايي از لغو تحريم كشتيراني جمهوري اسلامي ايران و شركت ملي نفتكش جمهوري اسلامي ايران تا لغو تحريم بانك سينا و بيمه معلم كه در نگاه اول ميتواند بسيار خوشبينانه به آن نگاه كرد.
ارسال پيامهاي دوگانه
وقتي خروج شركت ملي نفتكش از ليست خزانهداري انگليس آن هم بعد از فرآيند چند ساله تحريمهاي سختگيرانه، در كنار لغو تحريم بانك سينا يا بيمه معلم و شركت بابك زنجاني (بدهكار بزرگ نفتي به دولت) ازسوي بربتانيا دركنار مواضع ابلاغي و ابرازي«ديويد كامرون» در اجلاس اخير سازمان ملل متحد عليه ايران قرار ميگيرد، دوگانگي رفتار غرب در برابر ايران بيشتر نمايان ميشود. يا تحريم چند شركت ايران در آستانه مذاكرات با امريكا بخشي از دوگانگي را به نمايش ميگذارد. برخي تحليل ميكنند كه انگليس نسبت به وجهه ملياش در افكار عمومي ايران حساس است و بعد از موضعگيري اخير اين كشور عليه ايران، خواسته است با لغو تحريمها چهره خويش را نزد افكار عمومي در ايران ترميم كند، اما برخي چنين رفتار دوگانهيي را كاملا سيستماتيك ميدانند. يكي از نشانهاي دوگانگي پيامهاي غرب عليه تهران را ميتوان در گزارش روزگذشته «رويترز» كه تفسير متفاوت از تصميم اخير خزانهداري دولت انگليس را ارايه ميكند، پيدا كرد. باوجود لغو تحريمهاي شركت ملي نفتكش ايران از سوي دادگاه عاليرتبه اروپايي، يك مقام اتحاديه اروپا به «رويترز» گفت كه اين اتحاديه هنوز در تلاش براي جلوگيري از لغو اين تحريم است.
به گزارش «ايسنا» به نقل از خبرگزاري «رويترز»، يك مقام اتحاديه اروپا گفت: «اتحاديه اروپا در اين خصوص در تلاش است. زمان فرجام خواهي در خصوص اين حكم به پايان رسيده، اما تلاشها براي نگه داشتن ايران در فهرست تحريمها ادامه دارد.»اين خبرگزاري غربي گزارش ميدهد: «تحريمهاي اتحاديه اروپا عليه شركت ملي نفتكش ايران پس از اينكه اين اتحاديه نتوانست در زمان مقرر نسبت به لغو تحريمها از سوي دومين دادگاه عاليرتبه اين اتحاديه اعتراض كند، لغو شدند.»در ماه ژوييه دادگاهي در لوكزامبورگ كه دومين دادگاه عاليرتبه اروپا است اعلام كرد: «هيچ پايه و اساسي براي قراردادن شركت ملي نفتكش ايران در ليست سياه وجود ندارد.»اتحاديه اروپا دو ماه فرصت داشت كه در خصوص اين حكم فرجامخواهي كند و اكنون اين زمان به پايان رسيده است.
«روين چاندراسكرا» از شركت حقوقي «استيونسون هاروود» كه وكالت شركت ملي نفتكش ايران را برعهده دارد، گفت: «ما خوشحاليم كه ميبينيم شوراي اروپا حكم دادگاه اتحاديه اروپا را مبني بر غيرقانوني بودن تحريمها ميپذيرد، اگرچه متاسفانه لغو زودتر تحريمها ممكن نشد.»شركت ملي نفتكش ايران پيشتر به تحريم خود از سوي اتحاديه اروپا اعتراض كرده و اعلام كرده بود كه اين شركت به صورت خصوصي توسط صندوق بازنشستگي ايران اداره ميشود و هيچ ارتباطي با دولت ندارد. حكم دادگاه اروپايي ميتواند به شركت نفتكش ايران كمك كند كه روابط خود را با شركاي اروپايي از جمله شركتهاي كشتيراني از سربگيرد و به داراييهاي مسدود شده خود در اين اتحاديه دسترسي پيدا كند. وزارت خزانهداري انگليس در بيانيهيي اعلام كرده بود كه پس از اينكه اتحاديه اروپا در خصوص حكم دادگاه درخواست تجديدنظر نداده، شركت ملي نفتكش ايران ديگر در معرض انسداد داراييها قرار ندارد.
