به گزارش اتاق خبر، محصولات تراریخته یا اصلاح‌شده ژنتیک یعنی محصولاتی که با فناوری برتر تولید شده‌اند. به گفته دبیر کل خانه کشاورز ۹۰ درصد محصولات غذایی کشور از جمله روغن، سویا و گوشت قرمز تراریخته وارداتی است که متاسفانه تولید این محصولات در دولت‌های نهم و دهم به دلیل تداوم استفاده از مدیران فناوری‌ستیز متوقف شد که با روی کار آمدن وزیر کشاورزی دولت فعلی، فعالان این حوزه جان تازه‌ای گرفتند تا با تولید این محصولات گامی در جهت رسیدن به اقتصاد دانش‌بنیان بردارند. در این راستا، نشست خبری «تولید گیاهان تراریخته» به مناسبت بیستمین سال تجاری‌سازی جهانی محصولات تراریخته با حضور بهزاد قره‌یاضی، رییس انجمن ملی ایمنی زیستی و عیسی کلانتری، دبیر کل خانه کشاورز در خانه کشاورز برگزار شد. کلانتری با اشاره به اینکه ۹۰ درصد محصولات غذایی کشور از جمله روغن، سویا و گوشت قرمز تراریخته وارداتی هستند، گفت: درحال‌حاضر ۲۰۰ میلیون هکتار محصولات تراریخته در دنیا کشت می‌شود. دلیل اصلی تولید محصولات تراریخته، افزایش تولید نیست بلکه حفظ محیط‌زیست است، ما عادت داریم با اطلاعات کم، تصمیمات کلان بگیریم، چرا باید از پیشرفت و فناوری‌های مدرن بترسیم؟ مدل‌های قدیمی پژوهش‌های کشاورزی امروزه پاسخگوی نیاز جوامع نیست و کشوری همچون ایران که با بی‌آبی مفرط روبه‌رو است مجبور به استفاده از فناوری‌های نوین است. کلانتری با اشاره به اینکه استفاده از فناوری‌های نوین در راستای حفظ منافع ملی، امنیت غذایی و حفظ محیط‌زیست انجام می‌شود، افزود: ایجاد هراس در جامعه و نگران کردن مردم هیچ دستاوردی برای کشور نخواهد داشت و ما را روزبه‌روز به بیگانگان وابسته‌تر می‌کند. منابع آب‌های تجدیدپذیر کشور ۳۰ سال قبل ۱۳۲ میلیارد مترمکعب بود اما امروزه این منابع به کمتر از ۸۸ میلیارد مترمکعب رسیده است یعنی حداقل ۴۰ درصد منابع آب‌های تجدیدپذیر خود را از دست داده‌ایم. دبیرکل خانه کشاورز با بیان اینکه در ۵ سال آینده منابع آب‌های تجدیدپذیر ما به کمتر از ۸۰ میلیارد مترمکعب خواهد رسید، افزود: متاسفانه هنوز سیاست‌های کلی و پژوهشی ما براساس همان ۱۳۲ میلیارد متر مکعب منابع آب تجدیدپذیر تنظیم می‌شود، گویا هنوز به این باور نرسیده‌ایم که این منابع به شدت کاهش یافته است. چرا هیچ‌کس نمی‌گوید ۹۰ درصد از محصولات وارداتی به کشور از جمله روغن، سویا و گوشت تراریخته هستند و حداقل سالانه ۳ تا ۴ میلیارد دلار محصولات تراریخته وارد کشور می‌شود و ما آنها را مصرف می‌کنیم؟ چرا این اقدام ایرادی ندارد اما تولید محصولات تراریخته مشکل ایجاد می‌کند؟ بنده یکی از طرفداران سرسخت توسعه پایدار نه تنها در ایران بلکه در جهان هستم. ما معتقد هستیم نباید تعادل محیط‌زیست به هم بخورد و نباید حق نسل‌های بعد خورده شود.
