به گزارش اتاق خبر، به نقل از اعتماد، وي در ابتداي سخنانش به ماجراي شهادت ديپلمات‌ها و خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران در مزار شريف كه در تاريخ 17 مرداد سال 1377 رخ داد، اشاره كرد و گفت: ما در مزار شريف در كنار شهيد صارمي تعداد قابل توجهي از همكاران وزارت خارجه را داشتيم كه با همان هدف و براي دفاع از ارزش‌هاي جمهوري اسلامي و منافع اين مردم بزرگ حضور داشتند شهيد شدند و البته اين قدرت و توان خبرنگاران را مي‌رساند كه با وجود اينكه در بين 11 شهيد 10 ديپلمات بود و يك خبرنگار، امروز به‌عنوان روز خبرنگار و نه روز ديپلمات شناخته مي‌شود، دست مريزاد. به گزارش خبرگزاري فارس، وي در ادامه افزود: اين هم‌هدفي و اينكه ما و شما در يك مسير حركت كنيم شرايط ويژه‌اي را براي ارتباطات گسترده‌تر و نزديك‌تر بين وزارت خارجه به عنوان مسوول سياست خارجي جمهوري اسلامي و جامعه رسانه‌اي به عنوان كساني كه هم وظيفه رساندن پيام مردم ايران به دنيا و هم در كنار آن وظيفه اطلاع‌رساني دايمي و شفاف‌سازي رفتارهاي مسوولان را برعهده دارند، ايجاد كرده است و در واقع ايجاد توازن بين اين دو وظيفه كاري بس دشوار است.
يك توييت مي‌تواند آغازگر جنگ باشد
ظريف خاطرنشان كرد: در جهان امروز ما اولا پيام ارزش واقعي پيدا كرده است. در يك خط توييت 140 حرفي مي‌تواند تاثيرات عميقي بر سياستگذاري آينده داشته باشد، اگر اين توييت پيام غلطي را منتقل كند چه بسا بتواند به جنگ منجر شود. دوستان نظاره‌گر بودند توييت‌هايي كه بعد از بحران اخير در خليج فارس منتشر شد، تا چه ميزان مي‌توانست تاثيرگذار باشد. اين يك واقعيت است كه در دنياي امروز به خاطر تحولاتي كه در ابزارهاي قدرت شكل گرفته هم دارندگان قدرت و هم ابزارهايي كه قدرت را منفعل و ايجاد مي‌كنند، متنوع و متكثر شده‌اند. در اين دنيا هر يك خبرنگار مي‌تواند يك عضو قدرتمند در صحنه تحولات جهاني باشد. هر خبر مي‌تواند ابزاري براي قدرت در صحنه جهاني باشد. گفتمان، امروز مي‌تواند قدرت‌زا يا قدرت‌زدا باشد. گفتمان مي‌تواند ايجاد نفوذ يا تهديد كند. اهميتي كه امروز رسانه پيدا كرده به عنوان عامل انتقال و انتخاب گفتمان پيدا كرده است را فراموش نكنيد.
انتخاب گفتمان در جهان امروز مهم است
وزير امور خارجه در ادامه سخنانش گفت: مهم است چه گفتماني انتخاب شود. در جهان امروز ما و در كل دنياي علوم انساني، انتخاب تحليلگر، پژوهشگر و كنشگر يك واقعيت است. شما در بين خبرها و تصاوير مختلف مي‌توانيد يك يا چند خبر را براي انعكاس انتخاب كنيد و يك انتخاب شما مي‌تواند فاصله بين عزت ملي يا شرمساري باشد. همه دوست دارند كه اين تصور را ما داشته باشيم كه واقعيات را بيطرفانه منتقل مي‌كنيم، اما در انتقال بيطرفانه واقعيات، من به عنوان كسي كه معلم علوم انساني و روابط بين‌الملل هستم عرض مي‌كنم، اين تصور كه شما مي‌توانيد صرفا با واقعيات اجتماعي عيني برخورد كنيد مقداري كم لطفي به حق انتخاب پژوهشگر است. پژوهشگر از ميان گروهي از داده‌ها انتخاب مي‌كند، خبرنگار در بين اخبار و تصاوير عكس‌ها و تصاويري را انتخاب مي‌كند كه مي‌تواند از نظر او بهتر واقعيات را جلوه دهد و همين تصميم‌گيري در مورد اينكه چه چيزي انتقال بهتر واقعيات است، يك تصميم موثر در قدرت‌سازي است.
