در حالي مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت وعده خودكفايي در توليد فولاد خام را در آينده نزديك داده‌اند كه پيش‌بيني‌هاي موسسه مطالعات و پژوشهاي بازرگاني ايران و آمارها حاكي از آن است كه حداقل تا سال 1394 ايران به خودكفايي در زمينه توليد فولاد دست پيدا نخواهد كرد.
اتاق نیوز- نخستين بار چند سال پيش علي‌اكبر محرابيان - وزير وقت صنايع و معادن، از خودكفايي كشور در زمينه تامين نياز به فولاد خام سخن گفت. او حتي زماني را هم براي برپايي جشن خودكفايي فولاد تعيين كرد؛ جشني كه هرگز برپا نشد.
در تازه‌ترين اظهارنظر نيز وجيه‌الله جعفري - سرپرست سازمان توسعه و نوسازي معادن و صنايع معدني ايران (ايميدرو)، گفته كه با بهره‌برداري از چند پروژه، ايران امسال همچون سيمان در زمينه توليد فولاد نيز به خودكفايي خواهد رسيد و حتي مي‌تواند به صادركننده فولاد نيز تبديل شود. جالب اينجاست كه غضنفري - وزير صنعت، معدن و تجارت، نيز پيشتر گفته بود كه ايران تا پايان برنامه پنجم صادركننده فولاد مي‌شود.
اين اظهارنظرها در حالي است كه براساس پيش‌بيني‌هاي موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني توليد فولاد كشور در سال جاري 14.41 ميليون تن و در همين حال مصرف فولاد 26 ميليون تن برآورد مي‌شود.
همچنين پيش بيني مي‌شود مصرف فولاد ايران تا سال 1394 به 35.2 ميليون تن برسد، درحالي كه توليد فولاد ايران براي آن سال 19.63 تخمين زده مي‌شود. به اين ترتيب مي‌توان نتيجه گرفت كه براساس پيش‌بيني‌هاي موسسه دولتي مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني، ايران دست‌كم تا سال 1394 يعني تا سه سال ديگر به خودكفايي در زمينه توليد فولاد دست نخواهد پيدا كرد. براساس آمار ايران در حال حاضر يكي از بزرگترين واردكنندگان فولاد در جهان محسوب مي‌شود. دو سوال كليدي درباره خودكفايي فولاد اما فارغ از اينكه جشن خودكفايي در فولاد خام قرار است در چه تاريخي برگزار شود، كارشناسان دو سوال كليدي را در اين زمينه مطرح كرد‌ه‌اند. سوال اول اينكه دقيقا منظور از خودكفايي در فولاد خام چيست و سوال دوم هم اينكه آيا ايران هم‌اكنون قادر است كل نياز خود به فولاد خام را از توليد داخل تامين كند؟
البته در رابطه با سوال نخست، محرابيان - وزير وقت صنايع و معادن، اعتقاد داشت كه جشن خودكفايي فولاد به اين معني نيست كه از واردات جلوگيري شود.
دبير انجمن توليدكنندگان فولاد نيز ضمن موافقت تلويحي با اظهارات وزير سابق گفته كه اينكه بخواهيم خودمان همه نيازهايمان را در صنعت فولاد تامين كنيم، شايد چندان اقتصادي نباشد.
به گفته رسول خليفه سلطان، هيچ كشوري نمي‌تواند بگويد در يك صنعت خاص خودكفا شده است، زيرا در هر صورت يا در زمينه تامين مواد اوليه يا در تامين تجهيزات مورد نياز خود مجبور است كه دست به واردات بزند يا با كشورهاي ديگر مشاركت كند؛ بنابراين مي‌توان گفت كه هميشه خودكفايي به طور كامل قابل دسترسي نيست.
او با بيان اينكه خودكفايي و خوداتكايي دو مقوله متفاوت هستند، گفت: خودكفايي در صنعت فولاد شايد به اين معنا باشد كه تراز تجاري ايران در زمينه صادرات و واردات فولاد تقريبا با هم برابر باشد كه به نظر مي‌رسد كشور بتواند در آينده نزديك به چنين وضعيتي برسد.
