به گزارش اتاق خبر، براساس تفاهم دو کشور، قرار شد حل مشکلات مالی این پروژه بین‌المللی که بیش از ۶ سال از عمر مطالعه و اجرای آن می‌گذرد، به‌دست روپیه‌های هندی سپرده شود.
بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، نزدیک‌ترین راه دسترسی همسایه‌های شمالی و شرقی کشور به آب‌های آزاد است و این موقعیت، بندر چابهار را تبدیل به منطقه استراتژیک ایران و کشورهای همسایه کرده است اما آنچه مانع بهره‌گیری مناسب از ظرفیت‌های این بندر برای توسعه ترانزیت و روابط اقتصادی ایران با همسایگان شده، نبود راه‌های ارتباطی مناسب به ویژه خط آهن است. در راستای بهره‌گیری از همین ظرفیت و موقعیت ویژه، پروژه ساخت خط آهن ۱۳۸۰ کیلومتری چابهار ـ زاهدان ـ مشهد در سال ۸۹ در دولت پیشین کلید خورد اما به دلیل مشکلات مالی، در عمل اجرای این طرح از سال ۹۲ و با سپردن کار به قرارگاه خاتم‌الانبیا آغاز شد. با این وجود به خاطر تداوم مشکلات مالی، همچنان کار از پیشرفت مناسبی برخوردار نبوده و به گفته مسئولان تاکنون زیرساخت آن پیشرفت ۲۸درصدی و کل پروژه ۱۲ درصد پیشرفت داشته است.
ساخت این پروژه به‌ویژه در قطعه چابهار ـ زاهدان به طول ۶۱۰ کیلومتر، برای دولت ایران و کشورهای همسایه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و حتی همسایگان نیز از پیشرفت این پروژه راهبردی خشنود خواهند شد. در این بخش، کار تاکنون پیشرفت ۴۰درصدی داشته و به گفته وزیر راه و شهرسازی، عملیات ریل‌گذاری ۲۰۰ کیلومتر این خط کلید خورده است. مشکلات مالی این پروژه باعث شد عباس آخوندی در آخرین روزهای سال ۹۴ در نشستی با مسئولان استان سیستان و بلوچستان درباره راهکارهای تامین مالی پروژه به گفت‌وگو بنشیند. آخوندی معتقد است مشکلات مالی پروژه راه‌آهن چابهار ـ زاهدان را می‌توان از ۲ راه پیگیری و حل کرد. یک راه آن است که این خط آهن جزوی از مجموعه راه ابریشم تلقی شده و چین برای تامین مالی آن وارد عمل شود. از نظر آخوندی اگر پروژه، گزارش توجیه اقتصادی داشته باشد چینی‌ها از اجرای آن حمایت خواهند کرد. راهکار دیگر وزیر راه و شهرسازی برای تامین مالی پروژه، استفاده از تسهیلات صندوق توسعه ملی است.
آخوندی اطمینان داده است با توجه به اهمیت راه‌آهن چابهار ـ زاهدان، راهی برای حل مشکل مالی این پروژه پیدا خواهد شد؛ مشکلی که هندی‌ها برای پیدا شدن آن پیشقدم شده‌اند. در روزهای گذشته و در جریان سفر نارندرا دامورداس مودی، نخست‌وزیر هندوستان به ایران، تفاهمی مهم میان ایران و هند بر سر تامین مالی این پروژه بسته شد که نشان از اهمیت اقتصادی پروژه برای این کشور دارد. در اهمیت و بزرگی این پروژه همین بس که دو رییس‌جمهور بر سر آن مذاکره و تفاهم کردند. این یادداشت تفاهم همکاری بین شرکت دولتی ایرکون هند و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور بسته شد.
آنطور که علی نورزاد، مدیرعامل شرکت توسعه و ساخت زیربناهای حمل‌ونقل درباره جزییات این تفاهمنامه می‌گوید، بر اساس این سند، طرف هندی موظف است در مدت ۴ ماه طرح تامین مالی مناسب پروژه را از منابع خود ارائه کرده و به تصویب مراجع دارای صلاحیت ازجمله وزارت راه و شهرسازی، وزارت اقتصاد و دارایی و بانک مرکزی برساند. او اضافه کرد: در صورت تصویب طرح تامین مالی، مقرر شده اسناد مهندسی مورد نیاز برای ارائه پیشنهاد فنی ـ مالی طرح از سوی طرف هندی در مدت ۳ تا ۴ ماه ارائه شود و به تصویب کارفرما برسد، سپس در مدت ۲ ماه فرآیند توافق قیمت قرارداد دنبال خواهد شد. طول این فرآیند ۱۰ ماه در نظر گرفته شده است.
به گفته وی، اگرچه در حال حاضر پیمانکار ایرانی در پروژه فعال است اما به خاطر محدودیت‌های بودجه، روند پیشرفت کار به کندی دنبال می‌شود. بر اساس سخن نورزاد، در این تفاهمنامه مقرر شده چنانچه طرح تامین مالی طرف هندی مصوب شود، قرارداد پیمانکار ایرانی به عملیات زیرسازی محدود شده و طرف هندی موظف به تامین مالی طرح در حوزه زیرسازی و روسازی، تامین کالا و اجرای عملیات می‌شود.
