متن اصلی این گزارش شامل 15 صفحه در 88 بند و یک پیوست 10 بندی می شود که متن توافق آژانس با ایران در تیرماه 1394 را یادآور شده است. آقای آمانو در این گزارش تلاش کرده است با مطرح کردن جملات دو پهلو و بعضاً غیرشفاف و به دور از داوری قطعی، زمینه را برای حل و فصل نهایی موضوع های گذشته و حال بین ایران وآژانس بین المللی انرژی هسته ای فراهم کند. حدود 10 سال پیش یعنی دقیقاً در پانزدهم بهمن 1384 شورای حکام آژانس بین المللی با صدور نهمین قطعنامه خود برخلاف نص صریح اساسنامه آژانس، پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داد. این اقدام به بهانه آن صورت گرفت که ایران بعد از آنکه دو سال غنی سازی اورانیوم را به صورت داوطلبانه تعلیق کرده بود، از سر گرفت. در همان زمان همه می دانستند که امریکا و متحدانش برای وارد آوردن فشار علیه ایران از طریق جریان سازی خبری و مطرح کردن اتهام های ساختگی تلاش کرد اعضای 35 نفره شورای حکام آژانس را متقاعد سازد که پرونده ایران را بدون آنکه مقررات آژانس را در باره فعالیت های هسته ای صلح آمیز نقض کرده باشد، به شورای امنیت ارجاع دهند. اکنون گزارش آقای آمانو پس از 10 سال زمینه ساز بازگشت پرونده ایران به شرایط عادی در آژانس شده است. اما آنچه در اینجا می توان یادآور شد، این واقعیت است که جمهوری اسلامی ایران با به کار گرفتن منطق سازنده خود در چارچوب نظام حقوقی ناعادلانه بین المللی با به کار گیری دیپلماسی سازنده توانست شرایطی را به وجود آورد که در عمل ابزار اتهام زنی بی اساس تحت عنوان PMD را از دست دشمنان مردم ایران خارج کند. براین اساس موفقیت دیپلماسی ایران نه به خاطر متن آقای آمانو که هنوز موارد منفی و اتهام های بی اساس به همراه دارد، بلکه به خاطر آن است که این متن زمینه ساز عادی شدن پرونده ایران در آژانس بین المللی انرژی هسته ای خواهد بود.
نتایج حاصل از عادی شدن پرونده هسته ای ایران در آژانس
نتیجه این اقدام سه موضوع مهم خواهد بود:
1- شروع مراحل اجرایی برجام زیرا تا زمان عادی اعلام شدن پرونده ایران و پایان دادن به بهانه جویی با ابزار PMD اجرای برجام آغاز نخواهد شد.
2- شروع اجرای برجام به معنای آغاز لغو تحریم های اقتصادی ناجوانمردانه علیه مردم ایران خواهد بود. این تحریم ها تا زمان اجرایی شدن تعهدات ایران به صورت تدریجی و با اقدام های دوجانبه متناظر لغو می شوند.
3- زمینه برای بررسی پرونده ایران به صورت عادی مانند سایر کشورهای عضو آژانس فراهم می شود و به همین دلیل امکان همکاری های بین المللی بین ایران و سایر کشورها در زمینه های استفاده صلح آمیز هسته ای و تبادل دانش فنی و سایر موارد فراهم می گردد.
بدون تردید پایان دادن به وضعیت غیرعادلانه ای که در 10 سال گذشته برای ایران در آژانس به وجود آمده بود، زمینه مساعدی را ایجاد می کند که در صحنه بین المللی بویژه در مناسبات اقتصادی و فرهنگی با ایران مانند سایر کشورها برخورد شود. این به معنای آن است که در عمل رژیم صهیونیستی و متحدانش دیگر نمی توانند با بهانه قرار دادن شرایط ویژه ایران در آژانس، با سیاسی کاری و زد و بندهای چند سال گذشته برای ایران پرونده سازی کنند. خروج از این مرحله یک پیام مهم دیگری هم دارد و آن اینکه یک گام مهم در زمینه اعتمادسازی بین دوطرف برداشته می شود. بدون شک اگر سناریوسازی امریکا و متحدانش درباره موضوع ساختگی PMD به صورت کامل در اجلاس شورای حکام پایان یابد، این نظریه که از ابتدا معتقد بود موضوع های گذشته و حال یک اقدام سیاسی است و جنبه فنی و حقوقی ندارد، بنابراین نمی شود از طریق توافق با آژانس آنها را حل و فصل کرد به اثبات می رسد. براساس این دیدگاه که در همان زمان توسط تیم وزارت امور خارجه ایران مطرح می شد، به جای اتکا به مذاکره با آژانس برای حل و فصل نهایی PMD باید از طریق گفت وگو با کشورهای 1+5 موضوع را از طریق سیاسی حل و فصل کرد. اکنون باید منتظر نتایج اجلاس شورای حکام تا دو هفته دیگر باشیم تا بتوان ارزیابی دقیق تری از صحت این دیدگاه ارائه کرد.
*کارشناس مسائل بین الملل
**روزنامه ایران/شنبه چهاردهم آذر 1394