این تصور غلطی است که می گویند گردشگران اروپایی با قوانین ایران مشکل دارند چراکه آن ها پوشش ایرانی به خصوص حجاب را بخشی از گردشگری فرهنگی به حساب می آورند و از تجربه کردن آن لذت می برند.
اتاق خبر- زهره احدی: با توجه به تغییراتی که در منطقه و موقعیت سیاسی کشور ایران بخصوص پس از انجام توافق بر سر برجام هسته ای رخ داده است امید بر این است تا پیامدهای مثبت آن در حوزه های مختلف از جمله صنعت توریسم خود را نشان دهد برای بررسی این روند و چشم انداز گردشگری کشور پای صحبت رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، سید محمد بهشتی شیرازی نشستیم. مشروح گفت و گو در ادامه خواهد آمد:
اتاق خبر- ایران از نظر گردشگری و جاذبه های توریستی پتانسیل و قابلیت بسیار بالایی دارد اما کاملا پیداست که این صنعت نتوانسته است به جایگاهی درخور توجه دست یابد و سهم آن در تولید ناخالص ملی بسیار اندک است. شما مشکلات اصلی گردشگری ایران را در کجا می دانید؟
بهشتی: این رویداد دو دلیل اصلی داخلی و خارجی دارد. در خصوص علت داخلی باید گفت موضوع گردشگری در طول سال های پس از انقلاب خیلی پر رنگ نبود زیرا مدیریت ارشد کشور در تمامی برنامه ریزی های سال های به گردشگری به عنوان یک موضوع مهم نگاه نکرد و همیشه بر روی منابع دیگر سرمایه گذاری می کرد. در واقع به گردشگری به عنوان یک موضوع فانتزی نگاه می شد. فشارهای خارجی نیز البته بی تأثیر نبودند و در طول سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رسانه های کشورهای قدرتمند و مخالف نظام تلاش بسیار زیادی کردند تا یک تصویر تیره از ایران نشان دهند و در نهایت این پروژه ای که پیش گرفتند منجر شد تا عملا کسی رغبت به سفر کردن به ایران نداشته باشد و اسلام ستیزی و اسلام هراسی را پررنگ کردند. طی سالهای اخیر هم به دلیل پرونده هسته ای هجمه های تبلیغاتی شدیدی علیه کشور وجود داشت اما خوشبختانه مذاکرات هسته ای به نتایج مطلوبی دست یافت و ما شاهد یک تغییر رویه دو سویه هستیم. ایران در دو سال گذشته با روند روبه رشد افزایش گردشگر خارجی رو به رو شده است که این رویداد قبل از هر چیزی به توافق هسته ای و نحوه برخود ایران باز می گردد. ایران با تغییر در رفتار خود این شکاف میان چهره حقیقی ما و تصور غرب را تا حدودی پر کند. در حقیقت ما با این توافق شاهد تغییرات بسیاری خواهیم بود که باید به انتظار آن بنشینیم. از جمله آثار این توافق این است که تصویری که از ایران در اذهان عمومی درست کرده اند تعدیل خواهد یافت و زمینه برای این که گردشگران بیشتری به ایران بیاید فراهم خواهند شد.
همچنین موضوع مهم و مرتبط دیگر در داخل کشور به قوانین آن باز می گردد بطور مثال در برنامه 5 ساله اشاره و تأکید شده که میزان گردشگری باید 5 برابر شود این بیانگر این موضوع است که نگاه مسئولان به گردشگری تغییر کرده است و می خواهند آن را گسترش دهند.
اگر این قانون سختگیرانه علیه سفر شهروندان آمریکایی به ایران در کنگره این کشور تصویب شود دولتمردان ما نیز وارد عمل خواهد شد و اقدامات لازم را صورت خواهند داد.
اتاق خبر- اخیراً قانونی در مجلس آمریکا به تصویب رسیده است که در صورت اجرای آن از شهروندان تابع کشور خود در صورت حضور در کشوری مانند ایران ویزا می خواهند، این رویداد مسلما در میزان جذب توریست تاثیر منفی خواهد داشت، ایران برای مقابله با این چالش چه باید بکند؟
بهشتی: این قانون مسلما در صنعت توریسم و گردشگری ایران موثر خواهد بود اما باید بپذیریم جریان های تندرو و مخالف این توافق جهانی بیکار ننشسته اند و تلاش می کنند تا جلوی آن را بگیرند حتما نیز در مقابل جریان هایی فعال خواهد شد که آن را خنثی کنند. اما بطور کلی باید گفت اگر این قانون تصویب شود دولتمردان ما نیز وارد عمل خواهد شد و اقدامات لازم را صورت خواهند داد.