ورود فناوری «ژنوم ویرایش‌شده»
در ادامه این نشست بهزاد قره‌یاضی، رییس انجمن ملی ایمنی زیستی از برنامه‌ریزی برای تولید برنج تراریخته مقاوم به خشکی خبر داد و گفت: با تغییر ساختار ریشه و کشت برنج می‌توان این محصول را مانند گندم تولید کرد. پروژه تولید و ایجاد برنج خشکی را در پژوهشکده بیوفناوری کشاورزی در دست بررسی داریم. در این طرح می‌توان برنج را مانند گندم بدون نیاز به آب تولید کرد. در صورتی که این هدف محقق شود کشور از واردات برنج بی‌نیاز خواهد شد. براساس پیش‌بینی‌ها تولید این محصول تا ۴ سال آینده در حد گلخانه و آزمایش میدانی انجام می‌شود و دو سال بعد از آن می‌تواند با تولید انبوه وارد بازار شود. قره‌یاضی با اشاره به اینکه حدود ۲۰ سال است که محصولات تراریخته وارد کشور می‌شود، اظهارکرد: طبق قوانین اتحادیه اروپا چنانچه در محصولی ۰/۹درصد ماده تراریخته وجود داشته باشد باید به این محصول برچسب تراریختگی الصاق شود. البته این به معنای ممنوعیت استفاده از این محصول نخواهد بود. در ایران نیز این قانون برای محصولات با ۲ درصد ماده تراریخته صدق می‌کند و مصرف و واردات آن ممنوع نبوده اما باید برچسب اطلاع‌رسانی برای تراریخته بودن به آن الصاق شود. در ایران ماده ۲ قانون ایمنی زیستی دولت را ملزم به ارائه تمهیداتی برای تولید محصولات تراریخته کرده و دولت نیز براساس این قانون، حمایت از تولید این محصولات را در دستور کار دارد. رییس انجمن ملی ایمنی زیستی با تاکید بر اینکه دولت به هیچ وجه در زمینه محصولات تراریخته عقب‌نشینی نکرده، تصریح کرد: وزارت بهداشت، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت کشاورزی و سازمان حفاظت محیط‌زیست بر لزوم تولید این محصولات در کشور اتفاق نظر دارند و دولت در اقدامی، آیین‌نامه بازدارنده دولت قبل در تولید محصولات تراریخته را لغو کرده است. در همین حال معاونت علمی رییس‌جمهوری از پروژه‌ها و پایان‌نامه‌های مربوط به فناوری اصلاح ژنتیک (تراریخته) حمایت می‌کند.
۲ میلیارد هکتار از اراضی جهان زیرکشت محصولات تراریخته
رییس انجمن ملی ایمنی زیستی با اشاره به سابقه ۲۰ ساله تجاری‌سازی محصولات تراریخته در جهان اظهارکرد: تا پایان سال ۲۰۱۵م در مجموع ۲ میلیارد هکتار از اراضی جهان در ۲۸ کشور سالانه زیر کشت محصولات تراریخته رفته که این سطح معادل ۲ برابر مساحت کشور امریکاست. وی با تاکید بر پذیرش فناوری محصولات تراریخته در جهان تصریح کرد: سطح کشت محصولات تراریخته در ۲۰ سال گذشته ۱۰۰ برابر شده و این فناوری به سریع‌ترین فناوری پذیرفته‌شده توسط بشر در سال‌های اخیر تبدیل شده است. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد کشورهای در حال توسعه برای ۴ سال متوالی بیشترین کشت محصولات تراریخته را داشته‌اند و معادل ۵۴ درصد از کل سطح زیرکشت جهانی این محصولات به این کشورها اختصاص دارد. ۳۳ درصد از کل سطح زیرکشت جهانی محصولات تراریخته به کشت محصولات دارای صفات چندگانه اختصاص دارد؛ این محصولات که حداقل دو ژن و دو صفت در آنها بیان می‌شود در ۱۴ کشور به زیرکشت رفته‌اند که ۱۱ کشور از این تعداد، کشورهای در حال توسعه هستند. رییس انجمن ملی ایمنی زیستی با بیان اینکه امریکای لاتین بیشترین سطح زیرکشت محصولات تراریخته را به خود اختصاص داده، افزود: برزیل رتبه نخست و آرژانتین رتبه دوم کشت این محصولات را دارد. در آسیا نیز ویتنام در صدر کاشت محصولات تراریخته با تولید ذرت تراریخته متحمل به علف‌کش است. در بنگلادش نیز کشت بادمجان تراریخته، کشت برنج طلایی، سیب‌زمینی و پنبه تراریخته در دستور کار قرار گرفت. فیلیپین از دیگر کشورهای آسیایی است که برای سیزدهمین سال ذرت تراریخته را کشت کرده و اندونزی نیز در حال نزدیک شدن به کسب مجوز برای کشت یک رقم بومی نیشکر مقاوم به خشکی است. در همین حال چین همچنان از کشت پنبه تراریخته سود می‌برد و هند به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پنبه تراریخته در دنیا تبدیل شده است. قاره افریقا نیز با وجود محصولات تراریخته، پیشرفت خوبی داشته و شاهد تولید ذرت مقاوم به خشکی و پنبه تراریخته در سودان هستیم. وی با بیان اینکه در امریکا مجوز رهاسازی چند محصول تراریخته جدید صادر شده گفت: سیب‌زمینی تراریخته و سیب و کلزا به عنوان نخستین محصول غیرتراریخته که ژنوم آن ویرایش شده، به تازگی در این کشور تجاری شده است. در همین حال مجوز تولید ماهی آزاد تراریخته نیز به عنوان نخستین جانور تراریخته که به مصرف غذای انسان می‌رسد در این کشور صادر شده است. در این کشور نخستین ذرت تراریخته مقاوم به خشکی نیز کشت شد.
