اتاق خبر - تصوير مردمي كه صحن پارلمان عراق را به عرصه اي براي ابراز خشم خود تبديل كرده بودند، شمايلي از كشوري را نشان مي دهد كه نه تنها تروريست ها بخش بزرگي از آن را اشغال كرده و بخش هاي ديگري از آن عملا به شكل خودمختار اداره مي شود كه حتي قلب سياست كشور نيز در حال تجربه يك سكته شديد است.
اتفاقات روز شنبه بغداد البته يك مخاطب ديگر نيز داشت. هزاران كيلومتر دورتر باراك اوباما رييس جمهور ايالات متحده كه تا چندي ديگر هشت سال دوره رياست جمهوري خود را پشت سر خواهد گذاشت احتمالا با ديدن اين تصاوير از پايان يافتن قريب الوقوع رياستش بر كاخ سفيد خوشحال شده است. دولت اوباما عملا با اين ماموريت بر سر كار آمد تا خرابكاري هاي بوش پسر در خاورميانه و به ويژه عراق را رفع و رجوع كند. دو جنگ پرهزينه و بي فايده افغانستان و عراق نه تنها اقتصاد آمريكا را با چالش جدي روبرو كرده بود بلكه خاورميانه اي به مراتب خطرناكتر از قبل را براي دولت بعدي آمريكا و البته براي ملت هاي منطقه به ارث گذاشته بود.
اوباما تمام سال هاي دوران مسووليتش را صرف اين كرد تا با كمترين هزينه، خاورميانه را اين بار با سياست و نه با قدرت نظامي كنترل كند. خروج نيروهاي نظامي از دو كشور اشغال شده، عدم اعزام نيروي زميني به سوريه و عراق براي مقابله با داعش و ميدان دادن به همپيمانان منطقه اي براي تمرين كردن نقش ژاندارمي آمريكا در خاورميانه، همه با اين هدف انجام شد كه از تكرار فاجعه دوران بوش جلوگيري شود و در عين حال سلطه آمريكا بر منطقه با هزينه كشورهاي منطقه ادامه پيدا كند.
در حال حاضر اما خاورميانه وضعيتي اسفبارتر از هشت سال پيش دارد. امروز نه تنها در كابل و بغداد و بيروت و غزه، امنيت و ثبات و رفاهي وجود ندارد بلكه دمشق و صنعا و حتي استانبول و رياض هم در التهابي بي سابقه به سر مي برند. اوباما كه نزديك به يك دهه سياست هاي اشتباه و اتفاقات غير منتظره و نتايج فاجعه بار را در عراق پيش چشم دارد اكنون كه در ادامه اين روند،خبر اشغال پارلمان اين كشوررا مي شنود لابد بايد خوشحال باشد كه به زودي از خاورميانه و مصائبش راحت خواهد شد. دموكرات يا جمهوري خواه، رييس جمهور آينده ايالات متحده مطمئنا احساسي حتي ناگوارتر از اين خواهد داشت. وقتي هر دو رويه نظامي گري و سياست بازي طي پانزده سال اخير در منطقه تجربه شده و شكست خورده است، رييس جمهور بعدي بايد چه طرح و راهبردي را پيگيري كند؟ بي ترديد گرداب سياست خاورميانه همچنان قربانيان بيشتري خواهد گرفت.
ناظران وقايع در ايالات متحده البته اگر از اسب غرور ابرقدرتي پايين بياييند و تحولات منطقه را ريشه اي و عميقتر ببيند، حتما سرنخ هايي براي اصلاح اشتباهاتشان خواهند يافت. اين منطقه شاهد پيدايش اولين و بزرگترين تمدنهاي تاريخ بوده است. فرهنگ و تاريخ و سنت و مذهب و سياست مردم اين منطقه آنقدر كهن، لايه لايه و پيچيده است كه راهبردپردازان واشينگتن حتي اگر توان تحليل آنرا ندارند دست كم بايد درك احترام گذاشتن به آن را پيدا كنند. نقشه هاي ساده لوحانه اي مثل تغيير مرزهاي سياسي منطقه، خاورميانه بزرگتر، فدا كردن آزادي براي پيدا كردن ثبات و حمايت چشم بسته از اسرائيل كه سال هاست توسط آمريكا در اين منطقه پيگيري مي شود، هيچ كمكي به حل بحرانهاي منطقه نكرده و نمي كند.
طراحان راهبرد آمريكا در خاورميانه بالاخره زماني مجبور خواهند شد كه دست كم به خاطر منافع خود هم كه شده به مردم خاورميانه، به فرهنگ و سنت هايشان، به باورها و اعتقاداتشان و به سلايق و علايق شان احترام بگذارند. اينكه اين زمان كي سر خواهد رسيد خود سوال ديگري است.
*استاد دانشگاه
ایرنا
94110