هوشمندي بازار
به نوشته خبرنگار «اعتماد»، وقتي بازارها تحث تاثير اخبار اميدواركننده و نااميدواركننده قرار ميگيرد، تا اندازه زيادي در فضاي شك و ترديد قرار ميگيرد، اما اين سناريوي تكراري آنقدر روي بازارهاي ايران طي سالهاي اخير تجربه شده است كه ديگر بازارهاي مالي و كالايي اين رفتار دوگانه غرب را باور نميكنند و ايجاد نوسان در تقاضا و عرضههاي متاثر از فضاي رواني كه مهمترين هدف طرف غربي است، از سوي فعالان اقتصادي ايراني كمتر مشاهده ميشود. برخي از تحليلگران براين باورند كه سطح هوشمندي بازارهاي ايران با وقوع رفتارهاي هوشيارانه بازيگران اقتصادي افزايش يافته است. آنها ديگر حاضرنيستند تحت عمليات رواني غرب، بازنده نوسانها و ريسكهاي اقتصادي شوند.
راهبردهاي تجاري ايران
اما ايران در برابر تكانههاي سياسي غرب به بازارهاي داخلي بيكار ننشسته است و راهبردهاي تجاري خويش را دارد. ايران تلاش ميكند كه در راستاي اقتصادي مقاومتي كه مورد تاكيد مقام ارشد نظام قرار داد، راهبرد متنوعسازي مبادي اقتصادي را دنبال ميكند، چيزي كه دولت دهم تلاش كرد آن را با مدل خود يعني توسعه روابط اقتصادي با كشورهاي امريكاي جنوبي دنبال كند.
تحليل «اعتماد» از راهبردهاي جديد تجاري ايران حاكي است كه ايران به صورت هدفمند توسعه مناسبات با كشورهاي را مدنظر قرار داده است كه اولا از استقلال سياسي بيشتري برخوردار هستند و ديگر اينكه ميتوانند مكمل نيازهاي اقتصادي ايران باشند. افزون براين، افزايش مراودات ايران با كشورهاي همسايه، توسعه مناسبات اقتصادي با قدرت جهاني نظير روسيه، اجراي راهبرد متنوعسازي مبادي وارداتي، استفاده از فاينانس مالي كشورهايي نظير چين و هند كه پول نفت ايران در آنها بلوكه شده است بلوكهاي مكمل تحقق راهبردهاي تجاري ايران با جهان است.
اينكه ايران بعد از تلاشها و رايزنيهاي بسيار با شركتهاي نفتي جهان به ويژه در اجلاس داووس به سمت شركتهاي نفتي روسيه ميل پيدا ميكند، نشانهاي تغيير هدفمند در راهبردهاي تجاري و مهار پيامهاي دوگانه غرب عليه ايران است. با اين حال، هسته اصلي راهبردهاي تجاري دولت يازدهم براساس اقتصادي مقاومتي كه يك اقتصادي رياضتي نيست، تعامل با كشورهاي شرقي همسان با تعامل با كشورهاي غربي است، به تعبير ديگر، ايران توسعه مناسبات با شرق را هيچگاه به پرهيز از گسترش مناسبات با غرب ارزان مبادله نكرده است. براساس گزارشهاي دريافتي از پايگاه اطلاعرساني گروه برگزاركننده همايش و كنفرانسهاي حوزه انرژي اعلام كرده است: كنفرانس نفت و گاز ايران 23 تا 25 فوريه 2015 (چهارم تا ششم اسفندماه 1393) در هتل ماريوت لندن برگزار ميشود كه در آن، شركتكنندگان با فرم جديد قراردادهاي نفتي ايران آشنا ميشوند.
براساس آنچه در پايگاه اطلاعرساني اين گروه آمده است، اين رويداد سه روزه شامل يك كارگاه يك روزه با تمركز بر درك تغييرهاي قراردادهاي نفت و گاز ايران و يك نشست دو روزه ميشود كه اين فرصت را در اختيار شركتكنندگان ميگذارد نظر مقامهاي ارشد صنعت نفت ايران را بشنوند و قراردادهايي را براي دوران بعد از تحريم ايران آماده كنند. همچنين مواردي از قبيل «عصر جديد فرصتها: بندهاي جديد، پروژههاي جديد»، بررسي پتانسيل عظيم ذخاير ايران، درك چارچوبهاي جديد قراردادي ايران، برنامهها، پروژهها و فرصتها در بخش بالادستي نفت و گاز و عوامل پيشران بازار گاز از مهمترين موضوعهايي هستند كه در اين كنفرانس درباره آنها بحث و بررسي ميشود. گرچه رونمايي نسل جديد قراردادهاي نفتي، ازسوي ايران مشروط به لغو تحريمها ذكر شده است اما نشاندهنده ابتكار عمل تهران در رويارويي با واقعيتهاي رفتار دوگانه غرب است. برخي از تحليلگران رفتار دوگانه غرب عليه ايران را ادامه همان رفتار دوگانه غرب و تداوم سياست چماق - هويج و ايجاد نوسان در محيط اقتصادي ايران تعبير ميكنند كه از سوي ايران كاملا رفتارهاي ارزيابي و شناسايي شده است.