اتاق نیوز- زهره احدی – بسیاری از امامزاده ها، قرن ها پیش به دلایل سیاسی و آزار و اذیت حکومت های وقت به مکان های دورافتاده پناه می بردند. یکی از قریه های دورافتاده امروز تبدیل به یک کلان شهر شده است و پذیرای بسیاری از این امامزاده ها است که به مدد تلاش متولیان این مکان مقدس به فعالیت می پردازند. 29 مرداد، روز تجلیل از امامزادگان و بقاع متبرکه است. به مناسبت این روز به سراغ متولیان چند امامزاده رفتیم تا از نزدیک شرایط امروز آن ها را جویا شویم.
شاه عبدالعظیم حسنی
توسعه صحن وشمار بازدیدکنندگان شاه عبدالعظیم تاثیر قابل توجهی بر تعداد متولیانش دارد. در این جا متولیان را به سختی می توان نشسته و یا در حال استراحت یافت. مریم السادات یکی ازخادمان افتخاری در حالی که در بین الحرمین ایستاده بود در رابطه با انگیزه فعالیتش در حرم گفت من ساکن این اطراف هستم از کودکی هم به این جا علاقه داشتم. همسرم این جا کار می کرد بعد از فوت او تصمیم گرفتم خودم را وقف این جا کنم. مریم السادات در میان گفت و گو با لبخند و رضایت خاطر کامل زائران را راهنمایی می کرد.
او در خصوص مخارج امامزاده گفت این جا امامزاده بسیار پر خرجی است و فقط سه ساعت بسته می شود آن هم برای نظافت، در هر شیفت در کنار خادمان افتخاری تعداد زیادی خادم رسمی است که از این موسسه حقوق دریافت می کنند. این آینه کاری ها این چراغانی ها هزینه هایی دارند. هنوز آینه کاری ها تمام نشده به خصوص بخش مربوط به امامزاده طاهر کار زیادی دارد. مسلما این جا تنها امورات خودرا از راه نذورات نمی گذراند. اکثر زمین های اطراف در وقف امامزاده هستند و وجهی از این راه به حرم تعلق می گیرد. حتی بازار ری جزو موقوفات حرم است. این مکان مقدس از سوی بیت رهبری نیز حمایت می شود.
در این حین چند گردشگر اروپایی از مقابل ما عبور کرد، مریم السادات به آن چند نفر اشاره کرد و گفت خارجی ها عاشق این جا هستند چشم از سقف بر نمی دارند زیرلب کلمات تحسین آمیز را تکرار می کنند. اروپایی ها به دلیل تبلیغاتی منفی که در رسانه های کشورشان نسبت به ایران صورت می گیرد از ما می ترسند حتی زمانی که وارد حرم می شوند بسیار محتاطانه رفتار می کنند به حرف کسی جز لیدر تور خود گوش نمی دهند. زمانی که زیبایی های این مکان یا تخت جمشید را می بینند تحت تأثیر قرار می گیرند. این حرم با این منظر و این بافت آبروی تهران قدیم است جدا از بحث مذهبی درست مثل تخت جمشید جز آثار ملی ما محسوب می شود. به نظر من نه تنها این حرم بلکه تمام این منطقه با خانه ها و بازار قدیمی اش است. ما قدر داشته های خود را نمی دانیم شما در بناهای تاریخی کم تر ایرانی می بینید. البته به جز اروپایی ها از کشورهای مسلمان دیگر مثل لبنان، تاجیکستان، پاکستان و افغانستان زائر می آید.
مسئول انتظامات که مردی 50 ساله بود در خصوص تغییرات امامزاده گفت این امامزاده همیشه مرکز توجه بود بنابراین همیشه در حال تغییر و توسعه است اما تغییرات به این شکلی که در حال حاضر قابل مشاهده است از اوایل دهه هفتاد آغاز شد. بیشتر این تغییرات برای رفاه حال بازدیدکنندگان صورت گرفته است. مثلا راه مخصوص برای معلولان و درمانگاه و رستوران ساخته شد.
علاوه بر آینه کاری ها رواق آیت الله کاشانی نیز درحال احداث است که به زودی به اتمام خواهد رسید.
دو امامزاده با یک نام و مدیریت متفاوت
صبح است و اول وقت. مردم انگار صحن امامزاده صالح تجریش را با مکان تفریحی اشتباه گرفته اند. حتی زن و شوهری فرزند خود را آورده بودند تا از او در حال بازی با کبوتران عکس یادگاری بگیرند.
تعداد زیادی جوان بر روی پله ها نشسته بودند و از سایه و نسیم صبحگاهی نهایت استفاده را می بردند. در داخل زیارتگاه نیز وضع فرق چندانی با بیرون ندارد. این زیارتگاه محل استراحت بررخی از مردم شده است. اکثر زائران یا خواب بودند و یا دراز کشیده با موبایل های خود مشغول بودند. تنها تعدادی از زائران که در نزدیکی ضریح بودند، دعا و نیایش می کردند. هر چه به نماز ظهر نزدیک شدیم محوطه شلوغ تر شد. متولیان نیز پس از جلسه ای که داشتند فعالیت خود را آغاز کردند. با آمدن متولیان زوار نیز از خواب بیدار شدند.
