به گزارش اتاق خبر، 
پروازهایی که از یک مبدأ برخاسته و برای رسیدن به مقصد، از آسمان چند کشور عبور می‌کنند. در این میان شرکت‌های هواپیمایی که در مسیر از آسمان سایر کشورها استفاده می‌کنند باید عوارض این پروازهای عبوری را به کشورهایی که آسمان‌شان میزبان آنهاست، پرداخت کنند.
به گفته مسئولان صنعت هوانوردی کشور، ناامنی در کشورهای عراق و اوکراین، موجب شده تا بخش زیادی از پروازهای عبوری از این کشورها، مسیر پروازی ایران را برگزینند که مسیری امن و قابل اعتماد است. همین افزایش تمایل به عبور از آسمان امن ایران، درآمدهای پروازهای عبوری از آسمان ایران را چند برابر کرده است. از میزان درآمد پروازهای عبوری کشور رقم دقیقی در دست نیست و هنوز رقم نهایی درآمد پروازهای عبوری سال ۹۴ اعلام نشده است اما مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی، سال گذشته آخرین رقم درآمد پروازهای عبوری را ۴۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد. اگرچه او تاکید می‌کند که این رقم در مقایسه با هزینه‌های هوانوردی کشور، رقم ناچیزی است و تنها کفاف ساخت ۴ باند یا نوسازی ۸ باند را می‌دهد، اما کارشناسان معتقدند راه‌هایی برای مصرف بهتر این درآمدها و حتی افزایش آنها وجود دارد. آرمان بیات، تحلیلگر صنعت هوانوردی در پاسخ به درآمد پروازهای عبوری ایران در روز را ۱/۸میلیون دلار اعلام می‌کند و معتقد است این پروازها به عنوان یک فرصت مهم درآمدزایی ارزی در صنعت هوانوردی کشور قابلیت افزایش بیشتری دارد. به گفته او، می‌توان با سرمایه‌گذاری جدی در این بخش و کاهش عوارض پروازهای عبوری، زمینه افزایش تقاضا برای این پروازها و افزایش ترافیک هوایی را فراهم کرد، در نتیجه ظرفیت درآمدی پروازهای عبوری را می‌توان باز هم افزایش داد. بر اساس توضیح بیات، درآمد روزانه پروازهای عبوری براساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۶۳ قانون وصول مطالبات برخی درآمدهای دولت در حوزه هوانوردی و فرودگاهی، با فرمول ۰. ۰۰۴ دلار به ازای هر هزار کیلوگرم از حداکثر وزن برخاست هواپیما در یک کیلومتر پرواز بر آسمان ایران محاسبه می‌شود و با توجه به آمار اعلام شده مبنی بر عبور متوسط هزار پرواز عبوری از آسمان ایران در هر روز و با در نظر گرفتن متوسط وزن ناوگان عبوری در متوسط اندازه مسیر پروازی، درآمد روزانه ۱/۸میلیون دلار به‌دست می‌آید. اگر رقم بیان شده از سوی بیات به عنوان درآمد روزانه پروازهای عبوری را در طول سال در نظر بگیریم به نظر می‌رسد ایران می‌تواند به طور متوسط ۶۵۷ میلیون دلار از پروازهای عبوری در یک سال درآمد داشته باشد.