انحصارطلبان قدرت امروز خلع سلاح شده‌اند
وي خطاب به خبرنگاران خاطرنشان كرد: بپذيريم كه قدرت معنايي، قدرتي است كه شما داريد و قدرتي كه اتفاقا در جهان باعث شده كه كشورهايي كه در گذشته انحصارها را برعهده داشتند، امروز انحصارها را از دست بدهند. اگر قدرت منحصر بود به قدرت‌هاي مادي اگر قدرت منحصر بود به قدرت اقتصادي يا قدرت نظامي، دارندگان اين نوع از قدرت آنهايي كه در اين حوزه‌ها برتري دارند، مشخص بود اما چون قدرت علاوه بر اين ابزارها ساير ابزارها را دارد كساني كه مي‌توانند توليد فكر و گفتمان كنند و تصويرسازي كنند، اين افراد مي‌توانند در دنيا نقش اساسي داشته باشند و اينجاست كه دوستان ما در جامعه خبري و رسانه بايد به قدرت خود ايمان بياورند و باور كنند چون هر قدرتي مسووليت ايجاد مي‌كند. هيچ قدرت بدون مسووليتي نداريم، هم در برابر مردم و هم در برابر خداوند بينا و شنوا و آگاه به اسرار.
قدرتي كه در يك خبر نهفته است
رييس دستگاه ديپلماسي ادامه داد: اين واقعيت، كه به نظر بنده يكي از دستاوردهاي جامعه جهاني است كه توانسته در دوران كنوني با ابزار متنوعي، ايجاد نفوذ و قدرت كند و مهم‌تر از جامعه جهاني، دستاورد كشورهاي در حال توسعه، كشورهاي منطقه ما و كشورهايي كه مثل ايران حرفي براي گفتن دارند، هست. اين واقعيت را همواره بايد در خاطر خودمان داشته باشيم كه يك خبر مي‌تواند ايجاد قدرت كند و يك خبر مي‌تواند به نحو ديگري منعكس شود. در مراسم تحليف پريروز دوستاني كه از طبقه بالا نظاره‌گر بودند ديدند كه چند رييس مجلس از كشورهاي مهم صنعتي دنيا به دنبال گرفتن تصوير سلفي با اين بنده حقير خدمتگزار بودند. آن تصاوير يك پيام را منتقل مي‌كرد، تصاوير ديگر پيام ديگر را. انتخاب، انتخاب ما است، تصميم كه كدام پيام منتقل شود، تصميم ما است. يك نفر كه خبر توليد مي‌كند و يك عكس توليد مي‌كند و يك نفر كه يك خط مطلب مي‌نويسد و نياز هم ندارد آدم معروف و قدرتمندي باشد، امروز هر انساني مي‌تواند موج‌آفرين باشد. ديگر نيازي به امپراتوري‌هاي رسانه‌اي نداريد. اين را باور كنيد اگر پيام درست توليد شود يك خبرنگار حتي يك خبرنگار غيرحرفه‌اي مي‌تواند يك موج عظيمي را ايجاد كند. خبرهايي كه در فيس بوك و توييتر گسترش غيرقابل كنترل پيدا مي‌كند، مثل تصوير بچه سوري كه چقدر در دنيا موج ايجاد كرد و نيازي ندارد كه رويترز و آسوشيتدپرس و... منتشر كند و موجي از احساسات را ايجاد كند.
