سال به نيمه رسيده است. در خوش‌بينانه‌ترين حالت بايد وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي دولتي نيمي از برنامه‌هاي تدوين شده در ابتداي سال را به اجرا درآورده باشند و گام‌هاي اصلي براي برنامه‌هاي6ماه دوم را بردارند. بخش تعاون كه در 6 ماه ابتدايي روزهاي پركاري را پشت سر گذاشته است
، بزرگ‌ترين رويداد خود كه همان هفته تعاون باشد را نيز چندي پيش با برنامه‌هايي كمي و البته كيفي گذراند. براي اطلاع از جزييات برنامه‌هاي به اجرا درآمده در اين بخش با حميد كلانتري معاون تعاون وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي به گفت‌وگو نشستيم كه در زير مي‌خوانيد:
در 6 ماه ابتداي سال جاري چه اقداماتي در معاونت تعاون صورت گرفته است؟
تنظيم 7 راهبرد اساسي و 49 برنامه آن همانند نقشه راهي است كه همكاران و اعضاي وزارتخانه به يك پيمان و آرمان مشترك برسند و از پراكنده كاري، موازي‌كاري و امور متداخل پرهيز كرده و هماهنگ و هم جهت كار كنند. در صورتي كه اين امر محقق شود همه انرژي‌ها هم جهت شده و قدرت بخش براي رسيدن به اهداف مورد نظر قوي‌تر خواهد شد. بنابراين هر زمان كه بخواهم گزارشي از عملكرد بخش تعاون ارايه كنم بر مبناي 7 راهبرد اساسي پاسخ مي‌دهم. در صورتي كه غير از اين باشد مي‌توان گفت اين طرح شعاري بيش نبوده و مبناي عملكرد ما قرار ندارد. از سوي ديگر چون راهبردها مشخص و تعيين شده هستند مي‌توان نتيجه گرفت در كدام راهبردها عملكرد بهتري داشته‌ايم و در اجراي كدام يك ضعيف ظاهر شده‌ايم.
گزارشي از اجراي هر راهبرد طي 6 ماه گذشته بفرماييد.
در رابطه با راهبرد اول (ترويج فرهنگ تعاون) تلاشمان اين بوده تا فضاي كشور بيش از گذشته به تعاون نزديك شود. در واقع تعاون بايد به يك مساله مهم اجتماعي در كشور تبديل شود چراكه اين بخش در توسعه اقتصاد، برقراري عدالت اجتماعي، ايجاد اشتغال، ارتقا GDP و محروميت‌زدايي كشور نقش دارد همچنين در اين راهبرد مي‌خواستيم اين پيام را به مردم منتقل كنيم كه تعاون بخشي است كه مي‌تواند در مديريت اقتصادي كشور نقش مهمي داشته باشد بنابراين بايد مورد توجه قرار بگيرد. در نتيجه با اجراي راهبرد اول بايد باور درست و قوي تعاون را در همه احاد جامعه به دست آوريم. در هفته تعاون تلاش كرديم تا بخشي از فعاليت‌هاي بخش تعاون را در امور فرهنگ‌سازي و ترويج فرهنگ تعاون به منصه ظهور بگذاريم. براي مثال در حوزه دانش و تفكر علمي در باب تعاون، دانشنامه تعاون كه مورد استفاده همه محققان و پژوهشگران است مورد بهره‌برداري قرار گرفت. حدود 180نفر از محققان و پژوهشگران در تبيين و تحليل و تشريح واژه‌هاي اين واژه‌نامه همكاري داشته‌اند. در واقع اين كار از سال‌ها پيش آغاز شده و همكاران سابق ما در وزارتخانه، طرح تدوين واژه‌نامه را مورد توجه قرار دادند و ما نيز تلاش كرديم تا اين كار را تمام كرده و دانشنامه به روي ميز دانشگاه‌ها و موسسات آموزشي برود. اقدام ديگر ما در اين حوزه رونمايي از كتابي بود كه بيانگر نگاه و توجه اسلام به بحث تعاون است. در 6 ماه گذشته بيش از هر زمان ديگري تعاون در رسانه‌هاي مختلف ديداري، شنيداري و مكتوب مورد توجه و بازنمايي قرار گرفت. نشستي كه در هفته دولت با حضور مقامات و البته نمايندگان اتحاديه‌ها داشتيم به خوبي توانست آرا و ديدگاه‌هاي فعالان اين عرصه را به گوش مسوولان برساند. اين نشست توانست فتح باب خوبي براي توجه و تمركز دولتمردان به تعاوني‌ها باشد به طوري كه جناب دكتر نوبخت ضمن دو بار بازديد از نمايشگاه 4ساعت براي گفت‌وگو با تعاوني‌هاي مختلف و بازديد از توانمندي‌هايشان وقت گذاشتند كه بسيار ارزشمند بود. ايشان پس از بازديد وعده‌هاي خوبي براي ارتقاي بخش تعاون دادند. به طوري كه ايشان به تمام معاونت‌ها و زيرمجموعه‌هاي سازمانشان بخشنامه دادند كه بخش تعاون را در برنامه ششم توسعه دريابيد.