اتاق خبر- در 10 سال اخیر، اکثر مسئولانی که به ریاست سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری که متولی اصلی صنعت توریسم در کشور است، رسیده اند بیشتر چهره های سیاسی بودند مانند اسفندیار رحیم مشائی در دولت قبل و یا رئیس فعلی سازمان که سابقا استاندار بوده است. دلیل این انتخاب ها و ارتباط میان سیاست و گردشگری چیست؟
بهشتی: بطور کلی باید تاکید کنم که موضوعات مربوط به این سازمان اعم از گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی برای رونق نیازمند این است که کشور را از مناقشات سیاسی دور کند، این مناقشات یک طرف پیروز و یک طرف بازنده دارد و آن طرف شکست خورده در این سه حوزه پسرفت هایی خواهد داشت. در نتیجه اگر ما در رأس این سازمان افراد سیاسی را داشته باشیم باید این افراد سعی کنند تا برای کشور مصونیت سیاسی ایجاد کنند. این مدیران با نوع نگاهی که دارند باید بتوانند سیاستمداران را در جریان کشمکش های سیاسی قرار دهند و متوجه کنند که این مناقشات به زیان کشور است.
اتاق خبر- بسیاری از رسانه ها و کارشناسان معتبر گردشگری در جهان ایران را جزء یکی از مقاصد برتر گردشگری در سال 2016 معرفی می کنند. این اظهارات به چه میزان صحت دارند؟
بهشتی: در حال حاضر ایران به عنوان مقصد گردشگری حقیقتا یکی از کشورهای برتر است. این پدیده چند علت دارد؛ یکی از علت های آن را می توان گردشگران حرفه ای دانست که گردشگری آن ها از نوع فرهنگی است و بسیاری از نقاط دنیا را دیده اند و تنها به ایران نیامده اند. دلیل دیگر این است که در شرایط فعلی تنها کشوری که در منطقه امنیت و امکان جذب توریست دارد ایران است.در شرایط فعلی کشوری مانند ترکیه به دلیل چند رویداد و رفتارهای نادرستی که نشان داده است در حوزه گردشگری لطمه زیادی به این کشور وارد شده است، به دنبال این رویددها ناامنی در سوریه و عراق نیز تشدید شده است.
در شرایط فعلی کشوری مانند ترکیه به دلیل چند رویداد و رفتارهای نادرستی که نشان داده است در حوزه گردشگری لطمه زیادی بدر این حوزه خورده است، به دنبال این رویددها ناامنی در سوریه و عراق نیز تشدید شده است.
تمام عوامل یاد شده در کنار هم منجر به این شده اند که ایران یکی از مقاصد برتر گردشگری باشد و این موضوع کاملا صحت دارد.
اتاق خبر- آیا ایران ظرفیت پاسخگویی به این میزان گردشگر را دارد؟
بهشتی: نه مسلما ندارد! بسیاری از هتل های ایران تا پایان 2016 رزرو هستند بنابراین از نظر تأمین اولین امکانات که محل اقامت است دچا مشکل هستیم و باید هر چه زودتر برای پاسخ دادن به این نیاز گردشگران وارد عمل شویم و ظرفیت ایجاد کنیم. ما به دلیل جذابیت های گردشگری در شمار بهترین کشورها قرار داریم اما از نظر امکانات به خصوص در حوزه فرودگاه و اقامت دچار کمبودهای شدیدی هستیم.
اتاق خبر- با توجه به ناامنی های ترکیه که خود شما هم به آن اشاره کردید، احتمالا به زودی بخش عظیمی از گردشگران خود را که گردشگران روس را شامل می شود از دست خواهند داد. با نظر گرفتن این حقیقت که ایران تمام امکاناتی که ترکیه در اختیار توریست های خود قرار می داد، نمی تواند قرار دهد، چه میزان امکان اینکه ایران بتواند این افراد را به خود جذب کند وجود دارد؟
بهشتی: گردشگری را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ عشرتی و فرهنگی. کشور ایران هیچ جذابیتی برای گروه اول ندارد و تمایلی نیز نداریم تا آن ها را جذب کنیم اما اگر این گردشگران روس از گروه دوم باشند خواه ناخواه جذب ایران خواهند شد. در خصوص گردشگران داخلی که سوق داده شدند به کشوری هم چون ترکیه نیز می توان گفت؛ ایران جذابیت های گردشگری بسیار بالایی دارد که هنوز حتی ایرانیان آن را کشف نکرده اند. ما باید ظرفیت های پنهان خود را کشف کنیم. عمده گردشگران در ایران به شیراز و اصفهان سفر می کنند در صورتی که ما جذابیت های بیشتری داریم که از آن بی خبر هستیم بنابراین برای گردشگران داخلی باید تورهای مسافرتی متنوع تری در نظر گرفت تا جذب تورهای داخلی شوند.