نمي‌توانيد مخاطب خود را انتخاب كنيد
به گزارش خبرگزاري فارس، وي با بيان اينكه اكنون احساسات جهاني شده است و در برابر جهاني شدن احساسات خيلي قدرت‌ها نمي‌توانند همه مسائل را تحمل كنند، خاطرنشان كرد: به همين خاطر دولت‌هاي جنگ‌طلب دنبال اهداف متنوعي هستند. قدرت‌هاي جنگ طلب در جنگ 2003 مي‌گفتند مي‌خواهيم دنبال حركت برق‌آسا باشيم. جنگ‌هاي طولاني به خاطر جهاني شدن احساسات و فرامرزي شدن احساسات قابل دوام نيست. جنگ افروزان نمي‌توانند مقاومت طولاني را تحمل كنند. نه الزاما به دليل مشكلات نظامي بلكه به دليل فشار احساسات عمومي. اينها از مزاياي دوران امروز ماست كه البته مسووليت‌آفرين هم هست. وزير خارجه در بخش ديگري از اظهاراتش خطاب به خبرنگاران گفت: نمي‌توانيد مخاطب‌تان را انتخاب كنيد. هيچكس امروز نمي‌تواند مخاطب خود را انتخاب كند. امروز مخاطب‌شناسي به مفهومي ديگر معنا ندارد. شما در هر زمان كه مطلبي را به عنوان يك كنشگر عرصه عمومي منتشر مي‌كنيد نمي‌توانيد بگوييد اين مطلب را براي دانشگاه، صندوق بين‌المللي پول و... در تلويزيون محلي يا امريكا گفتم. هر مطلبي به محض اينكه از زبان مبارك شما خارج شد يا از قلم شريف شما روي كاغذ آمد از آن لحظه به بعد تمام دنيا مي‌بينند. نمي‌توانيد بگوييد من اين را براي اين مخاطب خاص انتخاب كردم. مخاطب متنوع شده و مخاطب‌هاي حرف‌هاي ما غيرقابل كنترل هستند. اگر اينها را كنار هم بگذاريم سنگيني اين مسووليت براي ما و شما روشن مي‌شود. اولا بدانيد كه حرف، هوا نيست، حرف قدرت است. بايد باور كنيم كه كلام، قدرت است و باور كنيم كه كلام محدوديت‌ناپذير است. هيچ محدوديتي براي يك اظهارنظر و اقدام و سخنراني و گفت‌وگو وجود ندارد. اين دو در كنار هم يك شرايط ويژه‌اي ايجاد كرده‌اند، شرايطي كه به واقع هزينه‌هاي سنگيني دارد.
قدرت را مديون ملت هستيم
وزير امور خارجه در ادامه خاطرنشان كرد: زماني روابط عمومي‌ها بيشتر تلاش مي‌كردند ملاقات و جلسه با مقامات را فراهم كنند، امروز بيشترين هزينه‌ها در حوزه روابط عمومي براي توليد پيام است. خيلي از صحبت‌هايي كه توسط برخي از رفقا و بدخواهان ما در جامعه بين‌المللي مطرح مي‌شود با هزينه‌هاي گزاف توليد شده است. پول‌هاي سنگيني پرداخته مي‌شود تا يك مقاله از برخي از همسايگان ما در يك روزنامه امريكايي منتشر شود. دوستان و همسايگان و برخي رقباي ما هزينه‌هاي سنگيني براي توليد پيام مي‌كنند. توجه كنيم پيامي كه توليد مي‌شود محتوايش چيست؟ دقت كنيم. حتما طرف مقابل هزينه سنگين چندين ده ميليون دلاري در ماه نمي‌كند كه پيامي توليد كند كه در جهت منافع ما باشد و اينجاست كه هوشياري مي‌طلبد؛ چون آن پيام تصادفي توليد نشده است. آن پيام با عنايت به تفسير گفتمان و پيام در قدرت‌سازي توليد شده ولذا اين توجه و حساسيت و رعايت منافع ملي در توليد پيام و گفتمان و ديدگاه توسط ما و شما يك ضرورت اجتناب‌ناپذير است و اين نياز دارد كه ما با همديگر به عنوان دو بال كه منافع ملي را به پيش مي‌بريم هماهنگ باشيم. واقعيت جناحي در ايران يك واقعيت است، ولي واقعيت منافع ملي فراتر از جناح، گروه و دسته است. ظريف در پايان گفت: ما همه‌چيز از جمله اقتدار و پيشرفت كشور را مديون مردم هستيم. در تمام منطقه تنها جايي هستيم كه قدرتش را نه از حمايت و ائتلاف خارجي و نه چتر هسته‌اي خارجي گرفته، بلكه با وجود همه فشارها اين اقتدار را از هوشمندي، استقامت، پايداري و هوشياري مردم گرفته‌ايم و اميدوارم بتوانيم به اين مردم خدمت كنيم.