اقدام مهم ديگر برگزاري نمايشگاه توانمندي‌هاي بخش تعاون بود. اين نمايشگاه دستاوردهاي خوبي داشت. براي مثال مي‌توان به حضور مسوولان و آشنايي آنان با پتانسيل‌هاي بخش تعاون به ويژه تعاوني‌هاي شهرستان اشاره كرد. همچنين تعاونگران استان‌هاي مختلف با توانمندي‌هاي يكديگر آشنا شده و به اين وسيله ارتباطات درون شبكه‌يي كه از اهداف نمايشگاه بود به خوبي محقق شد. از سوي ديگر با برگزاري نمايشگاه، فرهنگ حضور در نمايشگاه و بازار به عنوان راهبرد ششم از اين طريق محقق شد.
ارزيابي‌تان از ادغام وزارت تعاون با دو وزارت كار و امور اجتماعي و رفاه و تامين اجتماعي كار چيست؟
در صورتي كه سه بخش تعاون، كار و رفاه مكمل يكديگر باشند و در صورتي كه وزارتخانه به هر سه بخش توجه يكساني داشته باشد اين اقدام مي‌تواند مفيد باشد. از سوي ديگر از آنجا كه مديران كل استاني اكثرا از مديران حوزه كار انتخاب شده‌اند در صورتي كه تعاون دغدغه اصلي‌شان شود مي‌توانند به كار و رفاه هم دست يابند.
در گذشته كه تعاون وزارتخانه مستقلي داشت در استان‌ها به عنوان بخش كوچك مطرح بود اما بعد از ادغام با كار و رفاه، سازمان فني و حرفه‌اي، امور فرهنگي، بيمه سلامت و بيمه تامين اجتماعي در كنار بخش تعاون قرار گرفتند كه توانستند به خوبي مكمل هم باشند. بنابراين سعي كرده‌ايم باور هماهنگي ميان بخش‌هاي مختلف را با اقداماتي به وجود بياوريم. براي مثال مي‌توان به نشست مديران كل با هدف تغيير نگاه به بخش تعاون در دي ماه گذشته در شهر بندرعباس اشاره كرد به گونه‌يي كه مديران كل در كنار مديران تعاون با هم به گفت‌وگو نشستند. در 25فروردين‌ماه سال جاري از مديران ذي‌ربط بخش تعاون كه در استان‌ها فعاليت مي‌كردند، مسوولان ادارات ستادي تعاون و مديران كل به همراه مديران كل استاني دعوت به عمل آمد تا با حضور معاونان ذي‌ربط وزارتخانه و همچنين وزير محترم تعاون براي همكاري‌هاي جمعي و تبيين اين نگاه به تبادل نظر بپردازند. در اين جلسه بود كه وزير محترم تعاون به چرايي ادغام اين سه وزارتخانه پاسخ دادند مبني بر اينكه ما در تعاون كار ايجاد مي‌كنيم تا به رفاه برسيم زيرا كه اشتغال و رفاه جدا از هم نيستند.