رییس انجمن ملی ایمنی زیستی با اشاره به وضعیت کشورهای عضو اتحادیه اروپا در کشت محصولات تراریخته تصریح کرد: اروپاییان بزرگترین مصرف‌کننده محصولات تراریخته در جهان هستند و کشورهایی مانند اسپانیا، رومانی و پرتغال این محصولات را کشت می‌کنند. در این قاره سهم تراریخته به آرد و روغن ذرت و آرد و روغن سویا اختصاص دارد. وی با اشاره به اینکه ۸۵ محصول تراریخته دنیا در انتظار دریافت مجوز رهاسازی است اظهار کرد: این محصولات شامل ذرت تراریخته مقاوم به خشکی، برنج طلایی، موزهای غنی شده و لوبیا چشم بلبلی مقاوم به آفات می‌شود. از سوی دیگر ورود محصولات با ژنوم ویرایش شده (CRISPR) یک فناوری جدید و امیدوارکننده است که می‌تواند مهم‌ترین پیشرفت جامعه علمی باشد. در این روش، محصولاتی به‌دست می‌آید که در بلندمدت نسبت به محصولات سنتی و تراریخته مزایای ویژه‌ای خواهند داشت. قره‌یاضی تاکید کرد: با این روش که شامل انتقال ژن، ویرایش ژنوم و استفاده از میکروب‌های گیاهی به عنوان منبع جدید انتقال ژن برای اصلاح گیاه بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرد، پیش‌بینی می‌شود با افزایش عملکرد گیاه و افزایش تولید محصول شاهد اهداف تامین امنیت غذایی در دنیا و ریشه‌کنی فقر و گرسنگی باشیم. قره‌یاضی با اشاره به ارزش افزوده‌ای که محصولات تراریخته می‌توانند برای کشور داشته باشند گفت: متاسفانه درحال‌حاضر امکان جلوگیری از واردات محصولات تراریخته وجود ندارد. خوشبختانه وزارت جهاد کشاورزی برنامه گسترده‌ای را برای کشت کلزا در نظر دارد به این صورت که ۵۰ درصد یارانه و ۵۰ درصد تسهیلات با سود کم در اختیار کشاورزان قرار دهد.
او افزود: در صورتی که بتوان از واردات محصولات تراریخته جلوگیری کرد کشت محصولات تراریخته می‌تواند بین ۶ تا ۷ میلیارد دلار ارزش افزوده برای کشور داشته باشد هرچند هم‌اکنون با مشکل آب و اراضی مواجه هستیم و طبق پیش‌بینی‌ها تا ۱۰ سال آینده واردات این محصولات متوقف نخواهد شد. به گفته قره‌یاضی فناوری کشت محصولات تراریخته می‌تواند صنعت کشاورزی کشور را متحول کرده و بسیاری از فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی، بیوفناوری و مهندسی ژنتیک مشغول کار شوند. کشوری مثل برزیل ۴۶ میلیون هکتار و آرژانتین ۲۳ میلیون هکتار محصولات تراریخته کشت می‌کنند و بسیاری از فارغ‌التحصیلان این کشورها در بخش‌های مختلف حمل‌ونقل، آزمایش خاک، تحقیقات و مدیریت مزرعه در این عرصه مشغول فعالیت هستند.
منبع: صمت
