نجمه آجربنديان
چكهاي رنگي وارد بازار ميشوند تا هركسي نتواند چك داشته باشد و چك بكشد. چكهاي رنگي قرار است مانعي شوند بر سر راه رشد قارچ گونه چكهاي برگشتي! اين توجيه مسئولان در خصوص لزوم رنگي كردن چكها در حالي مطرح ميشود كه به اعتقاد عضو هيات علمي پژوهشكده پولي و بانكي بانك مركزي اجراي چنين سياستي در سيستم پولي كشور بر خلاف روند توسعه بانكداري اسلامي است و مهر تاييدي بر گسترش هرچه بيشتر فعاليتهاي ربوي در سيستم پولي خواهد بود. به گفته مسئولان بانك مركزي اين بانك بحث ساماندهي دسته چكها، متمركز شدن آنها و سامانه اطلاعاتي دسته چكها را با جديت پيگيري ميكند. ساماندهي دسته چكها در دو حوزه نرم افزاري و سامانهاي و در حوزه سخت افزاري، توليد چكها، داشتن شاخصهاي امنيتي و امكان رهگيري دنبال ميشود و دبير كل بانك مركزي اميدوار است تا پايان امسال اين كار به سرانجام برسد.
بانك مركزي براي طبقه بندي دسته چكها دو گزينه دارد كه بحث رنگ بندي يكي از گزينههاست و همچنين در نظر گرفتن مشخصههايي كه نشانه اعتبار دارنده چك باشد گزينه ديگر است كه اهالي بانك مركزي هنوز به تصميم قطعي براي انتخاب يكي از گزينهها نرسيدهاند اما به گفته يوسفيان ملا، عضو ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادي رنگي كردن چكها گزينه اصلي و مورد نظر براي ساماندهي چكهاست و تمركز دولت و مجلس بر بررسي اين گزينه است. به هرحال اين بانكها هستند كه مجريان اين طرح خواهند بود بنابراين بايد نظرات خود را ارائه كنند تا طرح با موفقيت به اجرا برسد اما نكته اصلي اينجاست كه ورود چكهاي رنگي به بازار به چه منظور خواهد بود؟ آنچه از گفتههاي مسئولان بر ميآيد اين است كه براي مهار رشد فزاينده چكهاي برگشتي تصميم بر دستهبندي چكها با توجه به توان مالي افراد گرفته شده است. چكهاي برگشتي طي دو سال گذشته در هر ماه رشد دوبرابري نسبت به ماه قبل را تجربه كرده است و آمارهاي بانك مركزي حاكي است در هر روز بيش از ۱۶ هزار چك در كشور برگشت ميخورد. نگاهي گذرا به آمارهاي ۶سال گذشته بانك مركزي نشان ميدهد كه حجم چكهاي برگشتي در سالهاي اخير در فرآيندي صعودي به مرز برگشت خوردن ۱۶ هزار چك در روز و ۶ ميليون چك در سال رسيده است و هر چه بيشتر زمان ميگذرد، بر تعداد اين چكهاي برگشتي افزوده ميشود. مشخص است كه چنين شرايطي نگراني مسئولان را هر روز بيش از پيش كرده است و به همين دليل به دنبال راه كاري براي مهار اين روند فزاينده هستند اما آيا با دستهبندي چكها و رنگي كردن آنها ميتوان جلوي برگشت چكها را گرفت؟ اين سوالي است كه وقتي پاسخش را از بيژن بيد آباد، عضو هيات علمي پژوهشكده پولي و بانكي بانك مركزي جويا ميشويم ميگويد: مگر ريشه چكهاي برگشتي در طرح و نوع و ميزانشان است كه آقايان به اين نتيجه رسيدهاند تا با دستهبندي و رنگي كردن چكها جلوي روند رو به رشد برگشت چكها را بگيرند. ضمن اينكه اگر فرض را هم بر اجراي چنين تصميمي براي بهبود شرايط اقتصادي فعلي بگيريم باز هم خطر احساس ميشود چرا كه چكهاي رنگي اسباب تقويت بانكداري ربوي را فراهم ميكند. اين يعني حركت به جهتي خلاف هدفي كه 22 سال است براي رسيدن به آن هر ساله همايش برپا ميشود و گروهي براي تحقق آن روزها تحقيق ميكنند و راه كار ميانديشند تا چطور بانكداري ربوي كشورمان را به غير ربوي تبديل كنند.