اينكه نشست‌ها به‌صورت غيرمتمركز و در خارج از تهران برگزار شد، چه دستاوردي به دنبال داشته و چه كمكي به بخش تعاون كرده است؟
البته دو نشست در تهران برگزار شد. نشستي كه در 25 فروردين طي دو رزو و نيم و در فضايي جدي و با آسودگي خيال برگزار شد، تقريبا نمايندگان موثر مجلس، معاونت‌هاي مختلف وزارتخانه تعاون، كار و رفاه اجتماعي، افرادي از مجمع تشخيص مصلحت نظام و سازمان مديريت در آن حضور داشتند و ديدگاه‌هاي خود را در حوزه تعاون بيان كردند و يك احساس يكپارچگي ايجاد شد. در نشست‌هايي كه در خارج از تهران برگزار كرديم، ابتكاري را دنبال كرديم تا به‌منظور مشاركت جدي‌تر تمام دست‌اندركاران تعاون در رفع مشكلات اين بخش كه همان راهبرد پنجم يعني تامين مشوق‌ها، منابع و توسعه همكاري‌هاي برون‌بخشي است، جلسات شوراي راهبردي منطقه‌يي را برگزار كنيم. در واقع كشور به 6منطقه تقسيم شد و مديريت هر يك از اين مناطق شش‌گانه به يكي از مديران كل استان در آن منطقه واگذار شد. مديران تعاون هم در آن مناطق حضور پيدا كردند و مديران كل ستادي هم به عنوان دبيران هر يك از اين مناطق منصوب شدند. همزمان با نشست، بازديدهايي هم براي آشنايي طرفين با دستاوردهاي يكديگر نيز صورت مي‌گرفت. اين مساله موجب شد تا يك پويايي و همكاري‌هايي بين استاني هم شكل بگيرد.
در ادامه موضوع هشتمين همايش ملي بهره‌وري نيز بهره‌وري در بنگاه‌هاي تعاوني تعيين شد تا نشان دهيم كه يكي از مشكلات بخش تعاون همين مساله بهره‌وري است كه در راهبرد دوم نيز به آن تاكيد شده است. براي توسعه مديريت و ايجاد توانمندي در تعاوني‌ها از لحاظ نيروي انساني، بهره‌وري بايد افزايش يابد. روش‌هاي مختلفي از جمله برگزاري نشست‌ها و انعكاس اين مباحث در رسانه‌هاي مختلف از جمله روزنامه تعادل كوشيديم تا در اين زمينه گفتمان‌سازي كنيم. ما در طول اين 6ماه سعي كرديم بين راهبرد اول و دوم ارتباط برقرار كنيم. يكي از اقدامات ديگر ما تعامل بيشتر با اتاق تعاون، فعال‌تر شدن اتاق‌هاي استاني، توجه بيشتر به اتحاديه‌ها بود. در سال‌هاي گذشته برگزاري نشست به‌منظور بحث و تبادل‌نظر بسيار معدود بود ولي در حال حاضر تعاوني‌ها سالي چند مرتبه با حضور وزرا، معاونان رييس‌جمهور در همايش‌ها و جشنواره‌ها حضور پيدا مي‌كنند. فعاليت‌هاي اتحاديه‌ها در قالب فيلم و گزارش بازتاب داده مي‌شود كه به عنوان مثال مي‌توان به فيلم‌هايي كه از فعاليت 10تعاوني برتر ساخته شد و در جشنواره تعاوني‌هاي برتر به نمايش درآمد، اشاره كرد.
تعاوني‌هاي زنان را نه تنها به اين خاطر كه 10درصد تعاوني‌هاي موجود را تعاوني‌هاي زنان تشكيل مي‌دهند بلكه با اين نگاه كه در اين حوزه تقاضا و امكان توسعه زيادي وجود دارد، مورد اهميت قرار داديم. نشست‌هايي در اين خصوص برگزار شد و اخيرا نيز همايشي نيم روزه مستقلي براي زنان برگزار شد و همچنين زنان تعاونگر در نمايشگاه‌هاي كه وزارت صنعت ترتيب داده بود، حضور پيدا كردند. علاوه بر اين، تعاوني‌هاي دانش‌بنيان را براي نخستين بار در همايش تعالي شركت داديم و در آنجا با حضور معاون فناوري رييس‌جمهور مسائل و مشكلات خود را مطرح كردند.