اطراف صحن پر بود از مسافرانی که اتراق کرده بودند. حسن از خادمان افتخاری حرم است به گفته خودش مامور انتظامات است اما هر خدمتی که در این آستان نیازباشد انجام می دهد، در رابطه با مسئولیت خود گفت من 45 سال است که این جا هستم این امامزاده در سال های جدید خوش مسیر شده است هر کسی از هر جایی می آید. هر روز بدتر از روز قبل می شود. خانم ها در چادر سر کردن مقاومت می کنند و بهانه کثیفی چادرها را می آورند در صورتی که ما این مکان خشک شویی داریم و هر روز چادرها شسته می شود، تعداد متکدیان نیز بیشتر می شود. من مأمور انتظامات هستم اما قدرت اجرایی ندارم برای همین اگر دردسری ایجاد شد باید به نیروی انتظامات خبر دهم. این جا همیشه از نظر زیارتی مورد توجه بود اما در این ده سال اخیر وضع کاملا تغییر کرده است. با وجود متولیان زیادی که دارد گاهی کنترل واقعا از دست خارج می شود.
وی در خصوص اقدامات مدیریتی گفت سازمان طرحی توسعه ای در دستور کار دارد که به دنبال گسترش بیشترصحن حرم است. در حال حاضر هم کارگران مشغول کار بر روی بارگاه و صحن حرم هستند.
این امامزاده صالح از فرزندان امام موسی کاظم است اما در شمال غرب تهران امامزاده صالح دیگری وجود دارد که از فرزندان امام چهارم است. این امامزاده برخلاف هم نام خود بسیار خلوت و حتی سوت و کور است. این بنا هم چنان در حال ساخت و سازهای گسترده است حتی گنبد حرم نیمه کاره مانده است. ساختمانی که قرار است در آینده ای نه چندان نزدیک فرهنگسرا شود نیمه کاره و با مصالح اطرافش رها شده است. بخشعلی قدیمی ترین متولی امامزاده گفت ساخت و ساز یک امامزاده هیچ گاه به پایان نمی رسد من خودم چهل سال پیش به عنوان معمار امامزاده وارد این جا شدم. احتمالا به پایان رسیدن این طرح هفت سال زمان می برد. این جا زیر نظر اوقاف شمیرانات است.
وی در خصوص علت ماندگاریش گفت با توسل به این امامزاده فرزندم به زندگی بازگشت. نذر کرده بودم اگر پسرم زنده بماند ب شوم و به این آقا خدمت کنم. درسالیان قبل این تصمیم بزرگی بود. الان این جا ساخت و ساز شده است در آن زمان تا نزدیکی محله سعادت آباد مردم گوسفند می چراندند. این جا روستا بود. کسی به این امامزاده نمی آمد همه مردم از این جا فقط عبور می کردند تا خود را به امامزاده داوود برسانند. اگر هم می آمدند از روستاها بیشتر برای خاکسپاری متوفایان می آمدند برای خاک کردن مرده ها می آمدند به قبرها که نگاه کنی اکثرا فمیلی ها فرحزادی یا فرحزاد دارند.
بخشعلی به درختان اطراف اشاره کرد و گفت تمام این ها را من به تنهایی کاشته ام به این گل ها و گیاهان وابسته شده ام. حدود ده سال است که آب لوله کشی به این منطقه آمده تا قبل از آن آب انبار بود. من به قنات می رفتم و آب می آوردم. آبیاری این درخت ها باعث می شود احساس جوانی کنم.
چهل سال است که این جا هستم. انقدر معجزه و کرامات از این آقا دیده ام که تا چند ساعت می توانم صحبت کنم. اکثر مردم که حاجت خود را می گیرند به این جا بر می گردند نذر خود را به حضرت ادا می کنند و به من نیز هدیه می دهند. من با کمک این هدایا روزگار خود را می گذرانم وگرنه با حقوق ماهیانه 550 هزار تومان که نمی شود زندگی کرد.
زن جوانی بدون چادر وارد امامزاده شد. در انتظامات کسی نبود وچادرها تمیز و تاشده کنار یکدیگر چیده شده بودند. بخشعلی توضیح داد ما اگر می گوییم چادر سر کنند برای احترام است وگرنه خودش می داند و آقا. امامزاده خودش حرمت خودش را حفظ می کند ما نه تا به حال این جا دزدی داشته ایم و نه اتفاقی افتاده است که نیاز به دخالت مأمورها باشد.
امامزاده عینعلی و زینعلی
امامزاده عینعلی و زینعلی از نظر وسعت به هیچ وجه با امامزاده هایی مثل شاه عبدالظیم و یا صالح تجریش قابل مقایسه نیست. حرمی که حتی گنبد مطلا هم ندارد اما به گفته متولیان این امامزاده تغییر مدیریت نوید آینده پرشکوهی را برای این امامزاده می دهد.