به گفته او در صورتي كه ظرفيت نصب شده در صنعت فولاد كشور ملاك خودكفايي باشد، مي‌توان گفت كه تقريبا به خودكفايي لازم رسيده‌ايم؛ هرچند هنوز بخشي از ظرفيت توليد فولاد در كشور بدون استفاده مانده است.
واردات بي‌رويه فولاد
ايران در حال حاضر، با اختلاف زياد دومين فولادساز بزرگ منطقه خاورميانه پس از ترکيه به شمار مي‌رود. بر اساس آمار منتشر شده از سوي انجمن جهاني فولاد در سال 2011 ميلادي، ايران بعد از تركيه به عنوان دومين فولادساز بزرگ منطقه خاورميانه شناخته شد.
بر اين اساس، در سال گذشته ميلادي توليد فولاد خام در تركيه به 34.1 ميليون رسيد و اين در حالي است كه در همين مدت ايران 13 ميليون تن فولاد خام توليد كرد. به اين ترتيب توليد فولاد ايران كمتر از نصف توليد فولاد تركيه بوده است.
در شرايطي كه وزارت صنعت، معدن و تجارت ايجاد تعادل ميان نياز داخل با توليد داخل در زمينه فولاد خام را يكي از ملاكهاي خودكفايي كشور در اين حوزه اعلام كرده كه در همين حال توليدكنندگان داخلي فولاد به ويژه در بخش خصوصي به شدت از واردات بي‌رويه فولاد و محصولات فولادي به كشور گلايه دارند.
واردات بي‌رويه‌اي كه به نظر مي‌رسد با وجود دامپينگ خارجي‌ها و به ويژه چيني‌ها در هر صورت باعث بلااستفاده ماندن بخشي از ظرفيت توليد داخل شده است.
كارشناسان اعتقاد دارند كه صنعت فولاد ايران در زمينه تامين تجهيزات موردنياز خود هنوز در بسياري از بخشها اتكاي زيادي به واردات داشته و در اين بين اعمال تحريمهاي بين‌المللي نيز مشكلات زيادي را براي فولادسازان داخلي به وجود آورده است.
هدف‌گذاري 56 ميليون تني
بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده در افق سند چشم‌انداز 20 ساله، ايران بايد به توليد سالانه 56 ميليون تن فولاد دست پيدا کند که هم‌اكنون فقط 13 ميليون تن آن در داخل توليد مي‌شود و حتي از هدف 17 ميليون تني برنامه چهارم نيز عقب مانده است.
از طرفي ديگر در بين کشورهاي خاورميانه فقط ايران توانايي خودکفايي در توليد فولاد را دارد که اين موضوع به دليل وجود ذخاير گاز و سنگ‌آهن فراوان در آن است. هم‌اکنون در ايران و شش کشور عضو شوراي همکاري خليج‌فارس بيش از 10 ميليارد دلار پروژه براي توليد فولاد برنامه‌ريزي شده يا در دست اجرا است که بر مبناي ارزش دلاري، نيمي از اين پروژه‌ها در ايران تعريف شده‌اند.
از حدود 37 پروژه توليد فولاد در کشورهاي حوزه خليج‌فارس که در مراحل مختلف اجرا هستند، 18 پروژه متعلق به ايران است؛ به طوري که مجتمع فولاد مبارکه با ظرفيت پنج ميليون تن در سال، ذوب‌آهن اصفهان با ظرفيت 3.6 ميليون تن در سال و فولاد خوزستان با ظرفيت 2.4 ميليون تن در سال عمده‌ترين توليدکنندگان ايران به شمار مي‌روند.
از طرفي در بين کشورهاي خاورميانه، ايران تنها کشوري است که براي توليد فولاد به سنگ‌آهن وارداتي وابسته نيست و ذخاير سنگ‌آهن ايران 4.5 ميليون تن برآورد شده که در پنج استان اصلي کشور قرار گرفته‌اند. در خاورميانه بيشترين توجه معطوف به افزايش توليد فولاد خام است و 60 درصد از کل اين افزايش به ايران تعلق دارد و از لحاظ ارزش، نورد فولاد بيش از يک پنجم برنامه افزايش توليد را تشکيل مي‌دهد.
منبع:ایسنا