چكهاي رنگي براي بازار غير متشكل پولي خطرناك است
اين كارشناس مسائل پولي و بانكي در پاسخ به اين سوال تهران امروز كه اگر دستهبندي چكها بر اساس توان مالي افراد را نقض كنيم بحث رتبه بندي مشتريان را زير سوال برده ايم. اينطور توضيح ميدهد: رنگي كردن چكها با استناد به رتبه بندي دارندگان آنها خطر جديدي را در بازارهاي غير متشكل پولي ايجاد ميكند. با توجه به اينكه چكهاي معتبرتر بر اساس رنگ با ريسك كمتري تعريف ميشود، لذا از اين چكها براي اجاره پول استفاده بيشتري خواهد شد و نرخهاي بهره در بازار غيرمتشكل پولي بر اساس امتياز چك تغيير ميكند. مشخص است كه اين موضوع بر خلاف هدف بانكداري بدون رباست كه قصد دارد به هرطريقي ربا را به پايينترين حد ممكن تقليل دهد.
دلايل رشد چكهاي برگشتي
رشد چكها برگشتي علاوه بر وضعيت نابسامان شاخصهاي اقتصادي و توليدي كشور، از نامعتبر شدن سندي مالي به نام چك حكايت ميكند. به اعتقاد كارشناسان نسبت چكهاي برگشتي به مبادله شده در سال جاري نيز روند افزايشي خود را همچنان حفظ ميكند زيرا ركود بر بازار اقتصادي ايران همچنان سايه افكنده است. علاوه بر افزايش تعداد چكهاي برگشتي مبلغ آنها نيز در چند سال گذشته در روند صعودي قرار گرفته است. طبيعي است وقتي بازار سرمايه و پول نامناسب شود، چكهاي صادر شده يكي پس از ديگري برگشت ميخورند چراكه كسبه و تجار چكهاي دريافتي از مشتريان را در بازار خرج ميكنند و تا مادامي كه بازار كسب و كار رونق نگيرد همين وضعيت ادامه مييابد. اين در حالي است كه دولت نيز خود بر افزايش جو بياعتمادي دامن زده است. با تصميمات اقتصادي عجولانه و يك شبه، اثبات اينكه ميان حرف و عمل دولت مردان تفاوت است و نميتوان به گفتههايشان در خصوص تصميمات اقتصادي و وضعيت اقتصاد اعتماد كرد مردم را به لحاظ ذهني به عملكرد مسئولان بياعتماد كرده است. اين مهمترين دليل در رشد فزاينده چكهاي برگشتي است كه با دستهبندي و رنگي كردن چكها اصلاح نخواهد شد.
بیژن بید آباد در این خصوص میگوید: علت برگشت چکها تنها به علت پدیده اخلاقی افراد در ایفای تعهدشان نیست بلکه اتفاقی است که می تواند به دلیل برگشت چکها به واسطه شرایط ورشکستگی های نا خواسته در امور تجاری رخ دهد . ورشکستگیها در طی یک دوره 8 تا 11 ساله وقتی اقتصاد کشور به سمت رکود و بحران حرکت میکند روبه ازدیاد میگذارد و به تبع آن چک های برگشتی نیز زیاد میشود. روش چک های رنگی متناسب با توان مالی افراد عملا نمی تواند راه حل خوبی برای جلوگیری از چک های برگشتی باشد. در حقیقت با شرایط فعلی شبیه به یک شوخی است
منبع: تهرانامروز