چند درصد از مشكلات بخش تعاون كه به گفته خود آقاي نوبخت، رييس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي، صرفا مشكلات مالي هم نبوده، در نتيجه نشست و ديدار با مقامات دولتي برطرف شده است؟
گام اول ما اين است كه برادري خود را در تعاون ثابت كنيم. اينكه به مسوولان و دولتمردان نشان دهيم كه تعاون به فرموده مقام معظم رهبري مي‌تواند راهگشا باشد؛ اينكه تعاون مي‌تواند بخشي از مشكلات كشور را مرتفع كند؛ اينكه تعاون مي‌تواند براي مشكل اشتغال و رفع فقر راهكار بدهد. طرح اين مساله و ايجاد فضايي كه توانمندي‌هاي تعاون در آن مورد پذيرش واقع شود براي ما حائز اهميت است. گفته مي‌شود هر وقت قصد تغيير چيزي را داريد، اول در نگاه‌ها تغيير ايجاد كنيد زيرا كه تغيير در نگاه، تغيير در افكار را به دنبال دارد و اين مساله در نهايت به تغيير در رفتار مي‌انجامد. ما سعي كرده‌ايم اين تغيير در نگاه و افكار را پيش ببريم البته اقدامات اجرايي نيز در اين رابطه صورت گرفته است كه دستورات معاون رييس‌جمهور و خود شخص رييس‌جمهور از اين دست است. وقتي ما بتوانيم سند جامع تعاون را ظرف سه ماهه آينده به دولت تقديم كنيم، يك گام اجرايي بلند برداشته‌ايم. در حوزه مالياتي، تعاوني‌ها علي‌الخصوص اتحاديه همواره با مشكل مواجه بوده‌اند. در همين رابطه نشستي با رييس سازمان مالياتي كشور برگزار شد كه به حل اين مشكل انجاميد و به كليه سازمان‌هاي استاني اين ابلاغيه اعلام شد.
در بحث تعاملات شبكه‌يي يكي از اقدامات ما در 6ماه گذشته، بحث تقويت همكاري بين صندوق ضمانت و بانك توسعه تعاون و همكاري بيشتر صندوق با بخش بوده است كه در اين زمينه نيز نشست‌هاي مشترك براي توسعه همكاري‌ها صورت گرفته كه از آن جمله مي‌توان به حضور مديران بانك توسعه تعاون و صندوق ضمانت در جمع تعاوني‌ها اشاره كرد. علاوه بر اين، كنسرسيومي را تعريف كرديم براي راه‌اندازي و فعال‌سازي بازار مجازي تعاون. همان‌طور كه مستحضر هستيد امروز تعاملات شبكه‌يي ديگر صرفا ارتباط فيزيكي نيست. ما فاز نخست پرتال جامع تعاون را در هفته تعاون بهره‌برداري كرديم. گروه كارشناسي متشكل از شركت‌هاي موثر فعال در حوزه IT و ITCو ديگر عناصر موثر حوزه تعاون از جمله خود تعاوني‌ها، وزارتخانه، اتاق تعاون، بانك توسعه تعاون و صندوق ضمانت در شوراي سياست‌گذاري اين پرتال حضور يافتند تا بتوانند به عنوان پشتيبان بازار مجازي تعاون عمل كنند. ظرف چهار، پنج ماهه آينده تدوين و برنامه‌نويسي اين پرتال نهايي مي‌شود كه كل آن توسط خود بخش انجام مي‌گيرد و هيچ بودجه‌يي براي انجام اين كار استفاده نشده است. هنر ما اين بوده كه بتوانيم اين ارتباطات را براي انجام كار مشترك توسط تعاوني‌ها با هم برقرار كنيم.
يكي ديگر از اقدامات ما در زمينه شبكه‌سازي ترغيب زنان تعاونگر به ايجاد يك تشكل براي تبادل نظر و گفت‌وگو بوده است. اين جمعيت در وزارت كشور به ثبت رسيده و كم‌كم بايد فعاليت خود را شروع كنند. در حوزه توسعه بازار، علاوه بر برگزاري نمايشگاه‌هاي داخلي، از تعاوني‌ها حمايت شد تا در چند نمايشگاه خارجي نيز حضور يابند.