اتاق خبر- اگر این حقیقت را بپذیریم که ما در حوزه گردشگری تا به امروز موفق عمل نکرده ایم، آیا بهتر نیست بر روی حوزه های دیگر آن مانند گردشگری سلامت سرمایه گذاری کنیم؟
بهشتی: ما به جز گردشگری عشرتی در زمینه های دیگر ظرفیت و قابلیت داریم. با توجه به توان پزشکی بالای ایران این امکان وجود دارد و حتی می توان گفت در حال حاضر نیز در این زمینه فعالیت هایی داریم. به عنوان مثال؛ شهر شیراز به دلیل وجود بیمارستان نمازی در این خصوص فعالیت دارد. تنها گردشگری سلامت نیست که ما در آن دستی داریم بلکه اکوتوریسم، بوم گردی و ادونچر توریسم نیز در ایران وجود دارد.
اتاق خبر- اخیراً اعلام شده است که در برخی مناطق گردشگری نظیر کویر مرنجاب، ورود تورهای مختلط ممنوع است، دیدگاه شما در این خصوص و چرایی صدور چنین بخشنامه هایی چیست؟
بهشتی: یک سری از تورهای داخلی اگر بار فرهنگی مورد نظر را داشته باشند کسی با مختلط بودن و یا رواج یک سری مسائل کاری نخواهد داشت اما متأسفانه ما شاهد این پدیده هستیم که جنس کویرگردی ما به گردشگری عشرتی مبدل شده است. این رویداد است که برای مسئولان ایجاد مزاحمت می کند و واکنش هایی را در پی دارد. اگر این کویر گردی ها ماهیت اکوتوریسم خود را حفظ می کرد هیچ کس با مختلط بودن آن کاری نداشت. به عنوان مثال در سفرهای زیارتی کسی با مختلط بودن این تورها کاری ندارد چراکه ماهیت خود را حفظ کرده اند.
برخلاف تصور رایج توریست های اروپایی زمانی که به ایران می آیند بسیار بر قوانین آن پایبند هستند و ما از ناحیه گردشگران خارجی به خصوص اروپایی گزارش زیادی در خصوص نقض قوانین نداریم. اگر گزارشی به ما ارائه می شود بیشتر مربوط به هموطنان خودمان است که قوانین را زیرپا می گذارند.
اتاق خبر- تأثیر یک سری از قوانین خاص به خصوص در نوع پوشش را بر روی صنعت گردشگری چگونه ارزیابی می کنید؟
بهشتی: برخلاف تصور رایج توریست های اروپایی زمانی که به ایران می آیند بسیار بر قوانین آن پایبند هستند و ما از ناحیه گردشگران خارجی به خصوص اروپایی گزارش زیادی در خصوص نقض قوانین نداریم. اگر گزارشی به ما ارائه می شود بیشتر مربوط به هموطنان خودمان است که قوانین را زیرپا می گذارند.
این تصور غلطی است که می گویند گردشگران اروپایی با حجاب مشکل دارند چراکه آن ها پوشش ایرانی به خصوص حجاب را بخشی از گردشگری فرهنگی به حساب می آورند و حقیقت نیز چنین است این نوع پوشش بخشی از فرهنگ ما محسوب می شود بنابراین به آن به عنوان یک تجربه جدید نگاه می کنند و از تجربه آنن لذت می برند.
اتاق خبر-اگر نگاهی کلی به وضعیت صنعت گردشگری به ایران بیندازیم ما باید رسیدگی به چه مسائلی را در اولویت خود قرار دهیم؟
بهشتی: باید نهایت تلاش خود را بکنیم تا در کوتاه ترین زمان حداکثر پاسخگویی را به گردشگران داشته باشیم؛ متوجه باشیم هدف اصلی ما از رونق گردشگری چیست اگر تنها هدف ما کسب درآمد باشد بازنده خواهیم بود اما اگر هدف این باشد که به گردشگران چهره واقعی ایران و فرهنگ ایران را نشان دهیم آن ها را مبدل به سفیرانی خواهیم کرد که نظر مردم دنیا را در رابطه با ایران و ایرانی تغییر خواهند داد.
ما تصور می کنیم که گردشگران از ما هتل 5 ستاره می خواهند اما حقیقت این است که آن ها به دنبال ملاقات فرهنگی هستند. این ملاقات فرهنگی تنها به گردشگری خارجی باز نمی گردد بلکه گردشگری داخلی را نیز شامل می شود. ما به رغم تنوع فرهنگی بسیار هیچ اطلاعی از اقوام گوناگون خود نداریم و همان طور که ملاحظه می کنید این بی اطلاعی ها منجر به ایجاد سوءتفاهم های بسیار زیادی تا به امروز شده است.
ما برای بهبود شرایط و شناخت اقوام باید گردشگری داخلی را رونق بخشیم تا مردم واقعیت یکدیگر را بشناسند؛ مردم شهرهای دیگر چه تصوری جز فقر و قاچاق از شهر بلوچستان دارند؟ اما حقیقتا این شهر تنها در این موارد خلاصه نمی شود. گردشگری مانند کشت گندم است؛ کاه این گندم رونق اقتصادی و خود گندم وفاق ملی و الفت بین المللی است.