محمد 36 ساله بوفه دار حرم به گفته خودش 36 است که این جا خدمت میکند. پدر و پدربزرگش خادم این جا بودند.
او گفت حدود 15 سال پیش اوقاف این جا را از خانواده ما گرفت از آن به بعد من و پدرم در این جا به عنوان فروشنده خدمت کردیم. وصیت پدرم بو که این جا بمانم البته خودم نیز می خواستم. این علاقه در خانواده ما موروثی است. سرنوشت خانواده ما همین است. پسر بزرگ من 9 ساله است، من هیچ گاه به او در این زمینه هیچ اصراری نکرده ام اما او خود همیشه به من التماس می کند که اجازه دهم در این کار من را همراهی کند.
وی در رابطه با مدیریت جدید امامزاده افزود این جا خیلی تغییر کرده و ساخت و سازهای بسیاری صورت گرفته است. مرقد چوبی بود در میان باغ حوضی وجود داشت و تمام این محوطه پر از درخت بود. من شکل قدیم امامزاده را بیشتر دوست داشتم. محمد به ساختمان نیمه کاره اشاره کرد و گفت باید صبر کنیم شاید بعد از تمام شدن ساخت و ساز وضعیت این جا درست شد.
محمد افزود اگر بخواهم منصفانه قضاوت کنم؛ در این سال ها تعداد زائران به میزان چشمگیری افزایش یافته است. نقش مدیریت در مراجعه زوار به این مکان غیرقابل انکار است اما گسترش فضای شهری و حمل و نقل نیز در این زمینه بی تأثیر نیست. شاید از شرایط کنونی ناراضی باشم اما این جا را ترک نخواهم کرد من خودم معجزه این امامزاده هستم.
او آستین خود را بالا زد و جای سوختگی عمیقی را نشان داد و گفت دو ساله بودم که سماور هیئت این جا رویم ریخته شد. من تقریبا مرده بودم، بازگشت به زندگی ام را مدیون این امامزاده هستم.
عفت 15 سال است که به عنوان انتظامات در این امامزاده فعالیت می کند او نیز از فعالیت های مدیریت جدید به عنوان مهم ترین ویژگی این روزهای امامزاده یاد کرد و گفت ساکن این منطقه هستم در این سالها با تبلیغات مدیریت جدید بازدیدکنندگان این حرم افزایش یافته است.
وی در ادامه افزود این همه تغییرات و هزینه تنها با نذورات این جا صورت نگرفته است، پشت تمام این تشکیلات یک بانی خیر وجود دارد که من اجازه ندارم نامش را ذکر کنم. وی در رابطه با قبور موجود در محوطه حرم گفت؛ اکثر این ها ساکنین همین جا هستند اگر نگاه کنید اکثر نام فامیل ها پونکی را به عنوان پسوند دارند. برای این کار از سازمان اوقاف اجازه گرفته اند.
امامزاده قاسم
امامزاده قاسم جزو یکی از بنام ترین اماکن مقدس تهران به شمار می آید اما در این روزها چندان در شرایط مناسبی به سر نمی برد. شاید جدا از ضعف مدیریتی که معلوم نیست چه بر سر این امامزاده خواهد آورد موقعیت مکانی و مسیر ناهموارش نیز در فراموش شدگی این حرم بی تأثیرنبوده است. به گفته متولیان این مکان مقدس در زمستان ها برای بالا آمدن و رسیدن به امامزاده شرایط سختی را متحمل می شوند.
زهرا قدیمی ترین متولی این امامزاده گفت به دلیل خلوت بودن گاهی شاهد وقایع ناخوشایندی هستیم که به هیچ وجه در شأن یک مکان مقدس نیست. همان طور که دیدید عملکرد انتظامات این جا بی نظم است، به من می سپارند که مراقب زائران باش. من مسئولیت نظافت تمام امامزاده را به تنهایی برعهده دارم، رسیدگی به تمام امور توانم را گرفته است.
زهرا در خصوص مخارج حرم گفت به هیچ وجه نذورات کم مردم هزینه های این مکان را تأمین نمی کند. این بارگاه کوچک را ببینید این جا نیاز به تغییرات اساسی دارد تمام امامزاده های مشهور در حال گسترش هستند اما این جا به دلیل دور بودن توجه چندانی به خود نمی بیند. سازمان اوقاف نیز این جا را نادیده گرفته است. تنها ماهی یک بار مثل سایر امامزاده ها برای جمع کردن نذورات و غبارروبی می آیند.
من متوجه نمی شوم این امامزاده اشیا ارزشمندی ندارد اما دزدی های زیادی به خود می بیند. اگر انتظامات مناسبی داشت شاید این وقایع را به خود نمی دید اما کسی گوشش به این حرف ها بدهکار نیست.