توجیه اقتصادی مشارکت هند با ایران سالانه ۳۰میلیون تن کالا از سوی کشورهای مختلف به سمت آسیای مرکزی ترانزیت می‌شود اما از آنجا که چابهار به آسیای مرکزی متصل نیست، این کشورها به ویژه هندوستان، کالاهای خود را از طریق دریای مدیترانه حمل می‌کنند. این ترانزیت دریایی، بین ۴۵ تا ۷۰ روز طول می‌کشد؛ در حالی که با راه‌اندازی راه‌آهن چابهار ـ زاهدان و پیوستن آن به شبکه سراسری ریلی، این بازه زمانی به ۷ تا ۱۰ روز کاهش خواهد یافت و ارزش این کاهش زمانی را فعالان حوزه ترانزیت و بازرگانی بهتر از همه درک می‌کنند. به همین دلیل است که همکاری هند با ایران برای ساخت هرچه زودتر این پروژه به طور قطع توجیه اقتصادی دارد.
سرمایه‌گذاری در راه‌آهن چابهار ـ زاهدان را ایران از سال گذشته به هندوستان پیشنهاد داده بود تا چابهار هرچه زودتر به کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال ـ جنوب متصل شود زیرا در حال حاضر زاهدان به شبکه اصلی ریلی متصل است و اگر این پروژه به سرانجام برسد، با اتصال چابهار به این کریدور، هند می‌تواند به آذربایجان و ترکمنستان دسترسی داشته باشد.
با توجه به اینکه خط آهن چابهار می‌تواند از شرق به چین و از شمال به خراسان و ترکمنستان و قزاقستان متصل شود، یکی از مهم‌ترین مزایای اجرای این پروژه برای ایران را می‌توان در افزایش وابستگی کشورهای همسایه به مسیر ایران برای ترانزیت بار و تقویت جایگاه ایران در مناسبات منطقه‌ای دانست. همچنین افزایش درآمدهای دولت از ترانزیت بار در مسیر ایران و ایجاد دسترسی سریع و آسان به منابع معدنی این منطقه برای دیگر کشورها از جمله هند، از دیگر مزیت‌های اجرای هرچه سریع‌تر این پروژه مهم ریلی است.
در یک نگاه اجتماعی نیز می‌توان تاثیر اجرای این پروژه را در تقویت اقتصاد منطقه و بهبود وضعیت معیشت مردم سیستان و بلوچستان و استان‌های مجاور این راه‌آهن توصیف کرد. به گفته مسئولان استان سیستان و بلوچستان، با اجرای پروژه راه‌آهن چابهارـ زاهدان ـ مشهد ۳۰۰۰ شغل به‌صورت مستقیم و ۱۰هزار شغل به صورت غیرمستقیم ایجاد خواهد شد.
نیاز به بودجه سالانه ۵۰۰میلیارد تومانی
خط آهنی که چابهار را از مسیر زاهدان به مشهد متصل می‌کند، قرار است هزار و ۳۸۰ کیلومتر طول داشته باشد. این مسیر از ورودی شرقی بندر شهید بهشتی چابهار آغاز شده و به خط آهن بافق ـ مشهد متصل خواهد شد که در مسیر چابهار ـ ایرانشهر ـ زاهدان با ۳۰ ایستگاه احداث خواهد شد.
خط آهن چابهار ـ زاهدان در ۱۰ قطعه اجرا می‌شود؛ ۲۰ تونل و ۹۵ پل دارد. قیمت تمام شده این پروژه به شرط تکمیل تا ۵ یا ۶ سال، ۵هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
برای احداث این راه‌آهن، ۲هزار میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده و بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده سالانه نیازمند ۵۰۰میلیارد تومان اعتبار است.
به گفته مسئولان پروژه تاکنون ۲۹۰میلیارد تومان به این پروژه اختصاص داده شده و ۷۰میلیارد تومان نیز مطالبات دارد. در حال حاضر عملیات احداث بخش نخست این مسیر در حد فاصل چابهار تا ایرانشهر در ۴ قطعه، به طول ۳۰۰ کیلومتر آغاز شده و در حال اجراست.
ساخت خط‌آهن چابهار ـ زاهدان موجب ارتباط شبکه ریلی کشور از طریق بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور و کریدور بین‌المللی شمال- جنوب با آب‌های آزاد، اقیانوس هند و آب‌های بین‌المللی می‌شود و به گفته مسئولان، تحولی عظیم در ترانزیت بار به ویژه برای کشورهای آسیای میانه به همراه خواهد داشت.
این خط آهن موجب احداث مسیر جدید تمام ریلی در کریدور ترانزیت بین‌المللی شمال ـ جنوب می‌شود که پیش‌نیاز تکمیل کریدور ترانزیتی تمام ریلی شرق کشور برای اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آب‌های آزاد جنوب است.
منبع: صمت