مصرف ملی درآمد پروازهای عبوری
آنطور که بیات تاکید می‌کند، درآمد ارزی حاصل از پروازهای عبوری در حقیقت سهم هوانوردی از درآمد ناخالص داخلی است و باید در راستای اهداف زیربنایی و توسعه صنعت هوانوردی کشور، از جمله کنترل ترافیک و ناوبری هوایی و توسعه فرودگاه‌ها هزینه شود. به گفته او، در مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی در زمینه دائمی شدن برخی احکام توسعه کشور (در ماده ۳۸ الحاقی) قرار گرفتن شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی به عنوان تصدی‌گر حوزه کنترل ترافیک هوایی، درآمدهای شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران اختصاصی شناخته شده و باید در راستای توسعه فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی هزینه شود. البته این تحلیلگر معتقد است آنچه در این زمینه از نگاه نمایندگان مجلس شورای اسلامی مغفول مانده این است که بخش عمده‌ای از درآمدهای شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران حاصل ارائه خدمات به پروازهای عبوری و بهره‌برداری شرکت‌های هواپیمایی خارجی از آسمان کشور است که این مسئله با اصل حق حاکمیت مطلق و انحصاری دولت بر فضای فراساحلی (موضوع ماده ۳ قانون هواپیمایی کشوری، مصوب ۱۳۲۸) در تضاد جدی است. او این تضاد را اینگونه قابل تفسیر می‌داند: آسمان کشور همچون زمین، آب، انرژی و... جزو منابع ملی و متعلق به مردم است و بهره‌برداری اقتصادی از آن باید در منافع ملی هزینه شود؛ نه منافع یک شرکت خاص و در ۲ بخش مشخص. بنابراین لازم است این درآمدزایی ارزی از آسمان کشور در راستای توسعه هوانوردی ملی هزینه شود که گستره وسیعی دارد و محدود به توسعه فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی نمی‌شود. او یادآوری می‌کند: اگرچه پروازهای عبوری کشور در طول ۲ سال گذشته بیش از ۳۰۰ درصد رشد داشته اما زیرساخت عملیات هوانوردی در توسعه منابع انسانی و حقوق، آموزش، دستگاه‌های ناوبری و رادارهای هوایی به نسبت افزایش ترافیک هوایی پروازهای عبوری، رشد مناسبی نداشته است.
علاوه بر آنچه بیات به عنوان محل مصرف درآمدهای پروازهای عبوری به آن اشاره می‌کند بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در آذر ۹۳ در زمینه الحاق متنی به ماده ۴۵ قانون بخشی از مقررات مالی، دولت مکلف شده است ۱۰ درصد درآمد ناشی از عبور هواپیماهای غیرنظامی و ۵۰ درصد درآمد حاصل از عبور هواپیماهای نظامی را صرف تامین سامانه راداری و کمک‌ناوبری مدافعان هوایی به پایگاه پدافند هوایی مهاجمان کرده و به حساب ارتش واریز کند.
توزیع مناسب درآمد پروازهای عبوری
ضرورت استفاده مطلوب‌تر از فرصت درآمدزایی ارزی پروازهای عبوری نکته‌ای است که مورد تاکید دیگر کارشناسان حمل‌ونقل هوایی قرار دارد.
علیرضا منظری، معاون پیشین سازمان هواپیمایی در این زمینه توضیح می‌دهد که با توجه به اینکه فضای هوایی کشور در اختیار شرکت فرودگاه‌هاست، این شرکت دولتی این درآمدها را به مصارف داخلی می‌رساند، در حالی که اگر این موضوع درست و به روش مطلوب مدیریت شود، می‌توان درآمدهای بهتری از این محل داشت. به گفته منظری، درآمدهای پروازهای عبوری می‌تواند به جای آنکه هزینه امور جاری شرکت فرودگاه‌ها و سرمایه‌گذاری در فرودگاه‌هایی شود که زیانده هستند و بازگشت سرمایه هم ندارند، بهتر است در سرمایه‌گذاری‌های جدید استفاده شوند تا خروجی مناسب‌تری داشته باشد. او معتقد است درآمد حاصل از پروازهای عبوری ایران را می‌توان به طور مناسب در کشور توزیع کرد. همچنین می‌توان بخشی از این درآمدها را صرف ایجاد زمینه‌های پرواز ایمن برای هواپیماها کرد و بخشی دیگر را در اختیار فرودگاه‌های مناطق محروم قرار داد. همچنین بخشی از این درآمدها باید در نوسازی ناوگان یا تجهیزات هوایی برای ارتقای کیفیت پرواز در فضای عبوری ایران به کار گرفت. این کارشناس هوانوردی در مقایسه درآمد پروازها عبوری با درآمدزایی نفتی کشور توضیح می‌دهد که مالکیت فضای کشور همچوننفت در اختیار دولت است، با این تفاوت که مالکیت نفت مربوط به حاکمیت است و درآمد عمومی تلقی می‌شود و باید برای کشف، تولید و انتقال آن هزینه کرد اما درباره استفاده از فضای کشور این مسئله مصداق ندارد زیرا فضای کشور در اختیار حاکمیت است که می‌تواند اجازه عبور هواپیماها را بدهد و با ارائه امکانات مختصر هوانوردی به پروازهای عبوری، از این بخش درآمدزایی کند.
منبع: صمت