مشخصا چه حمايت‌هايي از اين تعاوني‌ها صورت پذيرفته است؟
به عنوان مثال در خصوص نمايشگاه‌هاي خارجي، هزينه اجاره غرفه در نمايشگاه از سوي وزارت پرداخت شد. در برخي موارد حتي تا 30 يا 40 درصد از هزينه شركت در نمايشگاه از جمله هزينه اياب و ذهاب و اسكان نيز براي كمك به تعاوني‌ها از سوي وزارت تقبل شده است. حضور در اين نمايشگاه به ارتقاي سطح تعاوني و همچنين آگاهي به نقاط ضعف و قوت كمك شاياني مي‌كند و همچنين باعث توجه بيشتر تعاوني‌ها به مساله بازاريابي و تبليغات مي‌شود.
آيا مي‌توان انتظار داشت كه بخش دولتي تعاون براي شركت‌هاي تعاوني كوچك‌تر بازاريابي كند چيزي شبيه همان كاري كه دولت چين پيش‌تر انجام داده بود؟
اعتقادمن اين است كه دولت در بخش تعاون بايد تسهيل‌گر باشد يعني زمينه را فراهم كند و نبايد نقش يك بنگاه اقتصادي را ايفا كند زيرا باعث كند شدن حركت پيش‌رونده بنگاه‌هاي اقتصادي شود. ما نمي‌خواهيم چنين نگاهي به دولت را ترويج دهيم. يكي از دلايل عدم پيشرفت بخش تعاون در سال‌هاي گذشته، غلبه همين نوع نگاه بوده است. زيرا نگاه تعاوني‌ها هميشه به دست دولت بوده به جاي آنكه به امكانات و توانمندي‌هاي خود تكيه كنند. اعضا و شبكه تعاوني‌ها ثروت بخش تعاون است. يكي از حسن‌هاي تعاوني‌ها از قديم اين بوده كه نياز كمتري به اخذ وام داشته‌اند زيرا خودشان اقدام به تامين منابع مي‌كرده‌اند. هنر تعاون همين گردآوري و تجميع پول‌ها و سرمايه‌هاي كوچك خرد است.
يكي ديگر از مواردي كه در بين تعاوني‌ها بايد رواج داده شود، ايجاد همكاري‌هاي منطقه‌يي و بين‌المللي براي تعاوني‌هايي است كه در نمايشگاه‌ها شركت مي‌كنند. دولت در اين زمينه بايد نقش تسهيل‌گري داشته باشد يعني ايجاد زمينه مناسب ارتباطات. اين خود تعاوني‌هايند كه بايد تلاش كنند نه اينكه ما لقمه را حاضر و آماده در دهان آنها بگذاريم. ما بايد رقابت سالم ميان تعاوني‌ها در داخل و هم در خارج فعال كرده و گسترش دهيم. در حالي كه طبق آمار سهم تعاون از اقتصاد كشور بين 6 تا 8 درصد برآورد مي‌شود، از تبليغات تلويزيوني كه شبانه‌روز در تلويزيون پخش مي‌شود، يك‌درصد هم متعلق به تعاوني‌ها نيست. دنياي امروز دنياي رقابت، دنياي مسابقه و دنياي حضور است.
در بازار مجازي اين خود تعاوني‌ها هستند كه بايد خود را خوب عرضه كنند، اگر كسي قادر به اين كار نباشد، مسلما از گردونه رقابت حذف مي‌شود. البته ما اعتقاد داريم بايد از تعاوني‌هاي مناطق محروم، تعاوني‌هاي كوچك و تعاوني‌هاي زنان سرپرست خانوار هميشه تا مراحلي حمايت شود البته حمايتي از نوع راهنمايي و مشاوره و اينكه اجازه ندهيم به اين تعاوني‌ها بي‌توجهي يا كم‌لطفي شود. اگر ما از تعاوني‌هاي مناطق دورافتاده، روستايي و محروم حمايت كنيم، آنها اقدام به مهاجرت نخواهند كرد. پس دولت در چنين شرايطي و براي مبارزه با پديده مهاجرت بايد سوبسيد بدهد و حمايت كند. به عنوان مثال براي تعاوني‌هاي صنايع‌دستي هماهنگي‌هايي صورت گرفته تا اين تعاوني‌هاي بتوانند از امكانات شهرداري‌ها و استانداري‌ها براي عرضه محصولات خود بهره‌مند شوند.
منبع : روزنامه تعادل
